Pszczyna: Niezwykłe odkrycie w krypcie kościoła Wszystkich Świętych

W siedzibie Instytutu Gość Media w Katowicach odbyła się konferencja prasowa, poświęcona odkryciom w podziemiach kościoła Wszystkich Świętych w Pszczynie i prowadzonym tam badaniom archeologicznym. Badania w pszczyńskiej świątyni dotyczą krypty, o której istnieniu wiedziano już w latach 30. XX wieku.

Już wtedy ówczesny proboszcz ks. Mateusz Bielok zaproponował, by w przyszłości udostępnić ją zwiedzającym. Jednak dopiero w 1996 roku ks. Krystian Janko, proboszcz parafii, zlecił przeprowadzenia prac budowlanych i remontowych. Natrafiono wówczas na wejście do krypty, która wewnątrz była poważnie zniszczona. Dzięki staraniom proboszcza i za zgodą Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, restauracji poddane zostały metalowe sarkofagi, w których znajdowały się doczesne szczątki zmarłych z rodu Promnitzów (panowali w Pszczynie w XVI i XVII wieku).

Jak tłumaczy ks. prof. Henryk Olszar, historyk z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego spoczywający tam członkowie rodu von Promnitz w dużej mierze są związani z protestanckim wątkiem w historii miasta.

Władający Pszczyną w latach 1548-1562 niezwykle tolerancyjny biskup wrocławski i baron pszczyński Baltazar Promnitz prowadził korespondencję z Marcinem Lutrem i Filipem Melanchtonem. Mimo że pozostał biskupem katolickim, sprzyjał ekspansji reformacji. Na ziemi pszczyńskiej ku nowinkom religijnym skłaniało się przede wszystkim ziemiaństwo, zaś lud natomiast pozostał wierny katolicyzmowi. Po nim w latach 1562-1568 baronem pszczyńskim był Stanisław Promnitz. Jego ciało po śmierci prawdopodobnie pochowano w kościele pw. Wszystkich Świętych w Pszczynie. Gdy w 1568 roku władzę w państwie pszczyńskim objął Karol Promnitz, to wprowadził oficjalnie luteranizm. Uczynił to na mocy zasady cuius regio, eius religio („Czyj rząd, tego religia” – sentencja streszczająca ugodę cesarza Karola V z książętami niemieckimi, kończąca II wojnę religijną – przyp. aut.).

– Jego gwałtowna „reforma luterańska” przyczyniła się do ustąpienia z urzędu proboszcza i dziekana pszczyńskiego, ks. Bartłomieja Warszowskiego. W ciągu 20 lat prawie wszystkie wsie i miasta w regionie przyjęły nowe wyznanie. W latach 1569-1577 pełnił w Pszczynie posługę pierwszy luterański pastor – Marcin Trzyniecki. Karol Promnitz prawdopodobnie został pochowany w kościele pw. Wszystkich Świętych w Pszczynie – wyjaśnia ks. prof. Olszar.

Szczątkami pochowanych na tym terenie mieszkańców zajmie się zespół z Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierownictwem prof. Henryka Głąba. – Te kości wrócą do sarkofagów z powrotem i będą dostępne. Jednak chciałbym też pokazać, że żyjemy w Kościele a nie muzeum – zastrzega ks. Damian Gatnar, obecny proboszcz parafii Wszystkich Świętych i MB Różańcowej. – To nie są obiekty tylko „do oglądania”, ale żywe świadectwo historii, która minęła. Podstawowa będzie funkcja sakralna, ale na pewno będziemy się starali, żeby wiedza o historii i tej krypcie była upowszechniania – zapowiada.

Podczas prowadzonych obecnie prac archeologicznych odnaleziono też przedmioty, które pozwoliły ustalić, że osada, która dała początek dzisiejszej Pszczynie zlokalizowana była w okolicach do dziś kojarzonych jako ścisłe centrum, czyli rynek i kościół. Dodatkowo odkrycia pozwalają przypuszczać, że miasto jest jeszcze starsze niż do tej pory zakładano – co najmniej o 100 lat.

W konferencji wzięli udział dr Wojciech Głowa – archeolog, dr Barbara Zin – architekt i pomysłodawczyni projektu krypty, Tomasz Trzos – konserwator zabytków, który wraz ze współpracownikami dokonał restauracji sarkofagów, Piotr Sidzina -wiceburmistrz miasta Pszczyna oraz ks. Damian Gatnar – proboszcz parafii Wszystkich Świętych i Matki Bożej Różańcowej w Pszczynie. Konferencję prasową poprowadził ks. dr Tomasz Wojtal, rzecznik prasowy Metropolity Katowickiego.

W marcu 2021 roku rozpocznie się drugi etap prac i badań archeologicznych pod posadzką w kaplicy spowiedników („młodsza” część kaplicy Św. Krzyża). Został już opracowany wstępny projekt krypty grobowej składającej się z dwóch pomieszczeń: krypty dotychczasowej oraz tej części, która zostanie przygotowana po drugim etapie badań archeologicznych.