„Przestrzenie Wszechświata” – nowa książka ks. prof. Hellera

„Geometria, jej związki z filozofią i teologią to mój ulubiony przedmiot niemal od samego początku” – mówił w czasie premiery książki „Przestrzenie Wszechświata. Od geometrii do kosmologii” ks. prof. Michał Heller. Najnowsza pozycja 81-letniego polskiego kosmologa, filozofa i teologa ukazała się właśnie nakładem krakowskiego wydawnictwa Copernicus Center Press.

„Ta książka miała być jakby drugim tomem książki „Bóg i geometria”. Ale już w akcji, czyli w trakcie pisania okazało się, że charakter tej książki musi być odmienny, bo jednak pokrywa ona okres czasu zupełnie inny – od Newtona do naszych czasów; tamta była od starożytności do Newtona. I dlatego tytuł uległ zmianie, bo czasy się zmieniły – filozofia przestrzeni uległa zmianie. Ale w pewnym sensie jest to przedłużenie tamtej książki – filozofia przestrzeni jest cały czas w ciągu historii obecna, o czym ta książka opowiada” – mówił KAI ks. prof. Michał Heller.

„Drugi tom nie mógłby nazywać się „Bóg i geometria”. W pierwszym tomie są bardzo silne oddziaływania płynące od teologii do geometrii i matematyki i w przeciwną stronę tak samo. Na początku drugiego tomu, jeszcze u Leibniza, bardzo wyraźnie to się kontynuuje, a potem teologia jakby wycofuje się z tego dialogu z matematyką i geometrią” – wyjaśniał autor „Przestrzeni Wszechświata” na premierze książki, która odbyła się wieczorem 13 marca w księgarnio-kawiarni De Revolutionibus w Krakowie.

Wg prof. Hellera teologia „wycofuje się” z dialogu z naukami z powodu zeświecczenia, które zaczęło się od francuskiego oświecenia, a z drugiej strony jest to wynik dojrzewania metodologicznego nauk. „Przed Newtonem nie było takiego bardzo mocnego rozróżnienia między teologią, filozofią i naukami – wszystko było taką „mathesis universalis”. Potem różnice metodologiczne zaczęły się wyostrzać, co świadczy o dojrzewaniu z jednej strony filozofii i teologii, która też zaczęła wówczas rozumieć ten problem. Dziś z punktu widzenia metodologicznego mamy sytuację bardziej klarowną niż była dawniej. Ta książka traktuje właśnie m.in. o tym dojrzewaniu filozofii, teologii i matematyki” – dodaje jedyny polski laureat Nagrody Templetona.

Michał Heller urodził się 12 marca 1936 roku w Tarnowie. Jest absolwentem tarnowskiego seminarium duchownego i jego późniejszym wykładowcą, pierwszym dziekanem Wydziału Teologicznego w Tarnowie. Święcenia kapłańskie przyjął 26 kwietnia 1959 r. a następnie został wikariuszem w Ropczycach. Dalsze studia podjął na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie w 1966 roku obronił doktorat z kosmologii relatywistycznej, zaś w 1969 roku uzyskał habilitację. W roku 1990 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego Papieskiej Akademii Teologicznej przekształconej w 2009 r. w Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Jest pracownikiem Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego.

Jest twórcą modelu kosmologicznego wykorzystującego geometrię nieprzemienną do opisu zjawisk nielokalnych, które prawdopodobnie występowały w początkowych fazach ewolucji Wszechświata. Od lat pracuje nad połączeniem dwóch najważniejszych teorii fizycznych – Ogólnej Teorii Względności i mechaniki kwantowej. Z najważniejszych idei stworzonych i propagowanych przez Michała Hellera wymienić trzeba program filozofii w nauce, czyli refleksji filozoficznej prowadzonej nie w całkowitym oderwaniu od nauki, ale w ścisłym kontekście teorii naukowych. Szczególną rolę w myśli ks. prof. Hellera odgrywa matematyka. W jego opinii, obiekty matematyczne są elementami teorii fizycznych, w nich formułowane są prawa fizyki.

W 2008 roku jako pierwszy Polak ks. prof. Michał Heller został laureatem Nagrody Templetona, przyznawanej za pokonywanie barier między nauką a religią. Nagrodę przeznaczył na ufundowanie Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, w którego działalność zaangażowane są dziś dziesiątki uczonych, głównie z krakowskiego środowiska, choć współpracownicy i uczniowie Hellera rozsiani są na całym świecie.

Ks. prof. Heller naukę zarówno rozwija, jak i popularyzuje, w licznych książkach i artykułach. Poza licznymi doktoratami honoris causa oraz Nagrodą Templetona ks. prof. Heller jest m.in. kawalerem Orderu Orła Białego, Złotego Krzyża Zasługi i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, laureatem Medalu św. Jerzego oraz Super Wiktora Specjalnego.