Relacja z przebiegu VIII Kongresu Teologów Polskich

„Podjęta przez teologów refleksja na temat sensu ludzkiej egzystencji dotyczyła istotnych pytań stawianych przez współczesnego człowieka: sensu cierpienia i śmierci, sensu ludzkiego pielgrzymowania, ludzkiego postępowania” – napisali w telegramie skierowanym do papieża Benedykta XVI polscy teologowie. Przez cztery dni naukowcy ze wszystkich polskich uczelni obradowali w Poznaniu nad sensem ludzkiej egzystencji.

Już w pierwszym dniu obrad kongresu nowy nuncjusz apostolski w Polsce, abp Celestino Migliore, wezwał polskich teologów do podjęcia „na serio” wyzwań stawianych przez tych, którzy szukają sensu życia, zmagają się z problemami wiary w Boga, naśladowania Jezusa Chrystusa i przynależności do Kościoła.

W odczytanym podczas kongresu telegramie, zawierającym przesłanie papieża Benedykta XVI, watykański sekretarz stanu kard. Tarcisio Bertone zauważył, że „kryzys sensu”, nad którym dyskutują polscy teologowie, wynika m.in. z odrzucenia odniesienia do Boga jako gwaranta trwałych i niezmiennych wartości człowieka.

Kongres po raz pierwszy odbywał się na świeckiej uczelni. „Uniwersytet i społeczeństwo potrzebuje pytań, ale jeszcze bardziej potrzebuje odpowiedzi” – przekonywał abp Stanisław Gądecki, Wielki Kanclerz Wydziału Teologicznego UAM, który wziął na siebie odpowiedzialność za przygotowanie spotkania.

Każdy dzień kongresu rozpoczynały Msze św. celebrowane przez polskich biskupów. Refleksja teologiczna „musi mieć odwagę stawiania pytań”, ale „ma też czuwać, żeby nie stracić kontaktu z życiem ludzi wierzących” – przekonywał w poznańskiej katedrze abp Józef Michalik, przewodniczący Episkopatu Polski.

„W naszych refleksjach teologicznych staramy się wgłębiać w Słowo objawione, by ukazać te prawdy, które są między sensem a bezsensem w życiu ludzkim, biorąc to życie zawsze pod kątem drogi do zbawienia” – mówił Prymas senior kard. Józef Glemp.

Abp Henryk Muszyński wezwał teologów, aby „wnieśli nieco Bożego światła, Bożej mądrości w ten ciemny i zawikłany świat, w którym żyjemy”.

Bp Andrzej Dziuba przekonywał, że teolog może być krytyczny, ale tylko i wyłącznie w środowisku wiary, bo teolog „rozwija się i żyje w Kościele i dla Kościoła”.

W dyskusji nad sensem ludzkiej egzystencji zastanawiano się nad bolączkami współczesnego świata. Bp prof. Marek Jędraszewski, podejmując zagadnienie cierpienia, mówił, że kiedy człowiek dobrowolnie włącza się w zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa, przestaje ono być „przekleństwem, sam cierpiący człowiek wyzwala się z grożącego mu zamknięcia się w sobie i przerażającej niekiedy gorzkiej samotności, a jego życie jest najwyższym i osobistym świadectwem o tym, że Bóg istnieje”.

O wyzwaniach płynących z dokonań biotechnologii mówił ks. prof. Paweł Bortkiewicz. Przestrzegał przed pokusą „urzeczowienia człowieka, sprowadzenia go do materiału genetycznego”, a nawet do stwarzania „nadczłowieka”. „Autokreacja staje się ryzykiem zagłady” – przekonywał ks. Bortkiewicz.

W tym nowoczesnym świecie „teologia posiada rację bytu i ma przyszłość z racji swojej funkcji krytycznej w stosunku do tych prądów kulturowych, które mogą grozić zagładą” – stwierdził ks. Bortkiewicz.

Podczas kongresu podjęto wiele interesujących wątków, które pozwalają lepiej zrozumieć miejsce teologii we współczesnym świecie. „Teologowie powinni na nowo rozbudzać wrażliwość na Boga i drugiego człowieka w świadomości przeciwników chrześcijaństwa, jak też bronić wiarę w państwowych i społecznych instancjach oraz walczyć o jej prawo do istnienia w przestrzeni publicznej” – przekonywał bp Gerhard Müller, wybitny chrystolog, biskup Ratyzbony.

Interesująco zabrzmiała metafora prof. Hansa Waldenfelsa SJ, który przekonywał, że „teologia nie może być już uprawiana w «wieży z kości słoniowej”, w której teolodzy z dumą spoglądają w jej wielką przeszłość, zapominając przy tym, że nie żyjemy już w szczytowym okresie średniowiecza, i nie zauważają, że mówią językiem, którego dzisiejsi ludzie – mimo najlepszych chęci – już nie rozumieją”.

Ks. prof. Marian Rusecki ubolewał, że teologia niekiedy nie potrafiła wskazać światu „na Jezusa Chrystusa jako na rzeczywistego objawiciela nie tylko Boga, ale i świata, i człowieka, który stał się jednym, wielkim, pełnym sensem wszystkiego”. Aby zrozumieć „nasze małe, ludzkie sensy”, tłumaczył wybitny polski teolog, „trzeba je łączyć właśnie z Chrystusem”.

„Teologia nie jest historią przebrzmiałych idei ani archeologią myśli religijnej, teologia powinna mówić człowiekowi o tym, skąd jest i dokąd zmierza, powinna dawać poznanie, które nadaje sens każdemu innemu poznaniu” – mówił z kolei ks. prof. Jerzy Szymik. Jedyny przedstawiciel polskiej teologii w watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej podkreślił, że „teologia jest głębią myślenia, które próbuje doścignąć przyzwolenie duszy”.

Podczas Kongresu Teologów Polskich nie zabrakło dyskusji w grupach i spotkań przedstawicieli poszczególnych dyscyplin teologicznych. Uczestnicy kongresu wzięli też udział w koncercie połączonym z wykładem ks. prof. Piotra Nawrota na temat muzyki, która była narzędziem ewangelizacji Indian. „Wiarę warto «ubrać» w język muzyki” – przekonywał ks. Nawrot.

Na zakończenie kongresu głos zabrał Prymas Polski Józef Kowalczyk. „W świetle chrześcijańskiej religii i teologii jedynym pewnym lekarstwem na przywrócenie sensu ludzkiej egzystencji jest powrót do teocentryzmu, a zwłaszcza chrystocentryzmu, a zarazem do personalizmu chrześcijańskiego” – przekonywał polskich teologów abp Kowalczyk.

Uczestnicy kongresu skierowali do wszystkich chrześcijan i ludzi dobrej woli przesłanie, w którym wyrazili apel o dawanie świadectwa życia pełnego sensu.

„Zechciejmy podjąć trud dalszej refleksji uznając nienaruszalne fundamenty bytu współczesnego człowieka. Ukazujmy niebezpieczeństwa zagrażające zwłaszcza ludziom młodym, podatnym na bezkrytyczne przejmowanie konsumpcyjnego i hedonistycznego stylu życia, niezwiązanego z odpowiedzialnością za integralny rozwój własny i drugiego człowieka” – napisali uczestnicy kongresu teologów.

„Przekonujmy, że każdy człowiek powołany jest do odnajdywania wartości, których realizacja może uczynić go naprawdę szczęśliwym, niezależnie od światopoglądu i przekonań religijnych. Twórzmy sens naszej egzystencji w oparciu o zawsze aktualne wartości ewangelii” – zaapelowali teologowie na zakończenie VIII Kongresu Teologów Polskich.