Portugalscy biskupi proponują dwóch nowych doktorów Kościoła

Dawni biskupi portugalskiej Bagi, święci Bartłomiej od Męczenników i Marcin z Dumio mogliby zostać doktorami Kościoła. Z taką propozycją wystąpiła Portugalska Konferencja Biskupia (CEP) na zakończenie swych obrad w Fatimie. Zdaniem episkopatu obaj hierarchowie, którzy żyli w VI i XVI wiekach, byli „wspaniałymi autorami chrześcijańskimi”, od których „możemy się wiele nauczyć”.

„Zgromadzenie zatwierdziło propozycję rozpoczęcia procesu ogłoszenia świętych biskupów Bartłomieja i Marcina doktorami Kościoła” – stwierdza oświadczenie CEP, ogłoszone 14 listopada po zgromadzeniu plenarnym episkopatu w narodowym portugalskim sanktuarium maryjnym. Na konferencji prasowej patriarcha Lizbony i przewodniczący CEP kard. Manuel Clemente nazwał obu kandydatów „wspaniałymi autorami chrześcijańskimi”, od których – podkreślił – „możemy się wiele nauczyć”.

„Ze względu na swe pisma, które zostały zbadane, zasługują oni na ogłoszenie ich doktorami Kościoła” – powiedział arcybiskup Bragi Jorge Ortiga w rozmowie z portugalską katolicką agencją prasową Ecclesia. Zapewnił, że on sam uczyni wszystko, aby można było poznać rzeczywiście ich pisma, które „nie powstawały okazjonalnie czy zależnie od okoliczności, ale zawierają w sobie głębię doktrynalną o zdumiewającej aktualności”.

Na aktualność przesłania św. abp. Bartłomieja zwrócił uwagę także biskup Viana do Castelo – Anacleto Cordeiro Gonçalves de Oliveira. Podkreślił, że hierarcha ten „troszczył się zawsze o to, aby być otwartym na konkretne potrzeby ludu i nie ulega wątpliwości, iż pozostawił nam dzieło, dzięki któremu zasługuje, aby ogłosić go doktorem Kościoła”.

Św. Marcin z Bragi (lub z Dumio) urodził się między 510 a 520 rokiem w Panonii (na terenie dzisiejszych Węgier). Po pobycie jako pielgrzym w Palestynie został mnichem w królestwie Swewów (dzisiejsza portugalska część Galisji), pragnąc nawracać miejscowych mieszkańców, którzy w owym czasie byli poganami lub arianami. Około 550 założył klasztor w Dumio na terenie mniej więcej dzisiejszej Bragi, między 561 a 563 uczestniczył w I synodzie w Bradze, pod którego dokumentami podpisał się jako „biskup Dumio”. Wybrano go następnie arcybiskupem Bragi – metropolii Swewów i w tym charakterze przewodniczył II synodowi w tym mieście. Wprowadził w swej diecezji monastycyzm i pozostawił po sobie wiele pism. Jednym z najważniejszych z nich jest dzieło „De correctione rusticorum” (O poprawie wieśniaków), poświęcone wykorzenieniu przesądów i praktyk pogańskich z życia ludu. Zmarł w Bradze 20 marca 579. Jest patronem tego miasta i uchodzi za apostoła Swewów.

Św. Bartłomiej Fernandes od Męczenników (1514-90) był dominikaninem, pochodził z okolic dzisiejszej Lizbony. Jako 14-latek wstąpił do Zakonu Kaznodziejskiego (dominikanów), przyjmując imię Bartłomiej od Męczenników. Pełnił w nim później szereg ważnych urzędów. W 1559 został arcybiskupem Bragi, z czym łączyła się godność prymasa Ziem Hiszpańskich. Piastował to stanowisko do 1582, zasłynąwszy jako wzór człowieka miłosiernego i całkowicie oddanego Kościołowi. Brał bardzo aktywny udział w pracach Soboru Trydenckiego jako obrońca czystości wiary a zarazem odnowy Kościoła, czemu dawał wyraz w licznych pismach, które pozostawił, m.in. w „Katechizmie czyli Doktrynie Chrześcijańskiej i Praktykach Duchowych”: dla ogółu wiernych. Ale bronił też pierwszeństwa swej stolicy prymasowskiej w sporze z arcybiskupem Toledo – prymasem Hiszpanii. Już w 1566 zwołał do Bragi synod prowincjalny, zgodnie z normami trydenckimi. Stosownie do zaleceń tego soboru przywiązywał wielką wagę do kształcenia i stałej formacji księży, zakładając w swej diecezji pierwsze po Trydencie seminarium duchowne. Dużą część swego posługiwania przeznaczał na odwiedzanie parafii swej rozległej archidiecezji, co przyczyniło się do jego wielkiej popularności w ówczesnym Kościele portugalskim. Ze względu na zaawansowany wiek w 1582 ustąpił z urzędu i zamieszkał w klasztorze dominikańskim w Viana do Costelo i tam zmarł 16 lipca 1590 w opinii świętości, jako ojciec ubogich i chorych.

