„Rodzina 500+” w oczach ekspertów z Instytutu Innowacji Społecznych im. J. Korczaka

Wydatkowanie niezgodne z przeznaczeniem, paraliż w Ośrodkach Pomocy Społecznej, zwiększenie bezrobocia i zablokowanie świadczeń dla najuboższych – to najważniejsze zagrożenia realizacji rządowego programu prorodzinnego wskazane przez Instytut Innowacji Społecznych im. Janusza Korczaka.

W piątek w Warszawie zaprezentowano raport Instytutu „Rodzina 500+., pod jakimi warunkami na szansę na sukces?”, w którym eksperci oceniają inicjatywę rządu Beaty Szydło i wskazują alternatywy do proponowanych rozwiązań.

W podjętej analizie eksperci wyliczyli, że z powodu zmian demograficznych i niskiej dzietności w 2050 roku może być nawet o 6 mln Polaków mniej niż w tej chwili. Projekt „Rodzina 500+” ma zwiększyć ilość urodzeń, co w konsekwencji poprawi sytuację ekonomiczną kraju. „Dziecko jest przyszłym podatnikiem” – podkreślają autorzy opracowania.

Program musi być jednak wprowadzony z rozwagą. Specjaliści wśród zagrożeń wymieniają brak zdolności realizacji programu przez Ośrodki Pomocy Społecznej, które nie są przygotowane do wypłacania świadczeń ani kadrowo, ani organizacyjnie oraz fakt, że w wyniku wprowadzenia programu duża grupa rodziców może zdecydować się na rezygnację z pracy zawodowej, co zwiększy bezrobocie.

Wśród negatywnych skutków wprowadzenia programu autorzy wymieniają także brak kontroli, w jaki sposób wydatkowane będą przekazywane rodzinom pieniądze, a także spowodowanie skutków ubocznych, na przykład poprzez zablokowanie zdolności najuboższych do otrzymywania innych świadczeń.

Raport prezentuje kilka alternatywnych rozwiązań, które poprawić mogą celowość przekazywanych funduszy. Zdaniem ekspertów część kwoty przekazać można rodzinom wyłącznie na określone cele, bądź podzielić ją można na pieniądze przekazywane w gotówce i sumę przelewaną na fundusz inwestycyjny, np. na opłacenie przyszłych studiów czy zakup mieszkania.

Innym pomysłem Instytutu jest wypłacanie świadczeń nie gotówkowo w „okienku” Ośrodka Pomocy Społecznej, ale przelewając je na konto. Poprawi to – zdaniem specjalistów – funkcjonalność nowego systemu.

Wśród rekomendacji do programu zaproponowano także prowadzenie kampanii informacyjnej, przegląd budżetu państwa pod kątem wydatków na politykę rodzinną i opracowanie jednolitego systemu rejestracji świadczeń społecznych.

Jak czytamy w dokumencie Instytutu im. Korczaka „celem programu może być wsparcie rodziny w szeroko rozumianych działaniach na rzecz rozwoju dziecka, zwiększenie nakładów na rozwijanie zainteresowań dzieci, czy poprawa ich stanu zdrowia i samopoczucia”. Autorzy przestrzegają jednak, że powinien on być rozumiany jako współdziałanie, czy współfinansowanie przez rodziców i budżet państwa celów rozwojowych dzieci.

Specjaliści wskazują w raporcie „Rodzina 500+, pod jakimi warunkami program ma szansę na sukces?”, że rządowa propozycja pozytywnie może wpłynąć na gospodarkę. Powinna ona zwiększyć poziom konsumpcji i przyczynić się do stworzenia nowych miejsc pracy, co przełoży się na zwiększenie podatków zasilających budżet państwa. Warto jednak – na co wskazują autorzy – określić i ograniczyć skutki potencjalnego marnotrawstwa przekazywanych rodzinom pieniędzy, poprzez przeprowadzenie odpowiednich analiz.

Jak wskazują eksperci, rozwiązanie rządu, mimo, że w Polsce ma charakter bezprecedensowy, „przypomina najbardziej zaawansowane instrumenty wsparcia rodziny i polityki prokreacyjnej, które obserwować można we Francji, Szwecji, Finlandii, Belgii czy Niemczech”. Ich zdaniem atutem zaproponowanego rozwiązania jest uniwersalność świadczeń, a więc nie będą się one należeć jedynie niektórym. Poprawi również wizerunek rodziny wielodzietnej, co ogólnie wpłynie na stworzenie klimatu poszanowania rodziny i wspierania jej w rozwiązywaniu problemów.

Dokument Instytutu Innowacji Społecznych im. Janusza Korczaka wskazuje, że „w sensie strategicznym program «Rodzina 500+» jest długofalowym programem demograficznym. Dlatego konieczne jest zawarcie ponadpartyjnej umowy głównych partii politycznych, że program będzie kontynuowany i nie zostanie zmieniony przez symboliczny okres 18 lat, czyli dorastania młodego człowieka”. Poprawi to – zdaniem ekspertów – poczucie stabilności finansowej rodzin gwarantowanej przez państwo.

Instytut innowacji Społecznych funkcjonuje przy Wyższej Szkole Pedagogicznej im. Janusza Korczaka w Warszawie od 2013 roku. Jego zadaniem jest m.in. prowadzenie badań naukowych oraz ich upowszechnianie i promocja, rozwijanie współpracy międzynarodowej, działań innowacyjnych z obszaru edukacji, pedagogiki, polityki społecznej i pracy socjalnej oraz wspieranie procesu dydaktycznego uczelni.