Premiera filmu o dziejach Kościoła w Polsce podczas okupacji niemieckiej

– Film powinien trafić do jak najszerszej publiczności. Powinniśmy być narodem świadomym swojej przeszłości. A ten film jest świetną lekcją historii narodu polskiego – mówił prof. Jan Żaryn podczas premiery filmu Pawła Woldana „Kościół katolicki w Polsce podczas II wojny światowej. Część I”.

We wtorek 13 września w Kinie Iluzjon w Warszawie odbyła się premiera filmu Pawła Woldana „Kościół katolicki w Polsce podczas II wojny światowej. Część I”. Wydarzenie organizowane zostało przez Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I. J. Paderewskiego oraz Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny.

To film wybitnego reżysera Pawła Woldana, autora wielu filmów dokumentalnych świadczących o tym, że jako reżyser jest erudytą, zajmuje się tematami, na których się zna – mówił przed pokazem prof. Jan Żaryn, konsultant historyczny filmu i dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I. J. Paderewskiego.

„Kościół katolicki w Polsce podczas II wojny światowej. Część I” to dokument opowiadający o losach kościoła katolickiego w Polsce po agresji Niemiec 1 września 1939 r. W filmie przedstawiono historię duchowieństwa i wiernych w trudnym czasie wojny i okupacji, ze szczególnym uwzględnieniem roli hierarchów takich jak kardynał August Hlond czy abp Adam Sapieha.

Niemcy zgotowali nam podczas okupacji straszliwy los, który Kościół dzielił z narodem. Kościół katolicki stanowi integralną część narodu polskiego i losy ich są złączone. Okupant niemiecki próbował walczyć z Kościołem, a jego ludzie zwłaszcza w tych czasach w konieczności artykułowania potrzeb narodowych odważnie stali na wysokości zadania, dzięki temu Kościół był autorytetem. Był autentycznym autorytetem, bo za te działania ludziom Kościoła groziła wysoka cena, cena śmierci. I cenę tę Kościół płacił – mówił prof. Żaryn zaznaczając, że ta śmierć niczego Kościołowi nie zabrała, a przeciwnie, przyczyniała się do jego wzmocnienia.

Szczególną uwagę zwrócił na politykę okupacyjną Niemiec i jej wymiar wobec kościoła katolickiego – grabieże kościołów, profanacja miejsc i symboli świętych. Ukazano także martyrologię duchowieństwa, jednej z najbardziej prześladowanych grup polskiego społeczeństwa podczas okupacji. Zaprezentowano bohaterskie postawy biskupów, kapłanów i zakonnic.

Film opowiada o postawach ludzi Kościoła, który jest żywy także dziś, a ta żywotność jest zależna od tego, jak bardzo dziś tkwi w Kościele ciągłość jego dziejów. Także dziś Kościół poddawany jest represjom, nawet jeśli dokonywane są w białych rękawiczkach, nawet jeśli nie są aż tak widoczne – wskazał prof. Żaryn.

Nie pominięto w filmie także omówienia stosunku Kościoła katolickiego do władz okupacyjnych i ogólnie pojętej, zbrodniczej polityki III Rzeszy. W filmie wykorzystano materiały archiwalne z września 1939 r. oraz z całego okresu II wojny światowej. Są również fabularyzowane sceny ze spotkań kard. Hlonda z Piusem XII czy gestapowcem, w których dialogi opracowano na podstawie wspomnień samego kardynała i jego sekretarza.

Robiąc film historyczny, reżyser musi zapomnieć o swoich ambicjach artystycznych. Profesjonalizm i artyzm to dwie różne rzeczy, czasem się wykluczające. Mój film jest dobry, ale nie jest artystyczny. To wycieczka pasjonująca, opowiada nie tylko o ofiarach, ale i bohaterach polskiego Kościoła jak kard. Hlond czy abp Sapieha. Dzięki nim mieliśmy Kościół taki, jaki mamy, czyli wspaniały – mówił reżyser filmu, Paweł Woldan, dodając, że starał się zrobić film prawdziwy, czarno-biały, a nie jednostronny.

Reżyser zapowiedział, że druga część filmu poświęcona będzie okupacji na terenach wschodnich Polski – niemieckiej, ale przede wszystkim sowieckiej.

– Film powinien trafić do jak najszerszej publiczności. Powinniśmy być narodem świadomym swojej przeszłości. A ten film jest świetną lekcją historii narodu polskiego – mówił prof. Żaryn.

Reżyser i scenarzysta filmu, Paweł Woldan jest autorem ponad 80 filmów dokumentalnych, w tym wielu poświęconych figurom księży, m.in. o kard. Stefanie Wyszyńskim, kard. Auguście Hlondzie, czy o ks. Jerzym Popiełuszce. Jest laureatem wielu nagród filmowych. W 2016 roku został odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy artystycznej i twórczej. W 2017 roku za całokształt twórczości otrzymał Platynowy Opornik na Festiwalu Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci w Gdyni. W 2019 roku Grand Prix Zamojskiego Festiwalu Filmowego – za wybitne zasługi dla polskiej kinematografii historycznej.

Swoją konsultacją produkcję wsparli dyrektor IDMN, prof. Jan Żaryn, Jacek Macyszyn i Mieczysław B. Voght. Za komentarze historyczne do filmu odpowiedzialni byli prof. Jan Żaryn oraz reżyser, Paweł Wodan. Autorem muzyki jest Andrzej Krauze. „Kościół katolicki w Polsce podczas II wojny światowej. Część I” wyprodukowany został przez Monogram studio Sp. z o.o., przy koprodukcji Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I. J. Paderewskiego oraz Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego.
Film jest współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.