Przemówienie Papieża do biskupów katolickich Ukrainy

Tekst przemówienia Jana Pawła II wygłoszonego 24.06.2001 do biskupów katolickich Ukrainy obrządku łacińskiego i grekokatolickiego w nuncjaturze apostolskiej w Kijowie

Drodzy Bracia w Biskupstwie
1. Witam i obejmuję was wszystkich w Panu! Bardzo się cieszę z możliwości spotkania się z wami na waszej ukochanej ziemi, słuchania i zastanawiania się wraz z wami nad drogą komunii i nad wielce obiecującym wysiłkiem ewangelizacji, który trwa w waszych kościelnych wspólnotach. Od dziesięciu lat, czyli od chwili, kiedy po zakończeniu komunistycznej dyktatury wasz kraj uzyskał niepodległość, zaczęły się one organizować celem skuteczniejszego działania duszpasterskiego, z nadzieją patrząc w przyszłość. Modlę się o nowe dla nich łaski od Jezusa Chrystusa, który według przekonującego stwierdzenia Sługi Bożego papieża Pawła VI – “ożywia i uświęca Kościół, jest jego Boskim tchnieniem, wiatrem dla jego żagli, jego jednoczącą zasadą, jego wewnętrznym źródłem światła i siły, jego oparciem i pocieszycielem, jego źródłem charyzmatów i śpiewów, jego pokojem i radością, jego gwarancją i wstępem do szczęśliwego i wiecznego życia” (Paweł VI “Insignamenti” X [1972] s. 1210-1211).
2. Radość dzisiejszego spotkania będzie jeszcze większa w następnych dniach, kiedy razem weźmiemy udział w uroczystej beatyfikacji niektórych waszych Współbraci, którzy pełnili posługę biskupią w nadzwyczaj trudnej sytuacji. Złożymy im hołd naszej wdzięczności za to, iż dzięki swojej ofierze zachowali wśród wiernych swoich Kościołów nienaruszone dziedzictwo wiary chrześcijańskiej. Wynosząc ich do czci ołtarzy, chciałbym objąć wdzięczną pamięcią innych pasterzy, którzy także zapłacili wielką cenę za wierność Chrystusowi i za decyzję dochowania wierności Następcy Piotra. Jak wśród nich nie wspomnieć Sługi Bożego metropolity Andrzeja Szeptyckiego? Mój dostojny poprzednik papież Pius XII powiedział, że jego szlachetne życie zostało przerwane “nie tyle z powodu podeszłego wieku, ile z powodu cierpień jego duszy jako pasterza przeszytego bólem wraz ze swoją owczarnią” (AAS XLIV [1995], s. 877). Wraz z nim wspominam kardynała Józefa Slipyja, pierwszego rektora Grekokatolickiej Akademii Teologicznej we Lwowie, ostatnio szczęśliwie na nowo otwartej. Ten bohaterski wyznawca wiary doznał surowości więzienia przez ponad 18 lat.
Są jeszcze wśród nas kapłani i biskupi, którzy zaznali więzień i prześladowania. Ze wzruszeniem obejmuję was, najdrożsi Bracia, wielbię Boga za wasze wierne świadectwo. Zachęca mnie ono do pełnienia z większą odwagą mojej posługi Kościołowi powszechnemu. Zwracam się do was słowami, które zwykle powtarza się podczas liturgii św. Jana Chryzostoma: “oddajmy siebie samego, jeden drugiego i całe nasze życie Chrystusowi, Bogu naszemu”. Taka jest nauka męczenników i wyznawców wiary. Tę naukę winniśmy poznać i według niej żyć również i my, pasterze stada powierzonego nam przez Pana.
3. To prawda, że zachowanie i przekazywanie dziedzictwa wiary jest zadaniem całego Kościoła. Do pasterzy należy ważny obowiązek bycia niezawodnymi przewodnikami, oświeconymi nauczycielami i przykładnymi świadkami dla ludu chrześcijańskiego. Ta szczególna odpowiedzialność biskupów stanowi temat, który tego roku poruszy Synod Biskupów Ukraińskiego Kościoła Grekokatolickiego: “Osoba i odpowiedzialność Biskupa”. Pozwólcie, że w związku z tym podczas tego spotkania, które w braterskim duchu służby gromadzi razem biskupów wschodnich i łacińskich, przedstawię wam pewne osobiste refleksje.
