Projekt Centrum Myśli Jana Pawła II: Kultura pamięci. 100-lecie urodzin Jana Pawła II

W jakich aspektach sama osoba Karola Wojtyły stała się kulturotwórcza? Czy istnieje korelacja między dziedzictwem materialnym a duchową spuścizną Jana Pawła II? M.in. na te pytania próbowano znaleźć odpowiedź realizując projekt „Kultura pamięci. 100-lecie urodzin Jana Pawła II”. Prowadzony był on przez Centrum Myśli Jana Pawła II przy dofinansowaniu ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2020″.

„Kultura pozostaje zawsze w istotnym i koniecznym związku z tym, czym (raczej: kim) człowiek «jest », natomiast związek jej z tym, co człowiek «ma» (posiada), o tyle jest ważne dla kultury, o tyle jest kulturotwórcze, o ile człowiek poprzez to, co posiada, może równocześnie pełniej «być» jako człowiek, pełniej stawać się człowiekiem we wszystkich właściwych dla człowieczeństwa wymiarach swego bytowania” (Jan Paweł II, UNESCO, 1980).

Problematyka kultury była jedną z najciekawszych i ważniejszych w nauczaniu Jana Pawła II. On sam podkreślał często integralność tego, co duchowe i materialne, a samej kulturze nadawał kluczowe znaczenie w budowaniu tożsamości człowieka. Osobowość nie jest jedynie wypadkową różnych życiowych zdarzeń, które nas spotykają; przeżyte doświadczenia i umiejętność uczenia się służą również rozwojowi osoby.

W roku 100. urodzin Karola Wojtyły interesowało nas mniej oczywiste pytanie, na ile i w jakich aspektach sama osoba Wojtyły stała się kulturotwórcza? Czy istnieje korelacja między dziedzictwem materialnym w postaci pomników, tablic upamiętniających pontyfikat a ideą, wartością, duchową spuścizną Jana Pawła II? O ile dość łatwo przytoczyć statystki i dzielić się informacjami o ponad 1200 szkołach noszących imię Jana Pawła II, o papieskich instytucjach, filmach inspirowanych jego osobą, to już dużo trudniejsza, wręcz niemierzalna, jest odpowiedź na pytanie o aktualność idei, które były dla niego ważne.

Czy można powiedzieć, że powstałe z inspiracji papieża sanktuarium i rozpowszechnienie kultu Bożego Miłosierdzia doprowadziło do społecznej zmiany? Czy poszanowanie praw człowieka, do którego wzywał podczas wizyty w Auschwitz lub wezwanie do braterstwa i pojednania wypowiadane na Jasnej Górze zyskały społeczne zrozumienie? Wstępna diagnoza pokazuje nam, że dużo łatwiej wykazać się akceptacją dla papieskich przesłań o pokoju, dialogu czy solidarności w wymiarze materialnym, zaś o wiele trudniej przeorganizować osobiste życie i relacje wspólnotowe tak, aby żywe były w nich zrozumienie, słuchanie, poważanie. Czy taką zmianę można zaplanować, społecznie zaprojektować?

Te pytania postanowiliśmy podjąć decydując się na projekt „Kultura pamięci. 100-lecie urodzin Jana Pawła II”, realizowany przez Centrum Myśli Jana Pawła II przy dofinansowaniu ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2020.

W ramach prowadzonych seminariów i konferencji rozmawialiśmy o kulturotwórczej roli Karola Wojtyły, która przejawia się w kilku aspektach. Te najważniejsze to:

– rozwijanie ikonografii, inspirowanie artystów i badaczy różnych dziedzin, także kultury popularnej;

– wpływ poprzez wizyty apostolskie na budowanie więzi społecznych, np. na integrację miejskich społeczności;

– w samej osobowości Jana Pawła II, który potrafił słuchać, przetwarzał to, co usłyszał, poddawał obiektywizacji, a przez to wprowadzał do kultury nieeksponowane wcześniej tematy lub istniejącym nadawał nowy kierunek i znaczenie.

Materiały podsumowujące projekt i próby odpowiedzi o aktualność i potrzebę pamięci o Janie Pawle II dostępne są na stronie Centrum Myśli Jana Pawła II.