Poznań: 120-lecie spółki Święty Wojciech Dom Medialny

26 września wieczorem Poznań świętował zwieńczenie obchodów 120-lecia jednego z najbardziej zasłużonych wydawnictw katolickich w Polsce: Drukarni i Księgarni św. Wojciecha, dziś obecnego na rynku jako spółka Święty Wojciech Dom Medialny. Galę jubileuszową uświetnił znakomity koncert Leszka Możdżera.

Abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański i właściciel tej wydawniczej spółki, podkreślił, że służy ona poprzez swą misję dziełu ewangelizacji, budowaniu sprawiedliwości i pokoju w Duchu Święty. Dodał, że każdy z pracowników domu medialnego ma tę świadomość, że służy misji Kościoła, czyli czemuś znacznie więcej niż praca w „zwykłej manufakturze”. Podkreślił, że wyraża wdzięczność wszystkim kolejnym metropolitom poznańskim poczynając od abp. Floriana Stablewskiego, który założył Drukarnię i Księgarnię św. Wojciecha w 1897 r.

– Trudno jest nawet ogarnąć myślą, ile pracy zostało włożone w to wielkie dzieło oraz ile udręki ono ze sobą niosło w czasach różnych totalitaryzmów, w czasie drugiej wojny światowej i za komunizmu, aby zdać sobie sprawę, że powstało w ten sposób jakieś dzieło nadzwyczajne i wiekopomne – skonstatował. Dodał, że „dzieło to wnosi w przestrzeń publiczną, to co wnosi najlepiej rozumiana tradycja Kościoła: niezmienność co do istoty oraz nieustanny rozwój”.

Dowcipnie zauważył, że wydawnictwo św. Wojciecha od 120 lat niesie w sobie też to „nieustanne napięcie między misją a upadłością”, czyli musi łączyć katolicką misję z troską o ekonomiczny wymiar przedsiębiorstwa, bo gdyby tej troski nie było, to i misja okazałaby się niemożliwa. I za to złożył gratulacje całemu zarządowi na ręce jego prezesa ks. Tomasza Siudy.

Z kolei Prymas Polski, abp Wojciech Polak podkreślił związki Księgarni i Drukarni św. Wojciecha także z Gnieznem, gdyż jego założyciel abp Stablewski, jak i kilku kolejnych jego następców aż do kard. Augusta Hlonda byli metropolitami poznańskimi, ale także i gnieźnieńskimi. A odwołując się do cytatu z papieża Franciszka, że „wszystko co najpiękniejsze jest przed nami”, tego właśnie życzył Domowi Medialnemu, świętującemu swoje 120-lecie.

Następnie swe gratulacje składali przedstawiciele władz miejskich i wojewódzkich: Maciej Sytek, członek zarządu Województwa Wielkopolskiego, Jan Grabkowski, starosta poznański, Grzegorz Ganowicz, przewodniczący Rady Miasta Poznania, Jędrzej Solarski, zastępca prezydenta Poznania. Odczytany został też list gratulacyjny od wojewody wielkopolskiego Zbigniewa Hoffmana.

Podczas spotkania podkreślano zgodnie zasługi Wydawnictwa nie tylko na polu przybliżania problematyki religijnej, ale też ogromne znaczenie instytucji dla historii Poznania i dziejów jego kultury.

Zaprezentowany został też film o początkach Księgarni i Drukarni św. Wojciecha w reżyserii Grażyny Wrońskiej. Spotkanie zwieńczył znakomity koncert jednego z najwybitniejszych polskich muzyków, kompozytora i pianisty Leszka Możdżera, po czym wszyscy zostali zaproszeni na bankiet.

***

Święty Wojciech Dom Medialny jest jednym z najstarszych działających polskich wydawców. Spółka powstała w 1897 roku w Poznaniu, z inicjatywy abp. Floriana Stablewskiego.

