Proboszcz na emeryturze

Chociaż według Kodeksu Prawa Kanonicznego proboszczowie przechodzą na emeryturę dopiero po ukończeniu 75 roku życia to coraz więcej diecezji w Polsce umożliwia im wcześniejsze zrzeczenie się tego urzędu.

Taką możliwość mają duchowni np. w archidiecezji warszawskiej czy diecezji opolskiej, gdzie już po 70 urodzinach mogą prosić swego ordynariusza o przeniesienie na emeryturę, a w archidiecezji katowickiej nawet wcześniej – bo już po ukończeniu 65 roku życia.

– To jest tzw. norma zezwalająca, po prostu mocniejsza ochrona uprawnień, a nie nakaz – wyjaśnia ekspert prawa kanonicznego ks. prof. Remigiusz Sobański. Nie znaczy to, że w wieku 65 lat ksiądz archidiecezji katowickiej musi iść na emeryturę ale może – dodaje. Taką uchwałę przyjęto za rządów diecezją bp. Herberta Bednorza, podczas synodu katowickiego. Postanowiono, że księża proboszczowie, którzy ukończyli 65 rok życia mogą wnosić o zwolnienie z urzędu czyli przejście na emeryturę.

Gdy kapłan kończy 65 rok życia, „oddaje się do dyspozycji arcybiskupa” – wyjaśnia ks. Jan Smolec z Kurii Metropolitalnej w Katowicach. Od decyzji arcybiskupa zależy czy kapłan pozostanie nadal proboszczem, czy może przejść na emeryturę.

– Biorąc pod uwagę stan personalny diecezji, dużą liczbę młodych księży, którzy w zbyt późnym wieku zostają proboszczami, biskup nieraz zachęcał i wysyłał swojego urzędnika do danego proboszcza z propozycją przejścia na emeryturę. Ale to była propozycja a nie nakaz. – Choć nie przypominam sobie, by ktokolwiek na taką propozycję odpowiedział „nie” i proboszczowie rzeczywiście na emeryturę przechodzili i przechodzą w wieku wcześniejszym aniżeli 75 lat. Nie mogę też twierdzić, że wszyscy, którzy kończą 65 lat automatycznie przechodzą na emeryturę – mówi ks. prof. Sobański.

Ostatnio o takiej możliwości przechodzenia na „wcześniejszą” emeryturę przez duchownych pisał w „Liście do Kapłanów archidiecezji krakowskiej” kard. Stanisław Dziwisz.

„Po wielu rozmowach i gorącej modlitwie podjąłem decyzję, że obniżenie wieku emerytalnego do lat 70 nastąpi stopniowo, w ciągu 3 lat. W nadchodzącym roku przyjmuję rezygnację tych księży, którzy ukończą 74 i 75 lat. W następnych dwóch latach – dwa kolejne roczniki. Bardzo proszę o modlitwę, zrozumienie i życzliwość” – napisał metropolita krakowski. Kard. Dziwisz podkreśla też, że każde powołanie i liczne roczniki kapłanów to wielki dar Boga, za który należy dziękować ale zarazem dodaje że „nie wszyscy z licznych roczników będą mogli być proboszczami, ale wszyscy są kapłanami, szafarzami Eucharystii, spowiednikami i głosicielami Ewangelii”.

Po ukończeniu 70 lat możliwość przejścia na emeryturę mają także m.in. duchowni archidiecezji warszawskiej i diecezji opolskiej.

Statuty Synodu Archidiecezji Warszawskiej stanowią, że każdy proboszcz po osiągnięciu 70 roku życia składa rezygnację na ręce arcybiskupa. Może jednak złożyć wcześniejszą rezygnację, zwłaszcza po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego, czyli 65 lat.

Po 65 roku życia arcybiskup warszawski może zaproponować proboszczowi lub wikariuszowi przejście do stanu rezydenta lub emeryta. Po 70 roku życia sam proboszcz lub wikariusz musi zgłosić swoją gotowość przejścia na emeryturę. Arcybiskup może tę rezygnację przyjąć lub nie, ale po 75 roku życia duchownych obowiązuje emerytura.