23 marca 1845 Grzegorz XVI uznał go za „Czcigodnego”, a 4 listopada 2001 beatyfikował go św. Jan Paweł II. 6 lipca br. watykańskie Biuro Prasowe podało, że Franciszek zatwierdził opinie Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, aby rozciągnąć kult arcybiskupa na cały Kościół, „wpisując go do księgi świętych” na zasadzie tzw. „kanonizacji równoważnej” (a więc bez czekania na cud wymagany po beatyfikacji).

Tytuł doktora Kościoła – „doctor Ecclesiae” (czyli nauczyciel Kościoła) przysługuje tym świętym, którzy swymi pismami i mowami wnieśli wielki wkład w umocnienie i twórczy rozwój nauczania kościelnego. Po raz pierwszy użył tego określenia najwybitniejszy myśliciel i historyk Kościoła wczesnego średniowiecza Anglik Beda Wielebny (lub Czcigodny; 673-735) w odniesieniu do czterech czołowych postaci pierwszych wieków chrześcijaństwa zachodniego, świętych – Ambrożego (339-97), Augustyna (354-430), Hieronima (347-420) i papieża Grzegorza I Wielkiego (590-604). Chciał w ten sposób podkreślić ich szczególne zasługi dla Kościoła, zwłaszcza dla jego teologii i doktryny.

W chrześcijaństwie wschodnim podobne pojęcie (ale raczej nauczycieli Kościoła) stosowano od połowy IX w. wobec „wielkiej trójcy” teologów, świętych: Bazylego Wielkiego (330-79), Grzegorza z Nazjanzu (330-90) i Jana Złotoustego (Chryzostoma; (347-407).

Do połowy XVI wieku istniał swego rodzaju sztywny „kanon” doktorów Kościoła, złożony w połowie ze świętych Wschodu i Zachodu: wspomnianej czwórki (Ambrożego, Augustyna, Hieronima i Grzegorza Wielkiego) na Zachodzie oraz „trójcy” (Bazylego, Grzegorza z Nazjanzu, Jana Złotoustego), uzupełnionej o św. Atanazego (296-373), w chrześcijaństwie wschodnim.

Po kilku wiekach milczenia na ten temat kolejnym wybitnym teologiem, uznanym za doktora Kościoła, ale już tylko na Zachodzie, został św. Tomasz z Akwinu (1225-74), którego w XIV w. określano różnymi tytułami, zawsze jednak podkreślając jego ogromny wkład w rozwój nauki Kościoła. Później kolejni papieże zaliczali do tego grona innych wielkich myślicieli i reformatorów kościelnych, przy czym podstawą do podejmowania decyzji w tym względzie były nie tylko zasługi naukowe, ale także stopień popularności danych postaci i ich kult w Kościele. I oczywiście zawsze były to osoby, ogłoszone wcześniej przez Kościół oficjalnie świętymi.

Obecnie jest 36 takich postaci, w tym 4 kobiety; ostatnim, jak dotychczas, jest ormiański mnich, poeta, myśliciel i mistyk z przełomu X i XI w. – św. Grzegorz z Nareku, obdarzony tym tytułem w 2015 przez Franciszka. Niedawno episkopat Polski zaproponował, aby doktorem Kościoła ogłosić św. Jana Pawła II.