200. rocznica śmierci cadyka Dawida Bidermana

W Lelowie blisko 300 chasydów z całego świata, m.in. z Izraela, Holandii, Anglii, uczciło cadyka Dawida Bidermana. 8 stycznia przypadł jubileuszowy jorcajt – 200. rocznica jego śmierci.

Na murach dawnej synagogi w Lelowie odsłonięto tablicę upamiętniającą cadyka Bidermana oraz Żydów Lelowskich. Odsłaniali ją wspólnie wójt gminy Lelów – Jacek Lupa, członek Zarządu Fundacji Rodziny Nissenbaumów – Gideon Nissenbaum, przewodniczący Rady Gminy Lelów – Andrzej Marcin Dragański oraz rabin Simcha Krakowsky – prezes Fundacji Chasydów Leżajsk Polska.

Na tablicy znajduje się napis w języku polskim i hebrajskim: „Oto kamień odmawia kadisz…” „Pamięci cadyka Dawida Bidermana (1746-1814) oraz Żydów Lelowskich mieszkających na tej ziemi do zagłady w 1942 roku. Społeczeństwo Lelowa”. – Cadyk Dawid Biderman należy do najwybitniejszych synów lelowskiej ziemi, od ponad 200 lat sławi jej imię w całym kraju i na świecie. W dwusetną rocznicę jego śmierci oddajemy cadykowi Bidermanowi należny hołd i wyrażamy wolę kontynuacji procesu wzajemnego poznawania się i budowy dialogu dwóch odmiennych kultur współistniejących przez kilkaset lat w Lelowie – mówił wójt Lelowa, Jacek Lupa.

Jorcajt to dzień, w którym przypada rocznica śmierci zmarłego. Jorcajtową świeczkę zapala się w rocznicę śmierci wedle kalendarza żydowskiego. Dwusetny jorcajt odbył się w tym roku 8 stycznia, gdyż kalendarz żydowski jest ruchomy – według tej numeracji jest w tej chwili rok 5574.

Dawid Biderman (ur. 1746 w Lelowie, zm. 28 stycznia 1814) był rabinem, pierwszym cadykiem chasydzkiej dynastii Lelów. Został pochowany na cmentarzu w Lelowie, a jego grób do II wojny światowej odwiedzały rzesze chasydów. Jest on autorem książek: „Migdal Dawid” i „Kodesz ha-Lulim”. Był jednym z najbardziej znanych ówcześnie cadyków na ziemiach polskich. Myśli Bidermana cytowane są do dziś przez chasydów na całym świecie. Dawid Biderman początkowo studiował u Mojżesza Lejba z Sasowa, a następnie u Jakuba Icchaka Horowica, gdzie uważany był za najwybitniejszego ucznia. Był zaprzyjaźniony i spowinowacony z Jakubem Icchakiem Rabinowiczem z Przysuchy.

Przed II wojną światową Żydzi stanowili około 45 proc. mieszkańców Lelowa. Wiosną 1943 r. niemieccy okupanci wywieźli lelowskich Żydów do obozu koncentracyjnego w Treblince. Pod koniec lat 80. XX wieku odkryto w Lelowie grób Bidermana. W 2008 r. Żydzi odzyskali od skarbu państwa teren dawnego cmentarza z miejscem pochówku cadyka. W 2010 r. w pielgrzymce na grób cadyka wzięli udział potomkowie Dawida Bidermana, synowie cadyka Szymona Natana Neta – siódmego dynastycznego potomka Dawida Bidermana. Wówczas również chasydzi wybrali nowego duchowego przywódcę. Wielkim Rabinem został Aron Biderman z Izraela.

W 1988 r. z inicjatywy Rabina Szimona Anshina z Izraela przeprowadzono poszukiwania miejsca pochówku cadyka Bidermana. Nad pracami czuwała Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Ustalono, że szczątki słynnego cadyka spoczywają pod jednym ze sklepów spółdzielni. Wykopano czaszkę, piszczele oraz kości rąk, które przekazano na badania do Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Kiedy okazało się, że szczątki należą do Dawida Bidermana, na zapleczu budynku w lutym 1989 r. wybudowano ohel cadyka.

W grudniu 2008 r. nastąpiło formalne przekazanie tego gruntu przez Spółdzielnię do Skarbu Państwa, który przekazał go Gminie Żydowskiej w Katowicach. Skarb Państwa zapłacił GS-owi 603 tys. zł., a Fundacja Chasydów w formie darowizny dała spółdzielni dodatkowe 200 tys. zł. Gmina Wyznaniowa Żydowska przekazała kirkut Fundacji Chasydów.

1 lutego 2009 r. przedstawiciele Gminy Żydowskiej, chasydów, władz wojewódzkich i lelowscy samorządowcy spotkali się, aby podziękować sobie za zakończony sukcesem, kilkuletni proces powrotu kirkutu do wspólnoty żydowskiej.

Latem 2011 r. Fundacja Rodziny Nissenbaumów ogrodziła teren cmentarza. Ogrodzenie składa się z metalowych przęseł na podmurówce. Obejmuje całą długość cmentarza oraz bramę główną z wyłączeniem kilku metrów od strony głównej. We wrześniu 2012 r. rozpoczęły się prace związane z budową nowego ohelu. Na zlecenie Fundacji Rodziny Nissenbaumów ekipa robotników zabetonowała płytę fundamentową i wykonała zbrojenie ścian parteru.