Prof. Sztompka: Bóg w Europie nie umarł, ale żyje inaczej

„Bóg w Europie nie umarł, ale żyje inaczej” – mówił prof. Piotr Sztompka podczas międzynarodowej konferencja z cyklu „Rola chrześcijan w procesie integracji europejskiej – Nowy kształt Europy”. Socjolog wskazał, że Europa jest wciąż chrześcijańska w wymiarze duchowym i aksjologicznym, jednak w wymiarze kościelnym już nie.

Prof. Piotr Sztompka, przytaczając dane o tym, że coraz mniej Europejczyków uważa wiarę za ważną, stwierdził, że można odnieść wrażenie, że zwłaszcza Europa Północna to obszar postreligijności, jednak korektę przynoszą te same badania o ateizmie – procent zdeklarowanych ateistów jest niski: 23 proc. we Francji, 18 proc. w Szwecji, w Polsce zaledwie 2 proc. „Oznacza to, że nie uznając dogmatów religijnych, większość Europejczyków nie odrzuca duchowości, sacrum, pokory wobec rzeczywistości i świata, zachwytu wobec przyrody” – zauważył socjolog przekonując, że „nawet ateiści w głębi duszy pozostają religijni”.

– Tezę o Europie postreligijnej trzeba więc odrzucić – mówił, zastrzegając, że inną kwestią jest podejście do instytucjonalnej religii: „Europa jest kontynentem, gdzie jest najwięcej pustych kościołów czy przekształconych w budynki o innym niż kult celu. Praktyki religijne wychodzą poza wspólnotę kościoła, stają się sprywatyzowane. Tendencja ta, dominująca w Europie zachodniej, w Polsce jest mniejsza, jednak się pogłębia”.

Stwierdził, że większość badanych uważa, iż wiara w Boga nie jest konieczna, by być moralnym: „Można być szlachetnym niewierzącym i amoralnym wierzącym”. – Wartości i reguły moralnego postępowania nie potrzebują już legitymizacji sankcji boskiej, nadprzyrodzonej. Zamiast bać się Boga i piekła, ludzie odczuwają poczucie winy płynące z własnego sumienia, zdają sobie sprawę, że wierność wartościom i sumieniu sprzyja szczęściu i rozwojowi społecznemu – mówił prof. Sztompka, wskazując, że Europa jest wciąż chrześcijańska w wymiarze duchowym i aksjologicznym, jednak w wymiarze kościelnym już nie.

Zastanawiając się, czy Europa będzie nadal chrześcijańska, wskazał, że „nieuchronnie odkrycia naukowe podważają niektóre przekonania religijne. Ekspansja nauki na teren wiary tłumaczy ogólne nastroje sekularyzacyjne”. – Co do różnic poziomu religijności między zasobną północą i ubogim południem, badacze wysuwają hipotezę bezpieczeństwa egzystencjalnego i skutków jego braku. Religia była zawsze odpowiedzią na niepewność i zagrożenie. W naszych czasach pojawiają się nowe formy ryzyka cywilizacyjnego, wywołane działalnością człowieka. Gdy poziom dobrobytu, opieki socjalnej, wymiaru sprawiedliwości jest wysoki, tworzy to bufor przed wyzwaniami egzystencji, odczucie subiektywnego szczęścia, stwierdzone w badaniach w krajach skandynawskich. Religia okazuje się wtedy mniej potrzebna – mówił socjolog, zauważając też odchodzenie od wspólnot w stronę indywidualizmu.

„Wspólnotą niezmiennie istotną pozostaje rodzina. Dla młodego pokolenia wirtualnego substytutu wspólnoty dostarcza Internet” – zauważył. Innym zjawiskiem sprzyjającym sekularyzacji jest globalizacja, w której doświadcza się wielokulturowości i wieloreligijności, czego konsekwencją jest relatywizm, a w mniejszym stopniu – fundamentalizm. Istotne są też czynniki wewnętrzne, jak zgorszenie skandalami w Kościele, wykorzystywaniem seksualnym i przemocą, „dygnitarskimi obyczajami”, mariażem tronu z ołtarzem. „Europa postkościelna to według mnie obraz przyszłości” – stwierdził profesor. „Bóg w Europie nie umarł, ale żyje inaczej” – zakończył prof. Sztompka.

Konferencja „Rola chrześcijan w procesie integracji europejskiej – Nowy kształt Europy” odbywa się w hotelu Hotel Holiday Inn w Krakowie, organizowana jest przez Fundację im. bp. Tadeusza Pieronka we współpracy z Fundacją Roberta Schumana w Luksemburgu, Grupą Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) w PE, Delegacją Polską we Frakcji Europejska Partia Ludowa (Chrześcijańscy Demokraci) w PE, Komisją Konferencji Biskupów Unii Europejskiej (COMECE) oraz pod patronatem honorowym dr. Aleksandra Miszalskiego, prezydenta Miasta Krakowa.