Wkład Sekretariatu COMECE do debaty na temat przyszłości Unii Europejskiej w Konwencie Europejskim (21 maja 2002)

1. Projekt ponownego przemyślenia celów i kompetencji Unii Europejskiej, jej struktur i zasad, na których jest budowana, nigdy dotąd nie został podjęty w sposób tak widoczny i systematyczny. Zwołanie Konwentu Europejskiego stanowi dla obywateli, wielu instytucji, stowarzyszeń i wspólnot w społeczeństwie, zarówno państw członkowskich, jak i krajów kandydujących, wyjątkową możliwość bezpośredniego włączenia się w budowanie Europy jutra.

2. Sukces Konwentu będzie wyznaczała siła jego propozycji zwiększenia wkładu Unii Europejskiej na rzecz pokoju i pomyślności w Europie, jak również odpowiedzialność za promowanie rozwoju, sprawiedliwości i wolności w pozostałych częściach świata. Konwent powinien zapewnić równowagę między instytucjami europejskimi z jednej strony, a rządami narodowymi i władzami lokalnymi z drugiej strony, w dzielonej przez nie służbie dla dobra wspólnego.

3. Sukces Konwentu będzie zależał również od tego, czy obywatele Unii Europejskiej postrzegają ją jako wspólnotę wartości, czy są zapraszani do uczestnictwa w niej i pełnego udziału na wszystkich poziomach. Jeśli obywatele Unii Europejskiej mają czuć, że chodzi o ich sprawy, to muszą mieć zaufanie: zaufanie do wartości i celów integracji europejskiej, zaufanie do procedur instytucji europejskich, jak również do osób odpowiedzialnych za realizację tych celów. Konwent w swoich pracach musi się zatem kierować tymi samymi zasadami, na których opiera się proces integracji europejskiej: centralne miejsce osoby ludzkiej, solidarność, pomocniczość i przejrzystość.

Powyższe zdania stanowią pierwszy wkład COMECE do debaty Konwentu.

Godność i prawa podstawowe

4. Uznanie i ochrona praw człowieka jest najpełniejszą realizacją współczesnego konstytucjonalizmu, który popiera i upowszechnia doktryna społeczna Kościoła katolickiego. Ogłoszenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi osiągnięcie o doniosłym znaczeniu. Dokument ten inspiruje się (co można rozpoznać) judeo-chrześcijańskim pojęciem osoby ludzkiej w stopniu, w jakim przyjmuje pojęcie godności ludzkiej jako punktu wyjścia, i w jakim umiejscawia osobę ludzką w sercu aktywności Unii. Chociaż Sekretariat COMECE nieustannie zwracał uwagę na istotne luki i dwuznaczności w tekście Karty, na przykład w dziedzinie klonowania, małżeństwa, rodziny, wolności religijnej, wychowania i praw społecznych[1] , to jednak uznał za słuszne przyjęcie i włączenie Karty w ramy konstytucyjne.

5. Wartości i warunki, na których opiera się wspólnota, przewyższają szczegółowe decyzje polityczne i prawne. Z tego źródła wywodzą się prawa podstawowe. Tekst konstytucji, mający na celu mobilizowanie obywateli, powinien także uznawać zbiór wszystkich źródeł, z których obywatele czerpią wartości[2] .

Aby umożliwić obywatelom identyfikację z wartościami Unii Europejskiej oraz dla pokazania, że władza publiczna nie jest absolutna, Sekretariat COMECE sugeruje, żeby w pierwszym i ostatnim zdaniu Konstytucji znajdowało się odniesienie do Boga. Zawarte w tekście odwołanie do Transcendencji stanowi jednocześnie gwarancję dla wolności osoby.