Przede wszystkim chciałbym wraz z wami, jako pierwszymi odpowiedzialnymi osobami waszych Kościołów, złożyć dzięki Bogu za świadectwo, które dali katolicy tej ziemi, gdzie Kościół ukazuje swoją Boską i ludzką rzeczywistość ubogaconą geniuszem ukraińskiej kultury. Tutaj Kościół oddycha dwoma płucami tradycji wschodniej i zachodniej. Tutaj w braterskim dialogu spotykają się ci, którzy czerpią ze źródeł duchowości bizantyjskiej, a także Ci, którzy żyją duchowością łacińską. Tu spotyka się i wzajemnie wzbogaca głębokie poczucie tajemnicy, która panuje w świętej liturgii Kościołów Wschodu, oraz mistyczna istotowość obrzędu łacińskiego. Życie i przynależność do jedynego Kościoła z poszanowaniem różnych tradycji obrzędowych daje wam wielką możliwość tworzenia ważnego “laboratorium kościelnego” celem budowania różności w jednorodności. Jest to najodpowiedniejsza droga odpowiedzi na liczne i złożone wyzwania duszpasterskie chwili obecnej. Zapraszam do osobistego wkładu w to poszukiwanie ścisłej i faktycznej współpracy, zarówno Was, członkowie Synodu Biskupów Ukraińskiego Kościoła Grekokatolickiego, jak i Was, biskupi Ukraińskiej Konferencji Biskupiej. Jednomyślnym sercem głoście Ewangelię Chrystusa, przezwyciężając wszelką pokusę podziału i niezgody. Jedynym “współzawodnictwem” wśród was, drodzy Bracia w Biskupstwie, niechaj będzie rywalizacja we wzajemnym pobudzaniu się (por. Rz. 12, 10) i w dążeniu do świętości. Dbajcie o jedność między wami i prezbiterami w atmosferze miłości, szacunku i braterskiego dialogu. Od jakości tych stosunków zależy jakość dzieła ewangelizacji.
4. W ciągu tych dziesięciu lat wasze Kościoły doświadczyły nadzwyczajnego rozkwitu powołań do kapłaństwa i życia zakonnego. To stawia wymóg szczególnej troski o formację duchową, intelektualną i duszpasterską tych, którzy są powołani do kapłaństwa i życia konsekrowanego. Przede wszystkim przyszli prezbiterzy potrzebują głębokiej duchowości, troskliwego przygotowania filozoficzno-teologicznego i solidnego przysposobienia do życia duszpasterskiego zakotwiczonego w wiecznych wartościach tradycji katolickiej, zwracając jednak uwagę na znaki czasu. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia tych celów jest obecność w seminariach i instytutach formacji doświadczonych wychowawców i wyspecjalizowanych wykładowców, którzy zapewnią solidny fundament dla przyszłych kapłanów. Z analogiczną troską należy podejść do formacji członków instytutów życia konsekrowanego, zwłaszcza żeńskich.
Innym fundamentalnym zadaniem, na które powinny zwrócić uwagę wasze Kościoły, jest rozgałęziona, kompetentna i uwspółcześniona katecheza zaadresowana zarówno do dorosłych, jak i do młodych pokoleń. Będzie wam w tym pomocny “Katechizm Kościoła Katolickiego”, który wkrótce zostanie wydany w języku ukraińskim. Stanowi on opatrznościowe narzędzie dla organicznego i systematycznego przedstawiania wiary katolickiej bliskim i dalekim. Należy jednak przypomnieć, że nauczanie katechetyczne stanowi jeden z elementów szerszej drogi chrześcijańskiej inicjacji, która obok głoszenia prawd wiary przewiduje wychowanie do modlitwy osobistej i liturgicznej, doświadczenie komunii braterskiej i formację do posługi kościelnej. Jedynie integralna formacja chrześcijańska może prowadzić do osiągnięcia celu katechezy, którym jest “rozwinięcie z pomocą Bożą wiary dotąd początkowej, doprowadzenie do pełni i codzienne zasilanie życia chrześcijańskiego wiernych każdego wieku”, ażeby uczeń Pana mógł nauczyć się “coraz lepiej myśleć jak On, oceniać jak On, postępować zgodnie z Jego przykazaniami i ufać tak, jak On nas do tego wzywa” (Adhortacja Apostolska “Catechesi tradendae, 20)
5. W tych ostatnich latach, które również na Ukrainie cechują głębokie i nagłe społeczne przemiany, silny kryzys przeżywa rodzina, jak to wykazują liczne rozwody i upowszechniona praktyka aborcji. Niechaj więc rodzina stanie się jednym z waszych pasterskich priorytetów. Szczególnie zadbajcie o wychowanie rodzin do głębokiego przeżywania Boga i do pełnej świadomości zamysłu Stwórcy co do małżeństwa, ażeby odnawiając duchową osnowę swojego współżycia, mogli wnosić wkład do poprawy jakości całego społeczeństwa obywatelskiego.
