Przemyśl: dziś 50. rocznica śmierci biskupa Franciszka Bardy

Dziś mija 50 lat od śmierci biskupa Franciszka Bardy – ordynariusza diecezji przemyskiej w latach 1934 – 1964. Sprawował rządy w trudnym czasie II wojny światowej i w okresie powojennym. Był uczestnikiem Soboru Watykańskiego II, w diecezji przeprowadził kongres eucharystyczny oraz synod. Przez wiele lat pracował w Krakowie, m.in. jako rektor seminarium duchownego.

Biskup Franciszek Barda urodził się w Mszanie Dolnej 21 sierpnia 1880 r., a dzień później został ochrzczony. Po maturze w 1900 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Krakowie, studiując jednocześnie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jeszcze przed święceniami wysłano go do Rzymu, gdzie uczył się na Uniwersytecie Gregoriańskim. Święcenia kapłańskie przyjął 26 lipca 1904 r. Krakowie. W 1907 r. uzyskał doktorat z teologii. Po powrocie do kraju został wikariuszem parafii pod wezwaniem św. Anny w Krakowie. W tym mieście pełnił rolę katechety oraz prefekta i wicerektora seminarium duchownego (1910-1914).

W latach 1919-1922 był profesorem teologii moralnej w seminarium poznańskim, następnie prefektem w Państwowym Gimnazjum Żeńskim w Krakowie, a od 1926 do 1928 r. rektorem Instytutu Polskiego w Rzymie. Dwa lata później stanął na czele Seminarium Duchownego w Krakowie.

10 lipca 1931 r. papież Pius XI mianował ks. Franciszka Bardę biskupem tytularnym medejskim, a zarazem pomocniczym diecezji przemyskiej. Konsekracji udzielił 30 sierpnia 1931 r. w przemyskiej katedrze, ordynariusz przemyski Anatol Nowak przy współudziale biskupów pomocniczych z Tarnowa i Krakowa Edwarda Komara i Stanisława Rosponda. Po śmierci bpa Anatola Nowaka wiosną 1933 r. bp Barda objął funkcję wikariusza kapitulnego, a listopadzie 1933 r. papież mianował go ordynariuszem łacińskiej diecezji przemyskiej. Ingres odbył się 21 stycznia 1934 r.

Nowy rządca diecezji podjął szereg inicjatyw, które miały na celu ożywić życie religijne wiernych i kształtować ich świadomość chrześcijańską. Między innymi zadbał o rozwój Akcji Katolickiej, erygował Katolicki Uniwersytet Ludowy w Ujeznej i Instytut Wyższej Kultury Religijnej w Przemyślu. Powołał też Caritas diecezjalną, a w Przemyślu zorganizował kongres eucharystyczny.

W pierwszych latach wojny bp Barda kierował zachodnią częścią diecezji, gdyż była ona podzielona między dwóch okupantów. Przebywał najpierw w przemyskiej dzielnicy Zasanie, potem w Brzozowie, a w listopadzie 1941 r. powrócił do swojej siedziby w prawostronnej części Przemyśla. W tym ciężkim czasie wydawał listy i okólniki skierowane do duchowieństwa i wiernych.

Okres powojenny jego pasterzowania był szczególnie trudny, gdyż władze komunistyczne upatrywały w nim swojego wroga. W charakterystyce sporządzonej w 1953 r. przez aparat bezpieczeństwa uznano go za niebezpiecznego przeciwnika nowego ustroju i ZSRR. Wyrazem tego miały być wrogie wypowiedzi w czasie wizytacji i kongregacji dziekańskich. Równocześnie nie akceptował ruchu księży postępowych, a według funkcjonariuszy bezpieki wspierał też podziemie niepodległościowe. Biskup Barda zdawał sobie sprawę jak postrzega go administracja państwowa, stąd na wypadek aresztowania wyznaczył swojego następcę. Miał nim być jego współpracownik biskup pomocniczy Wojciech Tomaka.

W 1953 r. został powołany do Komisji Głównej Episkopatu Polski. Jego największym dziełem tego okresu było było przeprowadzenie Synodu, który miał miejsce w 1955 r. Wziął także udział w pierwszej części Soboru Watykańskiego II. W 1963 r. Stolica Apostolska obdarzyła go godnością „Biskupa Asystenta Tronu Jego Świątobliwości”.

Jako biskup, kiedy tylko było to możliwe, zasiadał niemal każdego ranka w konfesjonale przemyskiej katedry. Dla księży starał się być sprawiedliwy i potrafił wycofać się, gdy czasem popełnił jakiś błąd. Oznaczał się równowagą ducha, nawet wśród największych przeciwności, których mu nie brakowało. Zawsze spokojny i opanowany. Był bardzo uczulony na dobre imię drugich, a zwłaszcza na cześć kapłańską. Odznaczał się dyskrecją w załatwianiu spraw kościelnych i kapłańskich. Jako człowiekowi „z poprzedniej epoki” bardzo trudno było mu się odnaleźć w komunistycznej rzeczywistości. Z tego też powodu na spotkania z urzędnikami partyjnymi wysyłał najczęściej biskupa pomocniczego Stanisława Jakiela.

Bp Franciszek Barda zmarł 13 listopada 1964 r., przeżywszy 84 lata. Eksporta jego zwłok do katedry nastąpiła 15 listopada, a pogrzeb dzień później. W trakcie nabożeństwa przed złożeniem ciała w katedrze przemyskiej kazanie wygłosił biskup tarnowski Jerzy Ablewicz.