Poznań: konferencja o biskupach poznańskich

O roli najstarszego biskupstwa na ziemiach polskich, dorobku biskupów poznańskich, ich posłudze i wpływie na Kościół w Polsce dyskutowali uczestnicy konferencji „Biskupi poznańscy”. Sympozjum odbyło się 20 listopada na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Zdaniem abp. Stanisława Gądeckiego, dzieje archidiecezji poznańskiej domagają się ukazania na tle Kościoła w Polsce i Europie. Metropolita poznański zaznaczył, że w nowym podejściu do historii Kościoła poznańskiego potrzebny jest nie tylko aspekt naukowy, ale przede wszystkim aspekt wiary, który jest dzisiaj często pomijany.

– Dzisiejsza konferencja jest spojrzeniem na Kościół w Polsce z perspektywy najstarszego biskupstwa na ziemiach polskich w przedziale ponad dziesięciu wieków – mówił, rozpoczynając obrady ks. prof. Leszek Wilczyński z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Prof. Tomasz Jasiński z Instytutu Historii UAM omówił źródła historyczne wspominające pierwszego biskupa poznańskiego Jordana. Zauważył, że żaden zachowany dokument z XII i XIII w. nie wspomina o bp. Jordanie. – Postać Jordana nieznana jest polskim źródłom do połowy XIII wieku – mówił mediewista. Podkreślił, że wspomina o nim jedynie Thietmar z Merseburga w swojej kronice, jednak on korzystał jedynie z informacji ustnych, a nie papieskich dokumentów. Prof. Jasiński zaznaczył, że nie wiemy, kim dokładnie był bp Jordan. Jego postać przybliża Jan Długosz w swoich kronikach.

– Imię Jordan wskazuje na pochodzenie z pogranicza łacińsko-greckiego – stwierdził prelegent. Zwrócił uwagę, że biskupstwo poznańskie było suwerenne i podporządkowane papieżowi, co jest potwierdzone w dokumentach z wielkiego synodu w Rzymie z 968 roku.

Poczet biskupów poznańskich w XI i XII stuleciu przedstawił prof. Tomasz Jurek z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie. Wśród najważniejszych źródeł zawierających imiona poznańskich biskupów wymienił „Rocznik Lubliński”. – Od połowy XIII wieku przekazuje on listę biskupów poznańskich. Od ok. 1275 roku imiona są dopisywane osobno, ktoś więc musiał mieć cały wykaz hierarchów – przekonywał mediewista. Prof. Jurek stwierdził, że rocznik ten jest dowodem na to, że istniały inne wiarygodne źródła niż kroniki Jana Długosza. Zwrócił uwagę na pochodzenie imion biskupów. – Początkowo są one germańskie, potem wyraźnie słowiańskie – mówił prelegent. Podkreślił, że w XII wieku biskupi byli najpierw książęcymi kanclerzami, czyli najbliższymi doradcami i współpracownikami księcia. Biskupstwo otrzymywali w nagrodę.

Ks. prof. Hieronim Fokciński SJ z Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie zaprezentował wykład pt. „Czynności podejmowane w Kurii Rzymskiej przed nadaniem beneficjów konsystorialnych i informacja o zachowanej dokumentacji do początków XVII wieku”. Gość specjalny konferencji zaznaczył, że właściwszym terminem niż prezentacja biskupa jest prekonizacja, czyli zapowiedzenie. W połowie XVI wieku najpierw kardynał zapowiadał sprawę, a decyzja ostateczna papieża zapadała na następnym konsystorzu. Podkreślił, że w watykańskich archiwach nie zachowały się żadne polskie listy polecające biskupów. – Nasi królowie mogli kierować jedynie prośby, bo nie mieli możliwości wskazania konkretnego kandydata – stwierdził ks. prof. Fokciński.

Posługę i działalność biskupów poznańskich w XIX wieku omówił z kolei ks. prof. Kazimierz Śmigiel z Gniezna. Podkreślił, że od momentu, kiedy Poznań stał się siedzibą arcybiskupa, znacząco wrosła rola tego miasta. W rozwoju kultury i nauki dużą rolę odegrał abp Marcin Dunin. Zdaniem prelegenta za swoją bezkompromisowość i hart ducha na miano najwybitniejszego hierarchy zasłużył kard. Mieczysław Ledóchowski.

– Największe dzieło pozostawił po sobie jednak abp Florian Stablewski, który zmobilizował duchownych do aktywności na polu pracy organicznej, której rozmach trwał przez następne dziesięciolecia – podkreślił ks. prof. Śmigiel.

Konferencję zorganizowali: PAN, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu i w Gnieźnie, Instytut Studiów Kościelnych Lubranscianum, Wydział Teologiczny UAM, Komisja Teologiczna Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, poznański oddział IPN i Instytut Historii UAM.