Proces beatyfikacyjny abp. J. Cieplaka może zostać wznowiony

Postulator sprawy arcybiskupa Jana Cieplaka ks. Krzysztof Pożarski otrzymał z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych pismo, oznajmiające, że proces beatyfikacyjny tego mężnego świadka Kościoła w Rosji Sowieckiej może zostać wznowiony. Rozpoczęto go jeszcze w 1952, ale później przerwano go, choć – jak wynika z listu z Watykanu – arcybiskupowi cały czas przysługuje tytuł sługi Bożego.

Pismo Kongregacji, noszące datę 30 marca br., jest odpowiedzią na list arcybiskupa archidiecezji Matki Bożej w Moskwie Paolo Pezziego z 22 lutego br., dotyczący ewentualnej beatyfikacji zmarłego w 1926 byłego biskupa pomocniczego diecezji mohylewskiej i niedoszłego arcybiskupa wileńskiego. Prefekt urzędu watykańskiego kard. Angelo Becciu zapewnia w tym dokumencie, że „nie ma trudności z ponownym podjęciem tego zadania [tzn. procesu]” i wymienia dwa warunki formalne, niezbędne do tego.

Pierwszym z nich jest uzyskanie na to zgody diecezji rzymskiej, która rozpoczęła w 1952 proces beatyfikacyjny zgodnie z postanowieniami Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 (diecezja a quo) i która winna przekazać taką zgodę archidiecezji w Moskwie (diecezja ad quem), która chce prowadzić taki proces obecnie na swoim terenie. Wówczas powinna ona powołać trybunał, w którego skład wejdą delegat biskupa, promotor sprawiedliwości i notariusz. Ich zadaniem będzie wysłuchanie co najmniej 10 świadków na temat opinii świętości i wstawiennictwa Sługi Bożego, tym razem w myśl norm nowego Kodeksu i konstytucji apostolskiej „Divinus perfectionis Magister” z 25 stycznia 1983.

Należy też utworzyć komisję historyczną, złożoną z 3 ekspertów w celu zgromadzenia wszelkich materiałów i dokumentów dotyczących kandydata na ołtarze.

Drugim warunkiem jest poproszenie archidiecezji wileńskiej, na której terenie znajduje się grób sługi Bożego, aby wypowiedziała się na ten temat i po uzyskaniu jej zgody na proces należy przesłać ją do Kongregacji wraz ze zgodą wikariusza papieskiego dla diecezji rzymskiej.

Zdaniem ks. K. Pożarskiego – na co dzień posługującego duszpastersko w Sankt-Petersburgu – wszystkie te wymogi zdają się być tylko formalnością tak, iż zasadniczo nic nie powinno stanąć na drodze do wznowienia procesu beatyfikacyjnego.

Abp Jan Feliks Cieplak urodził się 17 sierpnia 1857 w Dąbrowie Górniczej w powiecie będzińskim. Po nauce w gimnazjum klasycznym w Kielcach (1869-73) wstąpił do miejscowego seminarium duchownego, które ukończył w 1878, a następnie do 1882 uzupełniał studia w Akademii Duchownej w Petersburgu. Tam też przyjął 24 lipca 1881 święcenia kapłańskie, po czym rozpoczął wykłady z kilku dziedzin (m.in. archeologii biblijnej, liturgiki i teologii moralnej) w tejże Akademii. W 1901 został doktorem teologii.

12 czerwca 1908 św. Pius X mianował go sufraganem (czyli biskupem pomocniczym według dzisiejszego nazewnictwa) mohylewskim; sakrę nominat przyjął 7 grudnia tegoż roku w Petersburgu. Na tym stanowisku dał się poznać jako gorliwy kapłan i gorący patrioty, głosił płomienne kazania i brał udział w wielu demonstracjach narodowych, za co wielokrotnie był karany przez władze carskie. Po śmierci 21 maja 1909 dotychczasowego metropolity mohylewskiego abp. Apolinarego Wnukowskiego papież mianował 6 sierpnia 1914 dotychczasowego sufragana administratorem archidiecezji mohylewskiej.

Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu uczestniczył w pracach Komisji Likwidacyjnej ds. Królestwa Polskiego. 29 kwietnia 1919 Benedykt XV mianował go arcybiskupem tytularnym Ochrydy. W tym charakterze abp Cieplak był najwyższym rangą przedstawicielem Kościoła katolickiego w Rosji Sowieckiej i z tego powodu dwukrotnie trafiał do więzienia w latach 1920 i 1921. Władze oskarżyły go o stawianie oporu podczas zabierania kosztowności kościelnych.

Podczas procesu pokazowego w Moskwie w dniach 21-25 marca 1923 skazano go wraz z 14 innymi księżmi na karę śmierci za „podżeganie do buntu przez zabobony” (tak bolszewicy określali każdą religię). Jednakże pod naciskiem światowej opinii publicznej i interwencji rządu polskiego wyrok zamieniono na 10 lat więzienia, ale już w 1924 dzielnego arcybiskupa wydalono z ZSRR. 12 kwietnia tegoż roku przez Rygę udał się on do Polski. Jeszcze w tym samym miesiącu otrzymał w Warszawie odznakę wojskową za wybitne zasługi dla Kościoła i narodu w Rosji w latach 1917-19.

Następnie wyjechał do Rzymu, gdzie zamieszkał w Kolegium Polskim i przebywał tam do drugiej połowy 1925. 7 listopada 1925 mężny hierarcha został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.

14 grudnia 1925 został mianowany pierwszym arcybiskupem metropolitą wileńskim, ale nie zdążył objąć tego urzędu, gdyż zmarł 17 lutego 1926 w mieście Passaic koło Nowego Jorku, dokąd wyjechał kilka miesięcy wcześniej na spotkania z Polonią amerykańską. Po sprowadzeniu zwłok do Polski pochowano go uroczyście 16 marca 1926 w katedrze wileńskiej. Tam też umieszczono w 1929 jego popiersie i piękny nagrobek, wykonany przez prof. Bolesława Bałzukiewicza. Zniszczono go po 1945 na rozkaz władz komunistycznych, ale gdy po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w 1991 katedra wróciła do Kościoła, w 1994 w pustej niszy i miejscu po nagrobku i tablicy poświęconej abp. Cieplakowi umieszczono popiersie bł. biskupa polsko-litewskiego Jerzego Matulewicza.

23 czerwca 1952 w Rzymie rozpoczął się proces przygotowawczy do beatyfikacji niezłomnego arcybiskupa.