73. rocznica śmierci arcybiskupa Lwowa Józefa Teodorowicza

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski odprawił 3 grudnia wieczorem w warszawskim kościele sióstr wizytek Mszę św. w intencji abp. Józefa Teodorowicza i innych zmarłych wiernych z archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego.

Eucharystia była sprawowana w rycie ormiańsko-katolickim, w wigilię 73. rocznicy śmierci wybitnego hierarchy, wielkiego polskiego patrioty, który zmarł 4 grudnia 1938 r.

W kazaniu ks. Isakowicz-Zaleski zaapelował także o modlitwy w intencji ks. Dionizego Kajetanowicza, wybranego następcą abp. Teodorowicza, który jednak nie zdążył zostać wyświęcony na biskupa, gdyż aresztowało go NKWD. Duszpasterz polskich Ormian prosił też o modlitwy za wszystkich, których wypędzono z archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego, w tym księży: Kazimierza Roszko, Kazimierza Romaszkana i Kazimierza Filipiaka, dzięki którym obrządek ormiańsko-katolicki przetrwał trudne czasy komunizmu.

Ks. Isakowicz- Zaleski nakreślił postać wielkiego abp. Teodorowicza, człowieka głębokiej wiary, hierarchy wrażliwego na niesprawiedliwość społeczną i kochającego całym sercem, jednakowo, dwie swoje ojczyzny- Polskę i Armenię. Przypomniał, że w pobliskim kościele św. Krzyża abp Teodorowicz głosił swoje słynne kazania, transmitowane przez Polskie Radio.

Duszpasterz polskich Ormian podkreślił też, że arcybiskup Lwowa otworzył drogę do dialogu ekumenicznego ze starożytnym Apostolskim Kościołem Ormiańskim. Obecnie obie wspólnoty jeszcze bardziej się zbliżyły, o czym świadczy – jak podkreślił kaznodzieja – obecność na Mszy św. w kościele wizytek kapłana Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, ojca. Daczada.

Ks. Iaskowicz-Zaleski prosił zebranych o modlitwy w intencji powołań kapłańskich i zakonnych w obu wspólnotach. „Chcemy być razem, niezależnie od tego, ile kropli krwi ormiańskiej płynie w naszych żyłach” – deklarował kaznodzieja.

Przed Mszą ks. Iaskowicz- Zaleski udzielił sakramentu chrztu i bierzmowania trójce ormiańskich dzieci, wnucząt senatora RP Łukasza Abgarowicza. Liturgia sprawowana w języku ormiańskim i polskim była zakończeniem obchodów Dnia Ormiańskiego w Warszawie, zorganizowanego przez Fundację Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.

W Domu Spotkań z Historią można było wysłuchać wykładów o kulturze ormiańskiej i obejrzeć filmy o abp. Teodorowiczu. Zorganizowano także warsztaty dla dzieci.

Abp Józef Teodorowicz ( 1864-1938) przeszedł do historii jako jeden z najwybitniejszych członków Episkopatu Polski okresu międzywojennego i wielki polski patriota. Był jedynym obywatelem II RP, oprócz marszałka Józefa Piłsudskiego, po śmierci którego ogłoszono żałobę narodową.

Urodzony w szlacheckiej rodzinie ormiańskiej, podczas studiów prawniczych w Czerniowcach, przeżył kryzys wiary. O jego nawrócenie przed obrazem Matki Bożej w Stanisławowie modliły się gorliwie matka i siostra. Zdaniem rodziny modły zostały wysłuchane, bo młody Józef porzucił studia prawnicze i wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie. W 1887 r. przyjął święcenia kapłańskie. Jako duszpasterz zaangażował się bardzo w sprawy społeczne: był radnym miasta Lwowa i współzałożycielem dzienników katolickich. W 1903 r., w wieku zaledwie 37 lat, został arcybiskupem ormiańskim Lwowa.

Zasłynął jako płomienny kaznodzieja i pisarz teologiczny. Dbając bardzo o rozwój i utrzymanie instytucji ormiańskich, zaangażował się z całych sił w obronę sprawy polskiej w czasach, kiedy Polski nie było na mapie świata W latach 1902-1918 zasiadał w Sejmie Krajowym we Lwowie i w Izbie Panów w Wiedniu. W 1905 r. jako jedyny biskup galicyjski zaangażował się w sprawę strajków szkolnych w Wielkopolsce, a w 1906 r. również jako jedyny biskup galicyjski wziął udział w pogrzebie arcybiskupa poznańsko-gnieźnieńskiego Floriana Stablewskiego, nawiązując przy tym szereg kontaktów z tamtejszymi środowiskami patriotycznymi.

Ponieważ nie było możliwe ustanowienie ambasadora Polski przy Watykanie, abp Teodorowicz, wykorzystując swoje znakomite kontakty z papieżem Piusem X, umieścił w otoczeniu papieskim zaufanego polskiego kapłana – został nim przyjaciel arcybiskupa Teodorowicza, ks. Adam Stefan Sapieha, późniejszy kardynał. Sam Teodorowicz pisał wielokrotnie do Kurii Rzymskiej, alarmując m.in. o postępującej germanizacji Wielkopolski. Popierał wizję odrodzonej Polski: antyniemiecką i antyaustriacką, reprezentowaną przez Romana Dmowskiego. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę związał się z Narodową Demokracją,, zasiadając z jej listy w Sejmie, a następnie w Senacie. Do historii przeszło jego kazanie z 2 lutego 1919 r. w katedrze św. Jana w Warszawie, na rozpoczęcie Sejmu Konstytucyjnego. Zaangażował się też w sprawę przywrócenia Górnego Śląska do Polski.

Po śmierci, za zasługi dla Ojczyzny, został pochowany na Cmentarzu Orląt Lwowskich. Ale nie dane było mu spoczywać w spokoju. Przed nadejściem Sowietów, przezorni Ormianie, obawiając się profanacji grobu arcybiskupa, przenieśli jego szczątki do grobowca jednej z rodzin lwowskich. Dopiero 7 czerwca br. trumna ze szczątkami abp. Teodorowicza powróciła na cmentarz orląt lwowskich