Regulacje w sprawie niedzielnego handlu w Europie i USA

20 stycznia br. w Warszawie przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego i siedmiu Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej podpisali „Apel Kościołów w Polsce o poszanowanie i świętowanie niedzieli”. Został skierowany w szczególności do pracowników, by „w niedziele i święta nie podejmowali niekoniecznej pracy zarobkowej” oraz do pracodawców, by „uszanowali świętość dnia Pańskiego, nie angażując zawodowo pracowników jeżeli nie jest to bezwzględnie konieczne”. Sygnatariusze dokumentu zwrócili się także do parlamentarzystów, by „zapewnili takie rozwiązania prawne, które uszanują w naszej ojczyźnie prawo ludzi pracy do niedzielnego wypoczynku i świętowania”. W związku z tym publikujemy przegląd regulacji prawnych dotyczących niedzieli i dni świątecznych w niektórych krajach europejskich i USA.

Szwajcaria: Od końca 2007 roku władze kantonalne mogą zezwolić na handel w najwyżej cztery niedziele w roku. Generalnie handel w niedziele może się odbywać na większych dworcach, lotniskach i stacjach benzynowych. Niektórzy politycy centroprawicowi czynią naciski, aby przedłużyć czas otwarcia sklepów w regionach turystycznych i w większych miastach.

Holandia: Od 1996 roku sklepy w Holandii mogą być otwarte w 12 niedzielnych popołudni w roku, nie dłużej niż do godz. 20.00. Ze względu na działalność turystyczną w niektórych miejscowościach można zwiększyć ilość niedziel pracujących.

Francja: Zgodnie z prawem sklepy mogą być otwarte podczas pięciu niedziel w ciągu roku, co jest zazwyczaj wykorzystywane w okresie przed Bożym Narodzeniem. W miejscach turystycznych i miastach powyżej 1 mln mieszkańców ich burmistrzowie mogą zezwolić na otwarcie sklepów w większej ilości niedziel. Wiele centrów handlowych nie stosuje się do tych regulacji i są one otwarte w każdą niedzielę. Wtedy ich pracownicy w zamian za pracę w niedzielę biorą sobie wolne w ciągu tygodnia. Ponadto mają prawo do specjalnych premii.

Grecja: W niedzielę i święta sklepy są generalnie zamknięte. Tylko w niektórych turystycznych regionach nadmorskich, czy na starym mieście w Atenach można spotkać się z wyjątkami.

Włochy: Czas pracy sklepów określają władze 20 regionów. W zasadzie w niedziele i święta wszystkie sklepy powinny być zamknięte, jedynie w grudniu właściciele mogą je – jeśli zechcą – otworzyć. Ponadto każda władza miejska może (w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi) wydać specjalne zarządzenie w sprawie otwarcia sklepów w niedziele. Również każdy region może wyznaczyć miejsca w centrach turystycznych i w miejscowościach nadmorskich, gdzie sklepy mogą być otwarte w dowolnych porach.

Hiszpania: W niedzielne przedpołudnia klientów obsługują małe prywatne sklepiki lokalne. Ponadto w całym kraju sklepy mogą być otwarte w 12 niedziel w roku, m.in. w okresie przed Bożym Narodzeniem.

Wlk. Brytania: Od 1994 roku w Anglii i Walii większe sklepy mogą być otwarte również w niedziele, ale tylko przez maksymalnie sześć godzin. W Niedzielę Wielkanocną i pierwszy dzień Bożego Narodzenia wszystkie sklepy są zamknięte. W Szkocji czas otwarcia sklepów regulują władze lokalne. Dlatego wiele sklepów jest otwartych dłużej niż w Anglii i Walii. Można handlować nawet w Niedzielę Wielkanocną i w Boże Narodzenie. Jednak od 2003 r. robotnicy i urzędnicy mogą odmówić pracy w niedzielę. W Irlandii Północnej, pod silnym wpływem Kościoła, przepisy są bardziej surowe. Od 1997 r. sklepy mogą być otwarte w niedzielne popołudnia, ale tylko maksymalnie przez pięć godzin.

Irlandia: Od 1938 r. o czasie otwarcia sklepów decyduje w Republice Irlandii minister ds. handlu. Markety budowlane, sklepy odzieżowe i domy handlowe są na ogół otwarte w godzinach od 10.00 do 19.00. Niektóre supermarkety pracują całodobowo.

