Poznań: konferencja w 450. rocznicę wydania Biblii brzeskiej

Duchowni Kościołów chrześcijańskich i językoznawcy spotkali się wczoraj wieczorem w Poznaniu na konferencji poświęconej Biblii brzeskiej, zorganizowanej w 450. rocznicę wydania tego pierwszego tłumaczenia całego Pisma Świętego na język polski dokonanego z języków oryginalnych. Spotkanie odbyło się w ramach obchodzonego w stolicy Wielkopolski XII Ekumenicznego Święta Biblii.

Konferencja, która odbyła się w Auli im. Jana Lubrańskiego w Collegium Minus Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, miała na celu, jak wyjaśnia w rozmowie z KAI ks. superintendent Jan Ostryk z Kościoła ewangelicko-metodystycznego, zwrócenie uwagi na przystępność Słowa Bożego.

„Razem z językoznawcami różnych wyznań chrześcijańskich pochylaliśmy się nad pierwszym tłumaczeniem na język polski tekstu oryginalnego całego Pisma Świętego dokonanym przez polskich protestantów z Kościoła ewangelicko-reformowanego, jakim jest Biblia Brzeska. Specjaliści wskazali też na wkład tego tłumaczenia nie tylko w życie religijne, ale i w polską kulturę” – zaznacza ks. Ostryk, współprzewodniczący Poznańskiej Grupy Ekumenicznej, która przygotowała to wydarzenie.

Jak wielokrotnie zwracano podczas konferencji uwagę, Biblia brzeska stanowi wielkie dziedzictwo kultury polskiej, a zarazem wspólnoty kalwińskiej, czyli Kościoła ewangelicko-reformowanego, w której powstała inicjatywa tego przekładu. Zgodnie bowiem z postulatem reformacji, Biblia ma być czytana w języku ojczystym i dlatego polscy ewangelicy w XVI w. potrzebowali własnego jej tłumaczenia.

„Jesteśmy jako ewangelicy reformowani dumni, że w XVI w. naszym przodkom w Polsce udało się wydać polskojęzyczny przekład Biblii dokonany z języków oryginalnych, co było wówczas czymś nowatorskim” – przyznał bp Marek Izdebski, biskup Kościoła ewangelicko-reformowanego w Polsce dodając jednocześnie, że obecnie przekład ten ma przede wszystkim znaczenie historyczne.

„W ostatnich stuleciach używany był inny przekład tzw. Biblia gdańska, wydana w 1632 r., dla której bazą była jednak Biblia brzeska. Czytając ją polscy protestanci korzystali więc też w jakiś sposób z dorobku twórców Biblii brzeskiej” – zauważył duchowny. Wyraził przy tym nadzieję, że Rok Jubileuszowy obchodzony w związku z 450, rocznicą wydania Biblii brzeskiej, i podejmowane w jego trakcie inicjatywy, przełożą się również na konkretne zainteresowanie ludzi Biblią.

Z kolei jeden z prelegentów, prof. Rafał Andrzej Leszczyński, emerytowany profesor filologii zachodniosłowiańskiej na Uniwersytecie Warszawskim, który brał też udział w tworzeniu ekumenicznego przekładu Pisma Świętego Nowego Testamentu wydanego w 2000 r., stwierdził wprost, że Biblia brzeska jest lepsza od bardziej znanej w Polsce Biblii Wujka, charakteryzuje się bowiem większą starannością stylistyczną i językową oraz barwnością stylu.

„Biblia brzeska nie zapisała się jednak tak mocno w świadomości narodu i nie wpłynęła tak mocno na język, jak Biblia Wujka, która była wielokrotnie wznawiana i poprawiana. Ten przekład został bowiem wydany tylko raz, w 1563 r., a podstawowym tekstem dla wyznań niekatolickich w Polsce była, aż do lat 70. XX w., Biblia gdańska, na której powstanie wywarła jednak bardzo istotny wpływ właśnie Biblia brzeska” – tłumaczył prof. Leszczyński.

Także prof. Irena Kwilecka, językoznawca z Instytutu Slawistyki PAN w Poznaniu i znawczyni staropolskich przekładów Biblii, podkreśliła wartość Biblii brzeskiej, która została przetłumaczona zrozumiałym językiem, a jej tłumacze zastosowali nowatorską metodę oddawania sensu zdań, nie trzymając się ściśle struktury zdań oryginału, ale dostosowując je do wymogów ówczesnego języka polskiego.

„Biblia brzeska ma wielką wartość i znaczenie dla naszej kultury, języka, ale i translatologii, bowiem jest to pierwsza Biblia tłumaczona na język polski z języków oryginalnych. Po raz pierwszy w polskim przekładzie dodano także komentarze na marginesach i wprowadzenia do treści poszczególnych ksiąg oraz numerację wersetów” – wymieniała prof. Kwilecka.

Uczestnicy konferencji mogli też podziwiać oryginalny egzemplarz Biblii brzeskiej, tzw. wieluński i jej reprint, który ukazał się w 2001 r. w niemieckiej serii „Biblia Slavica”. Przewodnikiem po tym zabytku kultury i religii był Krzysztof Bandoła, Dyrektor Biblioteki Synodu Kościoła ewangelicko-reformowanego, który zwrócił m.in. uwagę na zastosowany w tej Biblii nowy typ ilustracji o charakterze naukowo-dydaktycznym.

„Ilustracje w niej umieszczone, zostały tak skomponowane, żeby zachęcić młodych ludzi do zainteresowania się Biblią. Widzimy na nich m.in. Arkę Przymierza, stół z chlebami pokładnymi czy miejsce najświętsze w świątyni sporządzone według opisów zamieszczonych w Biblii, dzięki czemu łatwiej było je sobie w tamtych czasach wyobrazić” – wyjaśnił dyrektor Banduła.

Biblia brzeska, której nazwa pochodzi do miejsca wydania – Brześcia Litewskiego – ukazała się w 1563 r. Dokonanie przekładu na język polski z języków oryginalnych, w których powstało Pismo Święte, zalecił Synod Kościoła ewangelicko-reformowanego w Małopolsce, który obradował w 1557 r. w Wodzisławiu. Biblia brzeska nazywana jest także Biblią Radziwiłłowską (od nazwiska głównego fundatora jej przekładu i wydania księcia Mikołaja Radziwiłła Czarnego) oraz Biblią pińczowską (od miejsca rozpoczęcia tłumaczenia, jakim była szkoła w Pińczowie – główny ośrodek polskiej reformacji).

Organizatorem XII Ekumenicznego Święta Biblii trwającego w Poznaniu w dniach 14-19 października, w ramach którego odbyła się także konferencja poświęcona Biblii brzeskiej, jest Poznańska Grupa Ekumeniczna. Powstała ona w 2002 r. skupiając duchownych sześciu Kościołów chrześcijańskich miasta Poznania: prawosławnego, rzymskokatolickiego, ewangelicko-metodystycznego, ewangelicko-augsburskiego, polskokatolickiego i zielonoświątkowego. Ich przedstawiciele spotykają się raz w miesiącu na wspólnej modlitwie, dyskusji i omawianiu dalszych ekumenicznych spotkań oraz wspólnych inicjatyw.