„Złoty Kodeks Gnieźnieński” pozwala na powrót do źródeł

„Złoty Kodeks Gnieźnieński” to najcenniejszy rękopis średniowieczny z pierwszej stolicy Polski. Jego karty zdobią barwne iluminacje przedstawiające głównie sceny z życia i męki Chrystusa oraz przepiękne romańskie inicjały. Podczas zorganizowanej przez KAI konferencji, Prymas Polski w obecności Nuncjusza Apostolskiego zaprezentował albumowe, opatrzone cennym naukowym komentarzem, wydanie tego wyjątkowego dzieła, dokonane przez Wydawnictwo M.

Na wyjątkową wartość „Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego” składa się wiele czynników; od niemal 300 lat jest świadkiem ważnych wydarzeń duchowych w dziejach naszego kraju, oprócz tego odznacza się ogromną wartością artystyczną: posiada wiele całostronicowych iluminacji, przedstawiających głównie sceny z życia i męki Chrystusa. Każda jego karta obramowana jest wielobarwnymi ornamentami, a tekst został napisany w całości złotem malarskim. Zdobią go również przepiękne romańskie inicjały.

Kodeks był prawdopodobnie darem króla Bolesława Szczodrego dla katedry gnieźnieńskiej oraz insignium koronacyjnym przy królewskim namaszczeniu tego władcy w 1076 r. Księga mogła służyć również przy kolejnych liturgiach koronacyjnych w Gnieźnie.

Bp Artur Miziński podkreślił, że „Złoty Kodeks Gnieźnieński” to wyjątkowy dokument potwierdzający przynależność Polski do wspólnoty państw chrześcijańskich. – Dzięki tej publikacji mamy możliwość sięgnięcia do korzeni, powrotu do źródeł, odkrywania piękna chrześcijaństwa i wpływu religii chrześcijańskiej na kształtowanie się Polski jako państwa chrześcijańskiego – powiedział sekretarz generalny KEP.

Fot. M. Drwal / BPKEP

Kodeks używany był przez wieki przy okazji uroczystych liturgii pod przewodnictwem arcybiskupów gnieźnieńskich. Wielu uczonych uważa go za jeden z symboli Gniezna obok bazyliki prymasowskiej z jej spiżowymi drzwiami.

Prymas Polski przypomniał, że Kodeks w swojej tradycji służył przede wszystkim jako księga liturgiczna, która towarzyszyła niejednej koronacji królewskiej w Gnieźnie i w Krakowie. Do roku 1830 była stale używana w liturgii. – Być może dlatego konieczność odnowy i restauracji była tak pilna – zaznaczył abp Wojciech Polak, dodając, że również w wieku XX korzystano z ewangelistarza np. podczas pielgrzymek Jana Pawła II w 1997 i 1999 r.

– Powinniśmy się cieszyć, że księga zachowała się w tak dobrym stanie – stwierdził ks. Michał Sołomieniuk. Dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie zaakcentował, że w 2014 roku Kodeks został wpisany na Listę Krajową programu UNESCO „Pamięć Świata”.

– To dzieło jest świadectwem mądrości naszych praojców, świadectwem życia w rodzinie narodów chrześcijańskich – powiedział Piotr Słabek. Redaktor naczelny „Wydawnictwa M” podkreślił również, że trwają prace nad stworzeniem faksymile „Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego”.

Stworzenia opracowania o „Złotym Kodeksie Gnieźnieńskim”, pogratulował twórcom również abp Salvatore Pennacchio. – To ogromna karta historii i wiary waszego narodu – podsumował nuncjusz apostolski w Polsce.

Konferencję prasową, podczas której zaprezentowano nowe wydanie jednego z najcenniejszych rękopisów w historii, zorganizowała Katolicka Agencja Informacyjna.

Oryginał „Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego”, po kilkuletnich pracach renowacyjnych, będzie można obejrzeć 24 kwietnia w Gnieźnie, podczas wernisażu Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Archiwum Diecezjalnego w Gnieźnie. Natomiast nowe wydanie „Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego”, będzie można nabyć podczas Targów Wydawnictw Katolickich, które odbędą się w dniach 30 marca – 2 kwietnia w Arkadach Zamku Królewskiego w Warszawie.

„Złoty Kodeks Gnieźnieński” został wykonany najprawdopodobniej w czeskim, niewykluczone, że praskim, warsztacie miniatorskim, który ukształtował się i rozwinął w drugiej połowie XI stulecia pod wpływem ośrodka malarstwa książkowego w Ratyzbonie. Jest jednym z czterech istniejących do dziś kodeksów, tworzących jednolitą grupę, noszącą znamię tego samego skryptorium.

Nieznana jest historia przybycia rękopisu do Polski. Według jednej z hipotez był on darem Judyty – córki króla czeskiego Wratysława, poślubionej Władysławowi Hermanowi w 1079 lub 1080. Istnieje również przypuszczenie, że Kodeks ufundował Bolesław Śmiały z okazji reaktywacji metropolii gnieźnieńskiej i swojej koronacji. Niewykluczone, że służył także przy kolejnych liturgiach koronacyjnych w Gnieźnie. W 2012 roku rękopis został poddany gruntownej restauracji i konserwacji. Zaprezentowane opracowanie stanowi podsumowanie dotychczasowych prac badawczych nad tym cennym zabytkiem.

Zdjęcia ze spotkania w sekretariacie KEP można pobrać ze strony internetowej >>