6. Podstawowe gwarancje, oprócz przyznania im właściwego statusu prawnego, koniecznie wymagają sformułowania i interpretacji, odpowiadających realnym wyzwaniom i procedurom. Ta uwaga odnosi się także do wolności sumienia, religii i przekonania. Nie dotyczy to tylko poszczególnych osób, lecz również struktur i organizacji, do których one należą w sposób całkowicie wolny i zgodny ze swoimi przekonaniami. Ten wymiar musi być wzięty pod uwagę w sformułowaniu praw podstawowych, aby w pełni można się było cieszyć tymi wolnościami. W ten sposób zostałby zrównoważony dość indywidualistyczny charakter Karty Praw Podstawowych.

Sekretariat COMECE akcentuje wagę włączenia praw podstawowych do Traktatu Konstytucyjnego, zwłaszcza wolności religijnej w jej wymiarze indywidualnym, zbiorowym i instytucjonalnym. Te wymiary wolności religijnej powinny być uznane nie tylko jako część wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, ale również na poziomie samej Unii Europejskiej.

Solidarność i dobro wspólne

7. Integracja europejska jest czymś więcej niż tylko opcją gospodarczą i polityczną. Jest synonimem trwałego pokoju, pokoju wewnątrz Europy, który stanowi rezultat nowych form współpracy społecznej i politycznej, i pokoju zewnętrznego poprzez wkład Unii Europejskiej w światowy rozwój i rozwiązywanie konfliktów.

8. Sukces integracji europejskiej jest rezultatem oryginalności jej podstaw instytucjonalnych, to znaczy metody wspólnotowej i subtelnej równowagi władzy, zagwarantowanych w relacjach między instytucjami i państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Metoda wspólnotowa, będąca czymś innym niż system międzyrządowy czy prosta fuzja państw narodowych, sprawdziła się jako niezbędna w realizacji wspólnego interesu Unii Europejskiej. Trudno byłoby to sobie wyobrazić bez instytucji specyficznie europejskich, które swoją legitymizację bezpośrednio lub pośrednio czerpią z mandatu demokratycznego. Należy zachować kluczową rolę Komisji Europejskiej. Skądinąd nadszedł już czas, aby z jednej strony przyznać Parlamentowi Europejskiemu pełną legitymizację demokratyczną, a z drugiej wyposażyć w nowe kompetencje w takich obszarach, jak wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, wspólna polityka rolna, a także europejski fundusz rozwoju. Wśród priorytetów wspólnego działania na przyszłość dokument konstytucyjny powinien wymieniać kwestię nierówności między dwudziestoma pięcioma lub więcej przyszłymi członkami Unii Europejskiej.

9. Niedawne dramatyczne wydarzenia ukazały znaczenie zjednoczonej Europy, zdolnej do mówienia jednym głosem na arenie międzynarodowej i gotowej do zaangażowania się na rzecz światowego dobra wspólnego, odwołującej się raczej do własnego doświadczenia rozwiązywania problemów na drodze dialogu, współpracy, solidarności i promocji praw człowieka, niż do użycia siły. Wspólne działanie mogłoby także obejmować poszukiwanie wspólnego stanowiska w trudnej sprawie produkcji i eksportu broni.

Zaangażowanie Unii Europejskiej na rzecz dobra wspólnego „wewnątrz” i „na zewnątrz” wymaga bardziej solidarnej polityki. Sekretariat COMECE proponuje włączenie pojęcia realizacji dobra wspólnego do dokumentu konstytucyjnego jako jedno z jego fundamentalnych zasad i celów. Wszystkie kraje członkowskie Unii, duże i małe, uznające metodę wspólnotową powinny ją zachowywać i rozwijać w realizacji dobra wspólnego.

Pomocniczość i uczestnictwo

10. Polityka nieustannie stawia czoła nowym wyzwaniom. Założenie, że zarządzanie ułożyłoby się zgodnie z nakładaniem się różnych poziomów władzy, nigdy nie znajdowało odbicia w strukturach Unii Europejskiej. Wyklucza to jej wyjątkowa organizacja wraz z systemem kompetencji atrybutywnych, jak również metoda wspólnotowa. Zasada pomocniczości prowadzi do o wiele bardziej subtelnego pojmowania dystrybucji i sprawowania władzy.