Początki wydawnictwa łączą się z rozpoczęciem edycji polskiego czasopisma katolickiego dla Wielkopolan „Przewodnika Katolickiego” – tygodnika dla rodzin i bractw chrześcijańskich. Od początku z tygodnikiem związany był wybitny społecznik ks. Józef Kłos. Czasopismo szybko zyskało ogromną popularność, a zainteresowanie polskojęzyczną literaturą katolicką w zaborze pruskim było tak duże, że arcybiskup Florian Stablewski wykupił udziały Spółki Akcyjnej „Kurier Poznański” i 17 grudnia 1897 r. przekształcił ją w Spółkę Akcyjną „Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha”. Miała ona budzić ducha religijnego i patriotycznego wśród polskich katolików, dlatego właśnie jej patronem został św. Wojciech.

W 1899 r. firma zakupiła kamienicę przy skrzyżowaniu ul. Święty Marcin i al. Marcinkowskiego i tam przeniesiono drukarnię, księgarnię i wydawnictwo, otwarto także antykwariat naukowy. Spółka rozwijała się bardzo szybko. Do roku 1914 nastąpił szybki rozwój firmy w czołową polską placówkę księgarską i wydawniczą, promieniującą na wszystkie trzy zabory. Przełomowym momentem dla rozwoju było objęcie jej kierownictwa w roku 1902 przez ks. Piotra Wawrzyniaka. Nadał on firmie statut prawny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zainicjowano wydawanie książek o tematyce społecznej zgodnie z duchem encykliki papieża Leona XIII „Rerum novarum” (czasopismo „Stowarzyszenie”, serie: „Odczyty i Broszury Popularne dla Towarzystw Polskich”, „Głosy na czasie”, „Teatr Ludowy”, „W pogoni za prawdą”, i in.) oraz patriotycznej (np. seria „Co to jest Polska”).

Najpełniejszy okres rozwoju Spółki przypada na lata międzywojenne. W ciągu roku wydawano średnio niemal 100 tytułów, drukowano niemal 1 mln egzemplarzy książek. Nakład „Przewodnika Katolickiego” osiągnął przed wojną 300 tys egzemplarzy. W 1919 roku zakupiono okazały gmach Hotelu Rzymskiego na narożniku placu Wolności i al. Marcinkowskiego. Przeniesiono tu biura centrali, administrację czasopism, wydawnictwo i księgarnię z działem dewocjonaliów. W budynku przy Świętym Marcinie urządzono Wytwórnię Sprzętów Kościelnych oraz tzw. Dom Katolicki, z obszernymi salami i restauracją, z którego korzystały liczne towarzystwa katolickie.

Oprócz wydawania książek i czasopism (8 tytułów, w tym literacka „Tęcza”) działalność firmy obejmowała w okresie międzywojennym zakłady graficzne, 4 księgarnie, fabrykę papieru „Malta” pod Poznaniem i fabrykę miazgi drzewnej „Kostuchna” koło Katowic, a także Wytwórnię Sprzętów Kościelnych w Poznaniu. Publikacje Księgarni św. Wojciecha nie ustępowały poziomem jakości druku najlepszym oficynom europejskim i zyskiwały uznanie na międzynarodowych wystawach.

Publikacje wydawnictwa obejmowały szeroki zakres tematyczny, teksty biblijne, modlitewniki, ale i świecką literaturę piękną autorów polskich i obcych (szczególnie dla dzieci i młodzieży, m.in. powieści Juliusza Verne’a, G.K. Chestertona, J.F. Coopera i J.O. Curwooda), liczne podręczniki (również akademickie), lektury szkolne (np. pierwsze wydanie „Historii żółtej ciżemki” A. Domańskiej), prace krytyczno-literackie, publicystykę, różnorodne poradniki, książki naukowe (np. „Zarys genetyki zwierzęcej” Z. Moczarskiego i J. G. Szumana z 1927 r.). Ogółem w latach 1919-1939 wydano prawie 1800 tytułów.

