Poznań: „Powrót” – wkrótce premiera nowego filmu o abp. Antonim Baraniaku

W poznańskim kinie Apollo 29 listopada odbędzie się premiera filmu dokumentalnego pt. „Powrót” o prześladowaniu i upamiętnieniu abp. Antoniego Baraniaka, współpracownika prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego, metropolity poznańskiego w latach 1957-1977. To kolejny film w reżyserii Jolanty Hajdasz, dziennikarki i publicystki, będący kontynuacją wcześniejszych dokumentów „Zapomniane męczeństwo” i „Żołnierz Niezłomny Kościoła”.

„Dokumentuję losy abp. Antoniego Baraniaka od blisko ośmiu lat. Poznałam wielu świadków jego życia, przeczytałam wiele dotyczących go dokumentów znajdujących się w archiwach nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami. Dysponuję ogromnym zbiorem materiałów na jego temat, mam zdjęcia i dokumenty, posiadam nagrane relacje świadków jego życia i posługi. Mam świadomość, że są to materiały unikatowe, bo niektóre z tych osób już nie żyją” – mówi KAI Jolanta Hajdasz, dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.

Reżyserka zaznacza, że wciąż znajduje nowe materiały, a poza tym pojawiają się nowe okoliczności w tej sprawie. Podkreśla, że impulsem do podjęcia pracy nad trzecim filmem dotyczącym osoby abp. Baraniaka był dokument, który otrzymała z pewnego źródła. „Wynikało z niego, że w 2017 roku wznowiono umorzone przed laty śledztwo w sprawie prześladowania tego, kogo już nie tylko my nazywamy „Żołnierzem Niezłomnym Kościoła”, a prokurator powołał się w nim jedynie na wypowiedzi świadków zarejestrowane przez nas na potrzeby drugiego filmu” – tłumaczy reżyserka.

Pełnometrażowy dokument jest kontynuacją filmów „Zapomniane męczeństwo”, który powstał w 2012 r. i „Żołnierz Niezłomny Kościoła” z 2016 r. „Pierwszy film na ten temat zrobiłam w 2012 r., ponieważ chciałam udowodnić, że Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie pomyliła się, umarzając śledztwo w 2011 r. w sprawie prześladowania abp. Baraniaka w więzieniu, uzasadniając to brakiem dowodów na prześladowanie” – tłumaczy reżyserka.

Chociaż przekazała komisji nazwiska nowych świadków w tej sprawie oraz nagrania tych, którzy z różnych źródeł znali gehennę więziennych przeżyć arcybiskupa, w 2013 r. otrzymała odpowiedź z pionu śledczego IPN, że „brak jest podstaw do wznowienia tego śledztwa”.

Hajdasz wspomina, że ta decyzja zainspirowała ją do pracy nad nowym dokumentem opowiadającym o cierpieniach abp. Baraniaka. „Zrobiłam drugi film, by z jednej strony pokazać, co tak naprawdę przeszedł abp Baraniak w więzieniu, a z drugiej udowodnić, jak ogromne znaczenie miało to dla polskiego Kościoła i naszego kraju” – zauważa reżyserka.

W najnowszym filmie „Powrót” Hajdasz rozmawia z bliską rodziną abp. Baraniaka, m.in. jego bratanicą Barbarą Zawieją oraz jej córką s. Janą Zawieją, matką generalną Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu w Rzymie. Wśród rozmówców reżyserki są też abp Stanisław Gądecki czy Jacek Pawłowicz, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów PRL w Warszawie, oraz osoby, które pamiętają niezłomnego arcybiskupa poznańskiego, m.in. Eugeniusz Kosiel, emerytowany nauczyciel muzyki, czy mieszkanki Rościnna, uczestniczki rekolekcji i spotkań z abp. A. Baraniakiem w latach 70. XX w.

„Z pełną odpowiedzialnością chcę zaświadczyć, że to był naprawdę Wielki Człowiek. Skromny, cichy, dyskretny, pokorny, dobry – tymi cechami określają go ci, którzy go znali, zarówno kardynałowie, biskupi i księża, jak i ministranci czy dzieci, które obdarowywał cukierkami i wspierał dobrymi radami. Z wdzięcznością wspominają go też rodzice, którym po cichu i w tajemnicy przed innymi pomagał finansowo” – podkreśla Hajdasz.

Zdjęcia do dokumentu były kręcone w Komańczy, Krynicy, Poznaniu, Marszałkach, w Lesznie i w Rzymie.

Hajdasz zauważa, że prześladowania i pobyt abp. Baraniaka w Areszcie Śledczym przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie to tylko fragment jego heroicznej historii. „On uczy nas czegoś więcej: uczy wierności i pokory, całym swoim życiem pokazuje, że trzeba umieć rezygnować ze splendoru, sławy, popularności, by móc realizować cele wyższe i najważniejsze” – zaznacza reżyserka, która razem z mężem w 2018 r. założyła Fundację im. Arcybiskupa Antoniego Baraniaka, by popularyzować jego postać i działalność.

Abp Antoni Baraniak urodził się 1 stycznia 1904 r. we wsi Sebastianowo w Wielkopolsce. W młodości wstąpił do zgromadzenia salezjanów. Przed wojną został sekretarzem ówczesnego Prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda, a po wojnie – prymasa Stefana Wyszyńskiego. W 1951 papież Pius XII mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej.

We wrześniu 1953 został aresztowany i wtrącony na trzy lata do więzienia na warszawskim Mokotowie, gdzie był torturowany i szykanowany. Rok po odzyskaniu wolności został metropolitą poznańskim. Mimo sprzeciwu władz, w 1966 zorganizował w Poznaniu obchody tysiąclecia Chrztu Polski. Abp Baraniak zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 13 sierpnia 1977. Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.

W czerwcu 2011 r. Instytut Pamięci Narodowej – Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (OKŚZpNP) w Warszawie umorzyła śledztwo w sprawie znęcania się fizycznego i moralnego nad bp. Antonim Baraniakiem w latach 1953-1955 przez funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa publicznego.

19 czerwca 2017 prokurator OKŚZpNP w Warszawie wznowił umorzone w 2011 r. śledztwo w sprawie prześladowania abp. Baraniaka. 15 września 2017 r. Sejm RP podjął uchwałę w sprawie upamiętnienia abp. Baraniaka – „Żołnierza Niezłomnego Kościoła” – w 40. rocznicę jego śmierci.

Abp Antoni Baraniak znalazł się wśród 25 wybitnych Polaków odznaczonych 11 listopada 2018 r. przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Orderem Orła Białego z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. W uzasadnieniu napisano, że jest to „wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej”.

Premiera filmu dokumentalnego „Powrót” odbędzie się 29 listopada o g. 18.00 w kinie Apollo w Poznaniu.