11. Jednocześnie okazało się, że problemów społeczeństwa nie można rozwiązać przez prostą interwencję instytucji politycznych. Odpowiedzi na nie można znaleźć, szukając partnerstwa i konsultacji z szerokimi kręgami społecznymi. W tym kontekście organizacje pośredniczące, w sposób uprawniony zakorzenione w społeczeństwie, odgrywają rolę wspierającą. Politycy sprawujący władzę powinni to uznać i oprzeć się na sile doświadczenia i ocenach, jakimi dysponują te organizacje. Zasada pomocniczości w sposób horyzontalny ma zastosowanie do wszystkich aspektów życia społeczeństwa. Jej fundamentem jest uznanie godności człowieka i jego relacji, zaczynając od rodziny jako podstawowej komórki społecznej.

Sekretariat COMECE podkreśla znaczenie zasady pomocniczości w jej wymiarze wertykalnym i horyzontalnym. Zaleca jej bezpośrednie wpisanie w obydwu wymiarach do przyszłego traktatu konstytucyjnego.

Kościoły i Unia Europejska – wspólna odpowiedzialność

12. Pogłębienie odpowiedzialności Unii i większe uwidocznienie jej treści etycznej towarzyszą integracji Unii, jej rozszerzeniu i wzmocnieniu pozycji na arenie międzynarodowej. Szybki postęp w dziedzinie technologii i nauki wymaga podejścia, które wykracza poza klasyczną politykę. Konieczne będzie zwrócenie się w kierunku bardziej fundamentalnych pojęć i wartości jak godność ludzka, solidarność, życie rodzinne czy zarządzanie dobrami ziemi (stewardship of the earth). Na przestrzeni wieków wspólnoty religijne budowały tradycję promowania fundamentalnych wartości ludzkości i przekazu ich poprzez przełomy historii. Religie proponują otwarcie się i odpowiedzi na podstawową kwestię sensu życia. Dysponują one potencjałem innowacji i zarządzania w społeczeństwie.

13. W procesie integracji europejskiej wszystko, jak „twarde” podmioty polityczne, kultura i tożsamość, nabiera pierwszorzędnego znaczenia. Ruchy i tradycje religijne, duchowe i intelektualne odegrały rolę nauczyciela w przyjęciu kultury i tożsamości czasów współczesnych. One jednoczą narody na przestrzeni wieków. Jako źródło inspiracji stanowią żywe dziedzictwo przenoszone w przyszłość.

14. Kościoły i wspólnoty religijne stanowią, stymulują i strzegą istotnego aspektu dla duchowych i religijnych podstaw Europy. Są zaangażowane w służbie społeczeństwa, zwłaszcza na polu edukacji, kultury, mediów i działalności społecznej. Odgrywają ważną rolę w promocji wzajemnego szacunku, uczestnictwa i obywatelstwa, dialogu i pojednania między narodami w Europie, między Wschodem i Zachodem. Podkreślają odpowiedzialność Europy nie tylko za swoich bezpośrednich sąsiadów, lecz także za całą ludzkość.

Sekretariat COMECE podkreśla znaczenie uznania wielkich ruchów i tradycji religijnych, duchowych i intelektualnych za znaczące dziedzictwo dla współczesności i przyszłości Europy. Będąc ich częścią, specyficzny udział Kościołów i wspólnot religijnych powinien być wpisany do traktatu konstytucyjnego przyszłej Unii Europejskiej. Traktat powinien również zawierać możliwość instytucjonalnego dialogu między instytucjami europejskimi a Kościołami i wspólnotami religijnymi.