Wśród autorów książek religijnych widnieją tak znakomite nazwiska jak: o. Jacek Woroniecki, ks. Aleksander Żychliński, ks. Kazimierz Zimmermann, ks. Stanisław Adamski, ks. Aleksy Klawek. Księgarnia św. Wojciecha była pierwszym wydawcą powieści historycznych Zofii Kossak-Szczuckiej. Debiutował tu m.in. Gustaw Morcinek. Swoje utwory publikowali: Waleria Szalay-Groele, Maria Czerska Mączyńska, Wiktor Gomulicki, Ewa Szelburg-Zarembina, Jan Wiktor, Artur Oppman, Leszek Prorok, Kazimiera Iłłakowiczówna, Jan Sztaudynger, Jan Dobraczyński, Józef Kisielewski. Książki były ilustrowane przez znanych grafików, m.in. Kamila Mackiewicza i Tadeusza Wolniewicza.

W latach 1926-1932 ukazało się pierwsze wydanie „Biblii Poznańskiej” w nowej wersji językowej wraz z komentarzem odpowiadającym aktualnemu stanowi nauk biblijnych. Budzeniu zainteresowania Pismem Świętym służyła seria „Sprawy Biblijne”.

II wojna światowa przyniosła zniszczenia. Majątek spółki został zajęty, drukarnia zarządzana przez okupanta, miała służyć szerzeniu ideologii hitlerowskiej i „wzmacniać niemczyznę na kresach wschodnich”. Księgarnia w Warszawie uległa zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego, a oddział lubelski został w czasie wojny dwukrotnie zbombardowany – w 1939 i 1944 roku.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne przejęły przedsiębiorstwa Drukarni i Księgarni św. Wojciecha – Papiernię Malta, drukarnię, Wytwórnię Sprzętów Kościelnych i Fabrykę Miazgi Drzewnej. Działalność wydawnictwa została ograniczana do kilku tytułów religijnych. W czasach stalinowskich udawało się publikować zaledwie 5 tytułów rocznie. Władze komunistyczne nie wyraziły zgody na wznowienie czasopism, przede wszystkim „Przewodnika Katolickiego”. Dopiero rok 1957 przyniósł większy rozwój wydawnictwa, szczególnie w edycji Pisma Świętego i podręczników do nauki religii. Pierwszy powojenny numer „Przewodnika Katolickiego” ukazał się 8 grudnia 1956 r. W tym samym roku wznowiono także „Bibliotekę Kaznodziejską”.

Mimo trudnej sytuacji wydawano cenną literaturę religijną, m. in.: „Encyklopedię biblijną” pod redakcją ks. E. Dąbrowskiego, czy „Słownik kościelny łacińsko-polski” A. Jougana oraz wiele innych. Szczególną pozycję zajmuje 4-tomowe wydanie Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu (tzw. „Biblia Poznańska”) z bardzo obszernymi komentarzami pod redakcją ks. M. Petera i ks. M. Wolniewicza. Oprócz kontynuacji dawnych serii, jak np. „Pisma Ojców Kościoła”, „Myśli Świętych”, powstały nowe, m.in.: „Żywe Ziarno” (dla dzieci i młodzieży), „Drogowskazy Wiary”, „Biblioteka Pomocy Naukowych”, „Biblioteka Katechety”, „Służba”, „Szlakami Polskiego Millenium”.

W latach 70-tych, mimo licznych trudności, uruchomiono własny Zakład Poligraficzny.

W marcu 2008 roku wydawnictwo Księgarnia św. Wojciecha przyjęło nową nazwę – Wydawnictwo Świętego Wojciecha. Obecnie wydawnictwo to plasuje się w ścisłej czołówce wydawnictw książek religijnych, preferując książki o charakterze edukacyjnym w nowatorskim ujęciu metodycznym i edytorskim), modlitewniki i teksty Pisma Świętego. Znaczne miejsce w planach wydawniczych stanowią publikacje słownikowe, biograficzne, dokumenty Kościoła, literatura piękna, książki dla dzieci.

We wrześniu 2015 roku Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha zmieniła nazwę na Święty Wojciech Dom Medialny sp. z o.o.