„Powrót” – nowy dokument o abp. Antonim Baraniaku

Premiera filmu dokumentalnego pt. „Powrót” o prześladowaniu i upamiętnieniu abp. Antoniego Baraniaka, współpracownika prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego, metropolity poznańskiego w latach 1957-1977, w reżyserii Jolanty Hajdasz, dziennikarki i publicystki, odbyła się w poznańskim kinie Apollo. W pokazie 29 listopada wzięli udział m.in. abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański, abp Marek Jędraszewski, metropolita krakowski oraz krewni abp. Baraniaka.

Film „Powrót” jest kontynuacją wcześniejszych dokumentów w reżyserii Jolanty Hajdasz „Zapomniane męczeństwo” i „Żołnierz Niezłomny Kościoła”.

„Abp Baraniak to jeden z bohaterów, którzy byli nam dani na czas, kiedy nie było sprawiedliwości. Tylko wyjątkowi ludzie mogli zachować honor, nie poddali się przemocy, bo wierzyli w życie wieczne” – powiedział po premierze dokumentu abp Stanisław Gądecki. Metropolita poznański podkreślił, że abp Baraniak należał do tych ludzi, którzy wierzyli, że życie doczesne nie jest jedyne, ostateczne i najważniejsze. „Tylko tacy ludzie mogą wytrwać i dać przykład następnym pokoleniom” – zauważył przewodniczący KEP.

Abp Marek Jędraszewski zwrócił z kolei uwagę na zainteresowanie osobą i życiem abp. Baraniaka w ostatnim czasie. Nawiązał do uroczystości nadania Orderu Orła Białego abp. Baraniakowi z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, która odbyła się na Zamku Królewskim 11 listopada br. „Bogu dziękujemy, że jego imię wraca i staje się znane i uznane także przez władze Rzeczypospolitej” – zauważył metropolita krakowski. Podkreślił, że tym samym wraca pełna sprawiedliwość. Wyraził nadzieję, że proces beatyfikacyjny współpracownika prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego zostanie otwarty, a on sam będzie mógł cieszyć się tytułem sługi Bożego.

Jolanta Hajdasz przyznała, że dokumentuje losy abp. Antoniego Baraniaka od blisko ośmiu lat. Poznała wielu świadków jego życia, przeczytała wiele dotyczących go dokumentów znajdujących się w archiwach nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami.

„Poznałam wielu wspaniałych ludzi i ich piękne historie. Tym razem chciałam zwrócić uwagę, że abp Baraniak to nie tylko postać tożsama z męstwem, które okazał podczas przesłuchań i tortur w więzieniu na Mokotowie. Abp Baraniak to przede wszystkim wierność wybranej drodze życiowej wbrew wszystkiemu i wszystkim” – zaznaczyła reżyserka.

Podkreśliła, że abp Baraniak nie nosił miana bohatera za życia, nie wspominał o swoich przeżyciach, ale starał się wiele dobrego zrobić dla Kościoła. Hajdasz przekonywała, że współpracownik prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego może być symbolem wielu wspaniałych, nieraz anonimowych kapłanów, których spotkaliśmy w swoim życiu.

Reżyserka przyznała, że ten film powstał po to, by docenić pracę wielu wspaniałych i oddanych kapłanów, a także po to, by stał się on apelem o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego abp. Baraniaka.

W 75-minutowym filmie „Powrót” Hajdasz rozmawia z bliską rodziną abp. Baraniaka, m.in. jego bratanicą Barbarą Zawieją oraz jej córką s. Janą Zawieją, matką generalną Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu w Rzymie. Wśród rozmówców reżyserki są też abp Stanisław Gądecki czy Jacek Pawłowicz, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów PRL w Warszawie, oraz osoby, które pamiętają niezłomnego arcybiskupa poznańskiego, m.in. Eugeniusz Kosiel, organista z Marszałek, gdzie abp Baraniak był internowany, prof. dr hab. Henryk Tritt, wybitny skrzypek, nauczyciel akademicki w poznańskiej i szczecińskiej Akademii Muzycznej, czy mieszkanki Rościnna, uczestniczki rekolekcji i spotkań z abp. A. Baraniakiem w latach 70. XX w.

Zdjęcia do dokumentu były kręcone w Komańczy, Krynicy, Poznaniu, Marszałkach, w Lesznie i w Rzymie.

Reżyserka zaznaczyła, że razem z mężem w 2018 r. założyła Fundację im. Arcybiskupa Antoniego Baraniaka, by popularyzować jego postać i działalność. Jedną z form działalności fundacji jest przygotowanie medalu pamiątkowego, przypominającego o abp. Baraniaku.

Po premierze filmu Jolanta Hajdasz uhonorowała abp. Stanisława Gądeckiego oraz abp. Marka Jędraszewskiego medalem pamiątkowym, wykonanym przez artystę rzeźbiarza Stanisława Mystka.

„Jestem wzruszony, że doczekałem tej chwili i że mogę wziąć udział w tej uroczystości mojego kochanego wujka. Moje życie było z nim związane. W tym samym domu się urodziliśmy i w tym samym kościółku byliśmy ochrzczeni, a ja pierwsze trzy lata życia przeżyłem w miejscowości Sebastianowo” – powiedział KAI Zenon Łakomy, siostrzeniec abp. Antoniego Baraniaka, który był obecny na premierze filmu.

Abp Antoni Baraniak urodził się 1 stycznia 1904 r. we wsi Sebastianowo w Wielkopolsce. W młodości wstąpił do zgromadzenia salezjanów. Przed wojną został sekretarzem ówczesnego Prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda, a po wojnie – prymasa Stefana Wyszyńskiego. W 1951 papież Pius XII mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej.

We wrześniu 1953 został aresztowany i wtrącony na trzy lata do więzienia na warszawskim Mokotowie, gdzie był torturowany i szykanowany. Rok po odzyskaniu wolności został metropolitą poznańskim. Mimo sprzeciwu władz, w 1966 r. zorganizował w Poznaniu obchody tysiąclecia Chrztu Polski. Abp Baraniak zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 13 sierpnia 1977. Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.

W czerwcu 2011 r. Instytut Pamięci Narodowej – Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (OKŚZpNP) w Warszawie umorzyła śledztwo w sprawie znęcania się fizycznego i moralnego nad bp. Antonim Baraniakiem w latach 1953-1955 przez funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa publicznego. 19 czerwca 2017 prokurator OKŚZpNP w Warszawie wznowił umorzone w 2011 r. śledztwo w sprawie prześladowania abp. Baraniaka. 15 września 2017 r. Sejm RP podjął uchwałę w sprawie upamiętnienia abp. Baraniaka – „Żołnierza Niezłomnego Kościoła” – w 40. rocznicę jego śmierci.

Abp Antoni Baraniak znalazł się wśród 25 wybitnych Polaków odznaczonych 11 listopada 2018 r. przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Orderem Orła Białego z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. W uzasadnieniu napisano, że jest to „wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej”.