Wierni cerkwi prawosławnej rozpoczynają dziś 40-dniowy post przygotowujący do świąt Bożego Narodzenia.

Zaczyna się on zawsze 28 listopada, a kończy 6 stycznia, w wigilię świąt Bożego Narodzenia, według kalendarza juliańskiego. Nazywany jest on „postem Filipowym”, od imienia Apostoła, którego pamięć Cerkiew wspominała wczoraj.

Jego celem jest uświęcenie końca roku i odnowienie duchowego zjednoczenia z Bogiem oraz przygotowanie się do spotkania Wcielonego Syna Bożego. Post filipowy nazywany także „czetyrediesiatnica”, został ustanowiony w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i trwał kilka dni. Dopiero sobór w Konstantynopolu w 1166 roku nakazał chrześcijanom przestrzegać postu czterdziestodniowego i wyznaczył dokładną datę jego rozpoczęcia i zakończenia. Post filipowy polega na powstrzymywaniu się od obfitych pokarmów, mięsnych posiłków i dobrowolnym wyrzeczeniu się od łakomstwa. Nieodłączny od cielesnego post duchowy jest okresem wzmożonej pobożności, walki z grzechem i duchowego doskonalenia się. Obostrzenie postu Filipowego zalecane jest pięć dni przed świętem Bożego Narodzenia. W wigilię święta, zwaną „soczelnikom” istnieje zwyczaj powstrzymywania się od posiłków, aż do wieczerzy wigilijnej.

Post to ustanowiony przez cerkiew okres wstrzemięźliwości, szczególnej samokontroli, dowód uznania przewodnictwa cerkwi. Jego celem jest troska o zbawienie duszy i oczyszczenie grzechów. Z natury swej wstrzemięźliwość cielesna otwiera szerszy dostęp do ducha, pogłębia uczucie skruchy, poskramia namiętności i oddala pokusy. Organicznie naturalnych potrzeb dowodzi, że człowiek zdolny jest do wyrzeczeń i ofiary oraz do podporządkowania ciała duchowi, a przez niego Bogu.

Post był znany i praktykowany już w Starym Testamencie. Zakon Mojżeszowy ustanowił post w „wielki dzień oczyszczenia”. W okresie niewoli babilońskiej Żydzi przestrzegali czterech rodzajów postów. W Nowym Testamencie Jezus Chrystus oraz apostołowie własnym przykładem potwierdzili ważność i celowość postów.

W ciągu roku w prawosławiu istnieją cztery główne okresy postu. Wielki Post – rozpoczyna się siedem tygodni przed świętem Zmartwychwstania Pańskiego. Post świętych Apostołów (zwany Postem Piotrowym) – rozpoczyna się w poniedziałek, osiem dni po święcie Pięćdziesiątnicy, w wigilię święta Apostołów Piotra i Pawła. W zależności od daty świętowania Paschy, czas jego trwania waha się od jednego do sześciu tygodni. Post przed świętem Zaśnięcia Bogurodzicy – trwa dwa tygodnie oraz Post przed świętem Narodzenia Jezusa Chrystusa (zwany Postem Filipowym) – trwa czterdzieści dni.

W Polsce jest ponad 600 tysięcy wyznawców prawosławia. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny składa się z sześć diecezji podzielonych na dwadzieścia dwa dekanaty, które z kolei dzielą się na dwieście pięćdziesiąt parafii. Najwięcej wiernych mieszka na Białostocczyźnie – w Białymstoku, Hajnówce, Bielsku Podlaskim i Siemiatyczach. Kościół Prawosławny jest drugim pod względem liczebności Kościołem w Polsce.

Dzisiaj rozpoczyna się 40-dniowy post – „Czetyredziesiatnica” – przygotowujący wiernych kościoła prawosławnego do świąt Bożego Narodzenia. Od imienia Apostoła, którego wspomnienie wierni czcili wczoraj, nazywany jest postem Filipowym.

Post zakończy się 7 stycznia, kiedy prawosławni świętować będą Boże Narodzenie – obchodzone według kalendarza juliańskiego. Obecną datę rozpoczęcia postu Filipowego ustalono na soborze w Konstantynopolu w 1166 roku.

Już w IV wieku w pismach św. Ambrożego Mediolańskiego i Augustyna, można przeczytać o poście Filipowym. O pochodzeniu postu pisał też w V wieku św. Lew, papież rzymski. Początkowo post Filipowy trwał siedem dni.

W 1166 roku, na soborze w Konstantynopolu chrześcijanom nakazano zachować czterdzieści dni postu przed świętem Bożego Narodzenia.

Patriarcha antiocheński Teodor Balsamon, pisząc o czasie trwania postu Filipowego zaznaczył, iż „chociaż dni nie są określone słowem pisanym, trzeba jednak wypełnić niepisany przekaz Cerkwi”.

Według słów Symeona z Salonik, „czterdziestodniowy post Bożonarodzeniowy wyraża post Mojżesza, który poszcząc przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy, otrzymał na kamiennych tablicach nakreślone słowa Boga. W zabieganym życiu zawsze trzeba się starać postem i jałmużną usuwać grzech, który wzmaga się z marności ciała i nieczystych myśli”.

W kościele prawosławnym w ciągu roku liturgicznego występują cztery główne posty. Wielki Post rozpoczyna się siedem tygodni przed świętem Zmartwychwstania. Osiem dni po Pięćdziesiątnicy – w poniedziałek – rozpoczyna się post świętych apostołów, trwający od jednego do sześciu tygodni, który kończy się w wigilię apostołów Piotra i Pawła. Post przed świętem Zaśnięcia Bogarodzicy, przypadający w sierpniu, trwa dwa tygodnie.