15. Każdy kraj członkowski Unii Europejskiej wypracował konstytucyjną formułę relacji między porządkiem religijnym a porządkiem politycznym, między Kościołami a państwem. Te relacje odzwierciedlają wybór podstawowy, zależnie od okoliczności społecznych, demograficznych i historycznych. Ewoluują one wraz z upływem czasu i stanowią część tożsamości narodowej państw członkowskich. Deklaracja nr 11 włączona do Aktu Końcowego Układu Amsterdamskiego odzwierciedla wagę przywiązywaną do fundamentalnej natury tych relacji. Jednocześnie wyraża ona poszanowanie przez Unię Europejską wewnętrznej organizacji Kościołów i wspólnot religijnych.

Przyszły traktat konstytucyjny Unii Europejskiej powinien włączyć deklarację nr 11 Aktu Końcowego Układu Amsterdamskiego, zapewniając uznanie statusu Kościołów i wspólnot religijnych zgodnie z ustaleniami obowiązującymi w każdym państwie.

Wnioski

16. Od samego początku Kościół katolicki obserwował i wspierał proces integracji europejskiej, gdyż celem Unii Europejskiej „jest przede wszystkim służba dobru wspólnemu wszystkich, aby zagwarantować sprawiedliwość i harmonię”[3] . Nauczanie społeczne Kościoła popiera i uznaje wartości i zasady, które legły u podstaw procesu integracji, jak godność osoby ludzkiej, solidarność i pomocniczość.

17. Niniejszy dokument stanowi wstępny wkład Sekretariatu Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) do Konwentu Europejskiego. Sekretariat prezentuje go w nadziei, że prace Konwentu doprowadzą do osiągnięcia spójnego i wyważonego zestawu ustaw, którymi będzie się kierować Unia Europejska. Chodzi o taką Unię, która nie żywi się tylko realiami i danymi przeszłości, lecz która opiera się na potrzebie zarządzania z myślą o przyszłości.

Bruksela, 21 maja 2002

Przypisy

1 Por. zwłaszcza uwagi Sekretariatu COMECE dotyczące projektu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 18 października 2000.

2 Ciekawy zwrot znajduje się w preambule Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, czytamy tam: „…zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł”.

3 Por. przemówienie papieża Jana Pawła II do grupy parlamentarzystów europejskich, 10 listopada 1983.

Wkład Sekretariatu COMECE do debaty na temat przyszłości Unii Europejskiej w Konwencie Europejskim (21 maja 2002).

