Prof. Zoll: prawa człowieka wywodzą się z godności Bożej

„Godność człowieka jest odbiciem godności Boga. Równe traktowanie człowieka z uwagi na jego godność jest fundamentem dla uniwersalnego ujęcia praw człowieka” – powiedział w referacie pt. „Prawa człowieka: źródła i zakres w ujęciu chrześcijańskim i w Unii Europejskiej” prof. Andrzej Zoll. Były rzecznik praw obywatelskich był prelegentem XV Międzynarodowej Konferencji z cyklu „Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej” w Krakowie-Modlnicy, która zakończyła się wczoraj.

Prof. Zoll w swojej prelekcji wskazał, że prawo i cywilizacja europejska ma swoje korzenie w filozofii greckiej, w prawie rzymskim i w etyce chrześcijańskiej, a przede wszystkim w podmiotowym postrzeganiu osoby. „Nie da się jednak zaprzeczyć, że wpływ doktryny chrześcijańskiej na stanowienie prawa osłabł, a w niektórych państwach jest świadomie eliminowany” – powiedział. Dla przykładu podał historię powstawania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Prelegent podkreślił, że w Europie dziedzictwo religijne zastąpiono dziedzictwem duchowym i moralnym. „Ta różnorodność odnosi się również do określenia źródła praw człowieka – czy wyprowadzamy je z jego godności czy wolności? Zasadnicze jest tu także rozumienie wolności i godności człowieka” – wyjaśnił.

Kontynuując wskazał, że godność wynika z tego, że człowiek został stworzony przez Boga – godność człowieka jest odbiciem godności Boga. Przypomniał, że w historii takie rozumowanie było wypierane na skutek hierarchizacji ludzi, w oparciu o status społeczny czy obejmowane stanowiska.

Profesor wskazał, że trzeba również rozróżnić pojęcia człowieka jako gatunku, człowieka abstrakcyjnego czy człowieka konkretnego. Odwołał się także do zagadnienia uznawania danej istoty za człowieka, biorąc pod uwagę godność, która jej przynależy. „Łączenie godności człowieka z aktem stworzenia nakazuje uznawać, że człowiekiem obdarzonym tą właściwością jest istota posiadająca genom ludzki od momentu powstania zarodka. Zarodek jest rozwijającym się człowiekiem, a nie zbiorem komórek” – powiedział.

Mówca powiedział, że godność człowieka występuje we wszystkich aktach o randze konstytucyjnej, obowiązujących w państwach członkowskich, jednak różni się stosowanymi definicjami. Podając za przykład Belgię przestrzegł, że brak jednolitości w tym temacie pozwala niektórym na przyjęcie tezy, że „nie każde życie ludzkie jest warte życia”.

„W rozumieniu zgodnym z doktryną chrześcijańską godność człowieka stoi ponad prawem i przed prawem stanowionym. Staje się więc wzorem dla oceny stanowionego prawa i kryterium eliminacji z porządku prawnego rozwiązań naruszających wolność człowieka” – stwierdził prof. Zoll. Wskazał, że tego właśnie zabrakło w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Prelegent podkreślił, że obecnym zagrożeniem dla wolności i praw człowieka nie jest już władza publiczna. „To zagrożenie pochodzi także od różnych korporacji o charakterze gospodarczym lub osób fizycznych. Bez działań zwiększających indywidualne i zbiorowe poczucie odpowiedzialności wobec drugiego człowieka, a także przyszłych pokoleń, nie da się zabezpieczyć przestrzegania podstawowych wolności i praw każdego, indywidualnego i konkretnego człowieka” – zakończył.

W rozmowie z KAI prof. Zoll podkreślił, że tylko godność człowieka ma charakter przyrodzony i niezbywalny, nie równa się jej wolność, która musi być ograniczona. „Musimy z części swoich wolności zrezygnować i dać je do depozytu, którym ktoś będzie zarządzał, umożliwiając współistnienie wspólnoty”.

Tegorocznej konferencji „Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej” przyświecał temat: „GODNOŚĆ – WOLNOŚĆ – PRAWA CZŁOWIEKA”. Wydarzenie współorganizowali: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Fundacja im. Roberta Schumana w Luksemburgu, Fundacja Konrada Adenauera, Europejska Partia Ludowa, Grupa EPL, Komisja Konferencji Biskupów Unii Europejskiej oraz Wydawnictwo „Wokół nas”.