Prezentacja pierwszej monografii tysiącletnich relacji dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską

– Współpraca między Polską a Stolicą Apostolską rozwija się w oparciu o wspólne wartości – powiedział minister Jacek Czaputowicz podczas prezentacji książki „Polska – Stolica Apostolska. Z dziejów wzajemnych relacji w 100. rocznicę odnowienia stosunków dyplomatycznych”. To pierwsza pełna monografia ponad tysiącletnich relacji dyplomatycznych łączących Polskę z papiestwem, wydana przez MSZ z okazji 100-lecia wznowienia relacji dyplomatycznych pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską. Prezentacja odbyła się wczoraj w Pałacu Staszica w Warszawie.

Minister Czaputowicz przedstawił w skrócie najważniejsze etapy wzajemnych relacji, podkreślając, że stosunki dyplomatyczne z papiestwem miały znaczący wpływ na położenie Polski w Europie i na świecie. Zaznaczył, że współpraca ta nadal jest ważna i rozwija się w oparciu o wspólne wartości. Wymienił wśród nich m.in. ideę praw człowieka, poszanowanie dla wolności religijnej, ideę obrony życia i ochrony rodziny a także przekonanie o konieczności rozwiązywania konfliktów bez użycia siły.

Nuncjusz apostolski w Polsce, abp Salvatore Pennacchio, dziękując za jubileuszową publikację podkreślił, że relacje ze Stolicą Apostolską sięgają początków polskiej państwowości.

Prezentacji towarzyszył panel z udziałem historyków, w tym dwóch współautorów książki – bp Jana Kopca i prof. Stanisława Wilka SDB. Uczestniczył w nim również prof. Wojciech Tygielski z UW oraz dr Andrzej Grajewski.

Prowadzący dyskusję Marcin Przeciszewski, redaktor naczelny KAI, zwrócił uwagę na wkład, jaki publikacji wnosi do polskiej historiografii. Wyraził też nadzieję, że zainteresuje ona również odbiorców spoza Polski, co umożliwia równoległy z polskim tekst angielski oraz obszerne tłumaczenia na język włoski.

Prof. Wojciech Tygielski podkreślił, że relacje między Rzecząpospolitą a Rzymem były istotne dla obu partnerów. Od XVI w zaczęły być one relacjami symetrycznymi. Oba podmioty szukały u siebie wzajemnie wsparcia, zwłaszcza, że oba słabły w ciągu epoki nowożytnej. Prof. bp. Jan Kopiec zwrócił uwagę, że Polska była istotnym punktem oparcia dla Papiestwa w czasach nowożytnych również ze względu na swoje położenie geopolityczne: od północy i zachodu sąsiadowała z protestancka Szwecją i Prusami, od wschodu z prawosławną Rosją. Stała się też przedmurzem chrześcijaństwa wobec napierającej od południa muzułmańskiej Turcji.

Dr Andrzej Grajewski zwrócił uwagę, że po rozbiorach interesy społeczeństwa polskiego i papiestwa zaczynają być w pewnym sensie sprzeczne. Rzym wobec obecnych w Europie tendencji rewolucyjnych swoją szansę upatruje w trwałości Świętego Przymierza. Tymczasem dla Polaków Święte Przymierze jest wrogiem a tendencje rewolucyjne – szansą. Ks. prof. Stanisław Wilk podkreślił, jakim rozczarowaniem była dla Polaków papieska encyklika „Cum primum” wydana po upadku powstania listopadowego. Zaznaczył jednak, że choć papieże stali na stanowisku legitymizmu, w rozmowach prywatnych popierali dążenia niepodległościowe Polaków. Przypomniał też ofiarowaną przez Piusa IX świecę niepodległości, która zapłonąć miała w wolnej Polsce oraz ogromne zaangażowanie na rzecz sprawy polskiej, również w wymiarze charytatywnym, papieża Benedykta XV. Jest to pod tym względem, jego zdaniem, papież niedoceniony.

Dr Grajewski zwrócił uwagę na tragizm postaci Kazimierza Papée, ambasadora w Watykanie polskiego rządu na uchodźstwie. Zaznaczył też, że dopiero Jan Paweł II zmienił utrzymujące się w Rzymie przekonanie, że komunizm jest zjawiskiem długotrwałym, w związku z czym należy ustalić jakiś model współistnienia z nim. Papież z Polski był przekonany, że system komunistyczny nie może długo trwać.

Dr Grajewski przypomniał też osoby zaangażowanie w podpisanie konkordatu miedzy Polską a Stolicą Apostolską w 1994 r. a następnie jego ratyfikację – abp. Józefa Kowalczyka, pierwszego nuncjusza apostolskiego w Polsce, premier Hannę Suchocką, premiera Jerzego Buzka i ministra Bronisława Geremka.

W spotkaniu uczestniczył również m.in. metropolita warszawski, kard. Kazimierz Nycz oraz ambasador Włoch, Aldo Amati.

„Polska – Stolica Apostolska. Z dziejów wzajemnych relacji w 100. rocznicę odnowienia stosunków dyplomatycznych” to pierwsza pełna monografia ponad tysiącletnich relacji dyplomatycznych łączących Polskę z Papiestwem. Jej wydawcą jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Książka pod redakcją Wojciecha Bilińskiego (także pomysłodawcy koncepcji) przy współpracy Piotra Samerka i Huberta Wajsa, zawiera teksty znakomitych historyków i dyplomatów oraz bogaty materiał ilustracyjny i źródłowy. Stanowi cenny wkład do europejskiej historiografii. Okazją do jej wydania jest 100-lecie wznowienia relacji dyplomatycznych pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską.

Zamierzeniem twórców tej edycji jest prezentacja w formie popularno-naukowej – aczkolwiek nie pozbawionej rzetelnej źródłowej analizy – tysiącletnich związków Polski z papieskim Rzymem wraz z ich licznymi sukcesami, ale też i skomplikowanymi meandrami. Monografia ukazuje, że dla Polski Rzym jako stolica zachodniego chrześcijaństwa był niemal zawsze istotnym punktem odniesienia, a nieraz także gwarantem suwerenności. Z kolei dla Papiestwa Polska, jako jeden z większych chrześcijańskich krajów Europy, była istotnym i jednym z najbardziej lojalnych partnerów na arenie międzynarodowej. Dodatkowo książka w szczegółowy sposób prezentuje historię przedstawicielstw papieskich w Polsce, jak i polskiej reprezentacji nad Tybrem. Ramy czasowe publikacji obejmują czasy od Mieszka I do chwili obecnej.

Publikacja MSZ przeznaczona jest dla szerokiego grona odbiorów: historyków, dyplomatów, dziennikarzy oraz wszystkich zainteresowanych tematem. Towarzyszy jej bogaty zestaw ilustracji (ponad 500), na który składają się dokumenty z epoki, ikonografia malarska, fotograficzna i mapy, pozyskane z polskich i zagranicznych archiwów, bibliotek i muzeów. Wiele z nich prezentowanych jest po raz pierwszy. Podkreślić należy ich precyzyjny dobór i rozmaitość form, co wpisuje się doskonale w tok narracji poszczególnych artykułów. Imponująco przedstawia się strona graficzna edycji, której autorem jest Jacek Szczęsny Kotela.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP „Polska – Stolica Apostolska. Z dziejów wzajemnych relacji w 100. rocznicę odnowienia stosunków dyplomatycznych”, Warszawa, 2019