1. Projekt ponownego przemyślenia celów i kompetencji Unii Europejskiej, jej struktur i zasad, na których jest budowana, nigdy dotąd nie został podjęty w sposób tak widoczny i systematyczny. Zwołanie Konwentu Europejskiego stanowi dla obywateli, wielu instytucji, stowarzyszeń i wspólnot w społeczeństwie, zarówno państw członkowskich, jak i krajów kandydujących, wyjątkową możliwość bezpośredniego włączenia się w budowanie Europy jutra.
2. Sukces Konwentu będzie wyznaczała siła jego propozycji zwiększenia wkładu Unii Europejskiej na rzecz pokoju i pomyślności w Europie, jak również odpowiedzialność za promowanie rozwoju, sprawiedliwości i wolności w pozostałych częściach świata. Konwent powinien zapewnić równowagę między instytucjami europejskimi z jednej strony, a rządami narodowymi i władzami lokalnymi z drugiej strony, w dzielonej przez nie służbie dla dobra wspólnego.
3. Sukces Konwentu będzie zależał również od tego, czy obywatele Unii Europejskiej postrzegają ją jako wspólnotę wartości, czy są zapraszani do uczestnictwa w niej i pełnego udziału na wszystkich poziomach. Jeśli obywatele Unii Europejskiej mają czuć, że chodzi o ich sprawy, to muszą mieć zaufanie: zaufanie do wartości i celów integracji europejskiej, zaufanie do procedur instytucji europejskich, jak również do osób odpowiedzialnych za realizację tych celów. Konwent w swoich pracach musi się zatem kierować tymi samymi zasadami, na których opiera się proces integracji europejskiej: centralne miejsce osoby ludzkiej, solidarność, pomocniczość i przejrzystość.
Powyższe zdania stanowią pierwszy wkład COMECE do debaty Konwentu.
Godność i prawa podstawowe
4. Uznanie i ochrona praw człowieka jest najpełniejszą realizacją współczesnego konstytucjonalizmu, który popiera i upowszechnia doktryna społeczna Kościoła katolickiego. Ogłoszenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi osiągnięcie o doniosłym znaczeniu. Dokument ten inspiruje się (co można rozpoznać) judeo-chrześcijańskim pojęciem osoby ludzkiej w stopniu, w jakim przyjmuje pojęcie godności ludzkiej jako punktu wyjścia, i w jakim umiejscawia osobę ludzką w sercu aktywności Unii. Chociaż Sekretariat COMECE nieustannie zwracał uwagę na istotne luki i dwuznaczności w tekście Karty, na przykład w dziedzinie klonowania, małżeństwa, rodziny, wolności religijnej, wychowania i praw społecznych[1] , to jednak uznał za słuszne przyjęcie i włączenie Karty w ramy konstytucyjne.
5. Wartości i warunki, na których opiera się wspólnota, przewyższają szczegółowe decyzje polityczne i prawne. Z tego źródła wywodzą się prawa podstawowe. Tekst konstytucji, mający na celu mobilizowanie obywateli, powinien także uznawać zbiór wszystkich źródeł, z których obywatele czerpią wartości[2] .
Aby umożliwić obywatelom identyfikację z wartościami Unii Europejskiej oraz dla pokazania, że władza publiczna nie jest absolutna, Sekretariat COMECE sugeruje, żeby w pierwszym i ostatnim zdaniu Konstytucji znajdowało się odniesienie do Boga. Zawarte w tekście odwołanie do Transcendencji stanowi jednocześnie gwarancję dla wolności osoby.
6. Podstawowe gwarancje, oprócz przyznania im właściwego statusu prawnego, koniecznie wymagają sformułowania i interpretacji, odpowiadających realnym wyzwaniom i procedurom. Ta uwaga odnosi się także do wolności sumienia, religii i przekonania. Nie dotyczy to tylko poszczególnych osób, lecz również struktur i organizacji, do których one należą w sposób całkowicie wolny i zgodny ze swoimi przekonaniami. Ten wymiar musi być wzięty pod uwagę w sformułowaniu praw podstawowych, aby w pełni można się było cieszyć tymi wolnościami. W ten sposób zostałby zrównoważony dość indywidualistyczny charakter Karty Praw Podstawowych.
Sekretariat COMECE akcentuje wagę włączenia praw podstawowych do Traktatu Konstytucyjnego, zwłaszcza wolności religijnej w jej wymiarze indywidualnym, zbiorowym i instytucjonalnym. Te wymiary wolności religijnej powinny być uznane nie tylko jako część wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, ale również na poziomie samej Unii Europejskiej.
Solidarność i dobro wspólne
7. Integracja europejska jest czymś więcej niż tylko opcją gospodarczą i polityczną. Jest synonimem trwałego pokoju, pokoju wewnątrz Europy, który stanowi rezultat nowych form współpracy społecznej i politycznej, i pokoju zewnętrznego poprzez wkład Unii Europejskiej w światowy rozwój i rozwiązywanie konfliktów.