Natomiast w diecezji opolskiej, praktykę tę uregulował I Synod Diecezji Opolskiej, którego postanowienia weszły w życie w 2005 r. „Każdy proboszcz na początku roku kalendarzowego, w którym kończy 70 rok życia, przekazuje biskupowi opolskiemu pisemną prośbę o przeniesienie na emeryturę. Biskup, jeśli przemawiają za tym poważne powody, może przyjąć rezygnację. W uzasadnionych przypadkach, głównie ze względów zdrowotnych lub pastoralnych, proboszcz może złożyć wcześniejszą rezygnację lub zostać odwołany przez biskupa diecezjalnego”. Natomiast na początku roku kalendarzowego, w którym proboszcz kończy 75 rok życia zobowiązany jest przekazać biskupowi opolskiemu pisemną rezygnację z piastowanego urzędu proboszczowskiego. Zgodnie z KPK, kan 538 par. 3 to biskup decyduje o przyjęciu rezygnacji.

Emerytowany proboszcz ma prawo zamieszkania w Diecezjalnym Domu Księży Emerytów w Opolu lub Nysie. Jeśli stan zdrowia na to pozwala, biskup może wyrazić zgodę na zamieszkanie w wybranej przez emeryta parafii w charakterze rezydenta, pod warunkiem uprzednio spisanej umowy z proboszczem wybranej parafii. Umowa ta wymaga aprobaty Kurii Diecezjalnej.

W diecezjach, gdzie księży jest mniej albo statuty synodu diecezjalnego nie przewidują takiej możliwości proboszczowie przechodzą na emeryturę po osiągnięciu wieku 75 lat.

Tak jest np. w archidiecezji białostockiej, gdzie księża wprawdzie po ukończeniu 65 roku życia przechodzą na państwową emeryturę, tak, jak wszyscy mężczyźni w tym wieku. – Księża płacą podatki, uzyskują więc uprawnienia do świadczeń emerytalnych ale nadal pozostają duszpasterzami w parafiach: proboszczami i wikariuszami do 75 roku życia – wyjaśnia ekonom ks. Bogusław Zieziula. Jeżeli zachodzi potrzeba, ksiądz może przejść na emeryturę wcześniejszą przed ukończeniem 75 roku życia a zasadniczo prawo kanoniczne zobowiązuje, żeby proboszcz poprosił arcybiskupa o zwolnienie dopiero po osiągnięciu tego wieku – dodaje ks. Zieziula.

Podobnie jest w archidiecezji częstochowskiej, gdzie księża przechodzą na emeryturę w wieku 75 lat oraz w archidiecezji gdańskiej. Tam zgodnie ze statutami III Synodu Gdańskiego obowiązującymi od 2002 r., po osiągnięciu 75 lat każdy proboszcz składa biskupowi diecezjalnemu rezygnację ze swego urzędu. Może on wcześniej przyjąć rezygnację ze strony proboszcza, gdy zachodzą ku temu przyczyny przewidziane w prawie kościelnym.

W diecezji warszawsko-praskiej każdy kapłan po ukończeniu 75 roku życia „proszony jest o złożenie na ręce biskupa diecezjalnego rezygnacji z pełnionych w diecezji urzędów”. Po rozważeniu wszystkich okoliczności, biskup podejmuje stosowną decyzję. Jeżeli kapłan emeryt pozostaje w dotychczasowej parafii, warunki swego rezydowania ustala w bezpośredniej umowie z nowym proboszczem – tak stanowią statuty I Synodu diecezji warszawsko praskiej. Czytamy w nich również, że „utrzymanie księży emerytów, mimo otrzymania emerytury państwowej jest moralnym obowiązkiem wszystkich kapłanów diecezji warszawsko-praskiej”.

Obowiązujący w całym Kościele Kodeks Prawa Kanonicznego stanowi, iż „proboszcz po ukończeniu 75 roku życia, jest proszony o złożenie zrzeczenia się urzędu na ręce biskupa diecezjalnego, który rozważywszy wszystkie okoliczności osoby i miejsca, powinien zdecydować o przyjęciu lub odłożeniu zrzeczenia. Biskup diecezjalny obowiązany jest zapewnić zrzekającemu się odpowiednie utrzymanie i mieszkanie, mając na uwadze normy ustalone przez Konferencję Episkopatu” – czytamy w kanonie 538 par. 3 KPK