Polska: W niedziele pracuje wiele sklepów. Wraz z wprowadzeniem gospodarki rynkowej upadły wszelkie przepisy o zamykaniu sklepów, nawet w święta. W 2007 roku rząd wprowadził zakaz handlu w święta ustawowe, czyniąc jedyny wyjątek dla małych sklepów spożywczych. Związek „Solidarność” – z marnym skutkiem – walczy o zamknięcie sklepów również w niedzielne popołudnia. KNA zauważa, że niedzielne zakupy są popularne w Polsce.

Czechy i Słowacja: W Czechach i Słowacji nie ma surowych regulacji czasu pracy placówek handlowych. W zasadzie o tym, jak długo i kiedy są czynne, decyduje właściciel. Wiele sklepów jest otwartych w niedziele i święta przede wszystkim w większych miastach, a supermarkety pracują całą dobę.

Rosja: W Rosji nie ma żadnych przepisów regulujących czas pracy placówek handlowych.

Finlandia: Parlament fiński zezwolił niedawno na pracę sklepów w niedziele przez cały rok.

Dania: Wszystkie sklepy mogą być otwarte bez ograniczeń czasowych w ciągu tygodnia. Sklepy mające małe obroty i oferujące artykuły codziennego użytku, mogą prowadzić sprzedaż również w niedziele. Pozostałe sklepy mogą być czynne w pierwszą niedzielę każdego miesiąca oraz w niedziele Adwentu. W dni świąteczne sklepy są zamknięte. Trwają dyskusje nad dalszą liberalizacją przepisów.

Szwecja: Od 30 lat w Szwecji nie ma ustaw dotyczących czasu pracy sklepów. Supermarkety są otwarte codziennie do godziny 20.00 lub 21.00, a centra handlowe pracują w soboty i niedziele do godziny 16.00.

Norwegia: Korzenie norweskiej ustawy o pokoju dni świątecznych sięgają 1735 r., ostatnich zmian dokonano w 2003 roku. W dni powszednie czas pracy sklepów jest dowolny, natomiast w niedziele i święta mogą być otwarte tylko małe sklepy sprzedające przedmioty codziennego użytku. Wyjątek stanowią sklepy na stacjach benzynowych i w centrach turystycznych. W trzy ostatnie niedziele przez Bożym Narodzeniem wszystkie sklepy mogą pracować w godzinach popołudniowych.

Turcja: Wprawdzie od utworzenia Republiki w 1923 r. w Turcji niedziela jest cotygodniowym dniem wypoczynku, praktycznie jednak zamknięte pozostają jedynie banki, siedziby władz itp. Sklepy natomiast mają wolną rękę i dlatego centra handlowe i supermarkety, a także wiele małych sklepików jest otwartych przez siedem dni w tygodniu, a niekiedy nawet przez 365 dni w roku. Nawet w największe święta – zakończenie Ramadanu i święto ofiarne – centra handlowe są zamknięte tylko przed południem, żeby pracownicy mogli pójść do meczetu.

Niemcy: Od czasu reformy federalnej 2006 roku kompetencje prawne dotyczące ustalania czasu otwarcia sklepów zostały przekazane poszczególnym krajom związkowym (landom) Republiki Federalnej Niemiec. Handel w niedzielę jest dozwolony w wyjątkowych przypadkach, najczęściej jednak tylko w cztery niedziele i dni świąteczne w roku, w Badenii-Wirtembergii tylko trzy, w Brandenburgii – sześć. Tylko w nielicznych landach w Adwencie sklepy mogą być otwarte tylko w jedną niedzielę. Wyjątek stanowią regiony turystyczne. Najdalej idącą liberalizację godzin handlu przyjął Berlin. Tam decyzją parlamentu pozwolono na otwarcie sklepów w ciągu 10 niedziel, w tym w cztery niedziele Adwentu między godziną 13.00 a 20.00.

Stany Zjednoczone: Czas otwarcia sklepów nadal nie jest prawnie uregulowany i jest zazwyczaj dostosowany do życzeń klientów, biznesowych strategii bądź wielkości miasta. Np. w takich metropoliach jak Nowy Jork czy Los Angeles drogerie i supermarkety są czynne całą dobę. Galerie handlowe i wielkie centra handlowe czynne są w niedzielę od godz. 10 do 21. W niedzielę i dni wolne od pracy często skraca się godziny otwarcia.