8. Sukces integracji europejskiej jest rezultatem oryginalności jej podstaw instytucjonalnych, to znaczy metody wspólnotowej i subtelnej równowagi władzy, zagwarantowanych w relacjach między instytucjami i państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Metoda wspólnotowa, będąca czymś innym niż system międzyrządowy czy prosta fuzja państw narodowych, sprawdziła się jako niezbędna w realizacji wspólnego interesu Unii Europejskiej. Trudno byłoby to sobie wyobrazić bez instytucji specyficznie europejskich, które swoją legitymizację bezpośrednio lub pośrednio czerpią z mandatu demokratycznego. Należy zachować kluczową rolę Komisji Europejskiej. Skądinąd nadszedł już czas, aby z jednej strony przyznać Parlamentowi Europejskiemu pełną legitymizację demokratyczną, a z drugiej wyposażyć w nowe kompetencje w takich obszarach, jak wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, wspólna polityka rolna, a także europejski fundusz rozwoju. Wśród priorytetów wspólnego działania na przyszłość dokument konstytucyjny powinien wymieniać kwestię nierówności między dwudziestoma pięcioma lub więcej przyszłymi członkami Unii Europejskiej.
9. Niedawne dramatyczne wydarzenia ukazały znaczenie zjednoczonej Europy, zdolnej do mówienia jednym głosem na arenie międzynarodowej i gotowej do zaangażowania się na rzecz światowego dobra wspólnego, odwołującej się raczej do własnego doświadczenia rozwiązywania problemów na drodze dialogu, współpracy, solidarności i promocji praw człowieka, niż do użycia siły. Wspólne działanie mogłoby także obejmować poszukiwanie wspólnego stanowiska w trudnej sprawie produkcji i eksportu broni.
Zaangażowanie Unii Europejskiej na rzecz dobra wspólnego „wewnątrz” i „na zewnątrz” wymaga bardziej solidarnej polityki. Sekretariat COMECE proponuje włączenie pojęcia realizacji dobra wspólnego do dokumentu konstytucyjnego jako jedno z jego fundamentalnych zasad i celów. Wszystkie kraje członkowskie Unii, duże i małe, uznające metodę wspólnotową powinny ją zachowywać i rozwijać w realizacji dobra wspólnego.
Pomocniczość i uczestnictwo
10. Polityka nieustannie stawia czoła nowym wyzwaniom. Założenie, że zarządzanie ułożyłoby się zgodnie z nakładaniem się różnych poziomów władzy, nigdy nie znajdowało odbicia w strukturach Unii Europejskiej. Wyklucza to jej wyjątkowa organizacja wraz z systemem kompetencji atrybutywnych, jak również metoda wspólnotowa. Zasada pomocniczości prowadzi do o wiele bardziej subtelnego pojmowania dystrybucji i sprawowania władzy.
11. Jednocześnie okazało się, że problemów społeczeństwa nie można rozwiązać przez prostą interwencję instytucji politycznych. Odpowiedzi na nie można znaleźć, szukając partnerstwa i konsultacji z szerokimi kręgami społecznymi. W tym kontekście organizacje pośredniczące, w sposób uprawniony zakorzenione w społeczeństwie, odgrywają rolę wspierającą. Politycy sprawujący władzę powinni to uznać i oprzeć się na sile doświadczenia i ocenach, jakimi dysponują te organizacje. Zasada pomocniczości w sposób horyzontalny ma zastosowanie do wszystkich aspektów życia społeczeństwa. Jej fundamentem jest uznanie godności człowieka i jego relacji, zaczynając od rodziny jako podstawowej komórki społecznej.
Sekretariat COMECE podkreśla znaczenie zasady pomocniczości w jej wymiarze wertykalnym i horyzontalnym. Zaleca jej bezpośrednie wpisanie w obydwu wymiarach do przyszłego traktatu konstytucyjnego.
Kościoły i Unia Europejska – wspólna odpowiedzialność
12. Pogłębienie odpowiedzialności Unii i większe uwidocznienie jej treści etycznej towarzyszą integracji Unii, jej rozszerzeniu i wzmocnieniu pozycji na arenie międzynarodowej. Szybki postęp w dziedzinie technologii i nauki wymaga podejścia, które wykracza poza klasyczną politykę. Konieczne będzie zwrócenie się w kierunku bardziej fundamentalnych pojęć i wartości jak godność ludzka, solidarność, życie rodzinne czy zarządzanie dobrami ziemi (stewardship of the earth). Na przestrzeni wieków wspólnoty religijne budowały tradycję promowania fundamentalnych wartości ludzkości i przekazu ich poprzez przełomy historii. Religie proponują otwarcie się i odpowiedzi na podstawową kwestię sensu życia. Dysponują one potencjałem innowacji i zarządzania w społeczeństwie.