Z ewangelizacją rodziny związane jest duszpasterstwo młodzieży. Hedonistyczne i materialistyczne modele życia przekazywane w licznych środkach przekazu, kryzys wartości, który zagraża rodzinie, iluzja łatwego życia, unikanie ofiary, problem bezrobocia i niepewności dnia jutrzejszego często powodują u młodszych dezorientację, czyniąc ich podatnymi na efemeryczne propozycje życia bez wartości lub na trwożliwe formy ucieczki. Dlatego należy dołożyć sił i środków dla ich formacji ludzkiej i chrześcijańskiej. Dowiedziałem się z przyjemnością, że w perspektywie pracy nad wychowaniem nowych pokoleń macie zamiar utworzenia Instytutu Nauk Społecznych, który będzie oferował pogłębioną znajomość społecznej nauki Kościoła. Inicjatywa ta zdaje się jak najbardziej stosowna i dlatego chętnie ją podtrzymuję i błogosławię.
6. Czcigodni bracia, przed wami otwiera się ważny okres, od którego będzie zależeć “jakość” obecności Kościoła na ziemi ukraińskiej w następnym tysiącleciu. Podczas komunistycznego prześladowania Kościół grekokatolicki i rzymskokatolicki utrzymywały przykładne stosunki, które stanowiły mocną przesłankę późniejszego rozkwitu kościelnego. Korzystając z tego doświadczenia, dzisiaj jeszcze bardziej należy współpracować, aby wypełnić wymagające zadania nowej ewangelizacji. Niechaj wasze Kościoły, jak to się na szczęście stało w różnych sytuacjach duszpasterskich, umieją znaleźć harmonijne formy porozumienia i wzajemnej pomocy w dziedzinie katechezy i w ośrodkach oświaty katolickiej, w środkach masowej informacji, jak i na szerokim i złożonym polu sprzyjania rozwojowi człowieka. Niechaj wszędzie katolicy okazują się zgodni, gotowi do dialogu i do wzajemnej służby.
Synod Ukraińskiego Kościoła Katolickiego zajmował się będzie licznymi wiernymi w diasporze. A to oznacza nowe wyzwania duszpasterskie. Aby im wyjść naprzeciw, jeszcze raz powtarzamy, że potrzebna jest jedność na pierwszym miejscu wśród biskupów i kapłanów w świetle nauczania Soboru Watykańskiego II, który wzywa biskupów do traktowania kapłanów jako “braci i przyjaciół” (Presbyterorum ordinis, 7). Jedność ta winna obejmować następnie osoby konsekrowane i zaangażowanych świeckich dla duchowego dobra całego mistycznego ciała Chrystusa.
7. To mocne doświadczenie jedności wewnątrz Kościoła katolickiego będzie z pewnością pobudzać do odpowiednich form braterskiej współpracy z braćmi prawosławnymi, aby wspólnie odpowiedzieć na szukanie prawdy i radości współczesnego człowieka, które może całkowicie zaspokoić jedynie Jezus Chrystus. Dlatego dla wierzących i Kościołów na Ukrainie dialog ekumeniczny winien stanowić nieodzowny priorytet. Podział Kościołów na różne wyznania stanowi jedno z największych wyzwań naszych czasów. Droga, którą mamy przebyć, aby osiągnąć pełne pojednanie i jedność między uczniami Chrystusa, jak widzimy, jest długa. Ale doświadczenie przeszłości pozwala nam z nadzieją patrzeć w przyszłość.
Pragnienie jedności wzmogło się po Soborze Watykańskim II i dzisiaj u licznych chrześcijan wzrasta świadomość potrzeby śmiałego porozumienia i ściślejszej współpracy. Ja, następca Piotra, zachęcam was dzisiaj, najdrożsi bracia w biskupstwie, abyście nadal kroczyli tą drogą i zapewniam was, że Stolica Apostolska popiera wasze wielkoduszne wysiłki. Papież jest z wami w waszej codziennej służbie i towarzyszy wam swoją modlitwą. Z tymi uczuciami w sercu powierzam wasze osoby, wasze Kościoły, projekty ludu Bożego na Ukrainie Niebieskiej Matce Boga i z serca wam błogosławię.