Rektor KUL o moralności odwetu USA

Czy odwet Stanów Zjednoczonych za serię ataków terrorystycznych byłby moralny? Na to i inne pytania odpowiada znany etyk ks. prof. Andrzej Szostek, rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

*Niedawne wydarzenia w Stanach Zjednoczonych wstrząsnęły światem. Amerykanie zapowiadają odwet. Czy takie pojęcie mieści się w pojęciu chrześcijańskiej moralności?*
– Trzeba najpierw ustalić, jak się rozumie to słowo. Jeżeli miałby to być akt zemsty – przypadkowa, krwawa akcja, rodzaj wyładowania emocjonalnego, byłoby to nieracjonalne. Takiego działania nie można usprawiedliwiać. Zwłaszcza że wciąż nie wiadomo, w kogo uderzać. Jeśli natomiast ktoś kieruje się sprawiedliwością, żeby wymierzyć stosowną karę, dotrzeć do źródeł agresji, a następnie ją zdusić, atak jest usprawiedliwiony. Można tu przywołać formułę “wojny sprawiedliwej”. Prawo do obrony i ukarania winnego jak najbardziej przysługuje rządowi USA. Ma do tego prawo także Pakt Północnoatlantycki.
Ja w ogóle nie lubię słowa “odwet”, bo nie oddaje ono tego, o co chodzi. W takich działaniach, podobnie jak w wojnie konwencjonalnej, chodzi o działania mające zapewnić maksymalne zabezpieczenie przed następnymi atakami.

*Amerykę ogarnął strach. Ale czy nie należałoby się teraz obawiać – oprócz dalszych ataków – także wybuchu masowej nienawiści?*
– To jest groźny mechanizm wszelkiej wojny, konwencjonalnej i niekonwencjonalnej. W takich sytuacjach zawsze rodzi się pokusa nienawiści. Ale reakcja Stanów Zjednoczonych na to szokujące wydarzenie zależy nie tylko od polityków i wojskowych. Jest to zobowiązanie także dla opinii publicznej i osób odpowiedzialnych za jej kształtowanie.
Zaangażowane powinny być nie tylko środki polityczne, tu chodzi o świadomość społeczną. Nie chodzi o to, by gasić gniew tanim głaskaniem społeczeństwa. Nie wolno pozwolić, by zaczęła się nakręcać spirala nienawiści. Ewentualny odwet wywołany nienawiścią dotknąłby Bogu ducha winnych Arabów, a to wywołałoby z tamtej strony kolejny atak nienawiści z ich strony. Znamy te mechanizmy – tak funkcjonuje wendetta i porachunki mafijne.

*Być może te ataki mają także podłoże religijne, są częścią świętej wojny. Czy z chrześcijańskiego punktu widzenia można usprawiedliwić takie działanie „w imię Boga”?*
– Nie od dziś wiadomo, że sprymitywizowane idee religijne prowadzą do nadużyć. Argumenty religijne wykorzystuje się jako przykrywkę dla problemów ekonomicznych i politycznych. Powoływanie się na religię w aktach przemocy budzi głęboki protest i jest zwykłym nadużyciem.
Nie jestem specjalistą od islamu, z pewnością nie daje się on sprowadzić do ideologii nienawiści. W chrześcijaństwie byłoby to sprzeczne z pierwszym przykazaniem. Chrześcijaństwo miało w swej historii takie grzechy, za które przepraszał Papież w Roku Jubileuszowym. Takie działania są bluźnierstwem przeciw Bogu.

*Co pozostaje robić wobec tej tragedii?*
– Można powiedzieć górnolotnie, że na to, co się dzieje, reaguje teraz cały świat. Naturalnie potrzebna jest militarna i polityczna reakcja prezydenta Busha, amerykańskiego wywiadu i NATO. Oprócz tego niezwykle ważne jest wyzwanie dla nas wszystkich. Można mówić o starciu cywilizacji śmierci i cywilizacji miłości. Trzeba więc przedsięwziąć wiele działań – od modlitwy, przez działalność polityczną, społeczną, wychowawczą i formacyjną, skierowaną zarówno do dzieci, jak do dorosłych. Tu chodzi o nas wszystkich. Ani księża, ani wychowawcy, ani rodzice nie mogą się wyłączyć spod tej odpowiedzialności. Jest to wielkie wezwanie ku odrodzeniu.
Rozmawiała Marta Jachowicz (KAI)