13. W procesie integracji europejskiej wszystko, jak „twarde” podmioty polityczne, kultura i tożsamość, nabiera pierwszorzędnego znaczenia. Ruchy i tradycje religijne, duchowe i intelektualne odegrały rolę nauczyciela w przyjęciu kultury i tożsamości czasów współczesnych. One jednoczą narody na przestrzeni wieków. Jako źródło inspiracji stanowią żywe dziedzictwo przenoszone w przyszłość.
14. Kościoły i wspólnoty religijne stanowią, stymulują i strzegą istotnego aspektu dla duchowych i religijnych podstaw Europy. Są zaangażowane w służbie społeczeństwa, zwłaszcza na polu edukacji, kultury, mediów i działalności społecznej. Odgrywają ważną rolę w promocji wzajemnego szacunku, uczestnictwa i obywatelstwa, dialogu i pojednania między narodami w Europie, między Wschodem i Zachodem. Podkreślają odpowiedzialność Europy nie tylko za swoich bezpośrednich sąsiadów, lecz także za całą ludzkość.
Sekretariat COMECE podkreśla znaczenie uznania wielkich ruchów i tradycji religijnych, duchowych i intelektualnych za znaczące dziedzictwo dla współczesności i przyszłości Europy. Będąc ich częścią, specyficzny udział Kościołów i wspólnot religijnych powinien być wpisany do traktatu konstytucyjnego przyszłej Unii Europejskiej. Traktat powinien również zawierać możliwość instytucjonalnego dialogu między instytucjami europejskimi a Kościołami i wspólnotami religijnymi.
15. Każdy kraj członkowski Unii Europejskiej wypracował konstytucyjną formułę relacji między porządkiem religijnym a porządkiem politycznym, między Kościołami a państwem. Te relacje odzwierciedlają wybór podstawowy, zależnie od okoliczności społecznych, demograficznych i historycznych. Ewoluują one wraz z upływem czasu i stanowią część tożsamości narodowej państw członkowskich. Deklaracja nr 11 włączona do Aktu Końcowego Układu Amsterdamskiego odzwierciedla wagę przywiązywaną do fundamentalnej natury tych relacji. Jednocześnie wyraża ona poszanowanie przez Unię Europejską wewnętrznej organizacji Kościołów i wspólnot religijnych.
Przyszły traktat konstytucyjny Unii Europejskiej powinien włączyć deklarację nr 11 Aktu Końcowego Układu Amsterdamskiego, zapewniając uznanie statusu Kościołów i wspólnot religijnych zgodnie z ustaleniami obowiązującymi w każdym państwie.
Wnioski
16. Od samego początku Kościół katolicki obserwował i wspierał proces integracji europejskiej, gdyż celem Unii Europejskiej „jest przede wszystkim służba dobru wspólnemu wszystkich, aby zagwarantować sprawiedliwość i harmonię”[3] . Nauczanie społeczne Kościoła popiera i uznaje wartości i zasady, które legły u podstaw procesu integracji, jak godność osoby ludzkiej, solidarność i pomocniczość.
17. Niniejszy dokument stanowi wstępny wkład Sekretariatu Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) do Konwentu Europejskiego. Sekretariat prezentuje go w nadziei, że prace Konwentu doprowadzą do osiągnięcia spójnego i wyważonego zestawu ustaw, którymi będzie się kierować Unia Europejska. Chodzi o taką Unię, która nie żywi się tylko realiami i danymi przeszłości, lecz która opiera się na potrzebie zarządzania z myślą o przyszłości.
Bruksela, 21 maja 2002
Przypisy
1 Por. zwłaszcza uwagi Sekretariatu COMECE dotyczące projektu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 18 października 2000.
2 Ciekawy zwrot znajduje się w preambule Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, czytamy tam: „…zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł”.
3 Por. przemówienie papieża Jana Pawła II do grupy parlamentarzystów europejskich, 10 listopada 1983.