Rozpoczął się tydzień Nagród Nobla – dostawali ją także duchowni

Jak każdego roku na początku października ogłaszani są laureaci Nagrody Nobla. Wyróżnienia otrzymują naukowcy, politycy i organizacje, których osiągnięcia przyniosły ludzkości największy pożytek. Są to z pewnością najważniejsze na świecie nagrody w nauce i społeczeństwie. Są też uważane za wskaźnik konkurencyjności kraju. Wśród laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny i ekonomii nie ma księży ani zakonników. Nagrodę literacką otrzymała świecka dominikanka, a kilka osób duchownych jest wśród laureatów Pokojowej Nagrody Nobla.

Pierwszych laureatów ogłoszono wczoraj w dziedzinie medycyny, a dziś – fizyki. W środę poznamy laureatów w dziedzinie chemii. W czwartek zostanie ogłoszona Nagroda Nobla w dziedzinie literatury, a w piątek Pokojowa Nagroda Nobla. Norweski Instytut Nobla zarejestrował łącznie 285 kandydatów do tegorocznej Pokojowej Nagrody. Natomiast 14 października zostanie ogłoszona Nagroda im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych, która nie jest zaliczana do Nagród Nobla. Zwycięzcy otrzymają nagrodę pieniężną w wysokości 11 milionów koron szwedzkich, co stanowi równowartość około 970 000 euro.

Szwedzki wynalazca i przemysłowiec Alfred Nobel (1833-1896) ufundował nagrody w 1895 roku. W swoim testamencie zadecydował, że nagrody powinny trafić do tych, którzy w minionym roku przynieśli ludzkości największe dobro w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz osobie, która zrobiła najwięcej lub najlepiej dla braterstwa ludów oraz zniesienia lub ograniczenia stałych armii, jak również dla organizowanie lub popierania kongresów pokojowych.

Od 1901 roku nagrody przyznawane są w dniu śmierci Nobla, 10 grudnia, w Sztokholmie, zaś oraz Pokojowa Nagroda Nobla w Oslo. Według Fundacji Nobla do 2023 roku łącznie 621 Nagród Nobla przyznano 965 osobom, w tym 65 kobietom, i 27 organizacjom. Najmłodszą laureatką została 17-letnia pakistańska działaczka na rzecz praw dziecka Malala Yousafzai, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla w 2014 roku.

W kontekście tego „tygodnia Noblów” niemiecka agencja katolicka KNA przypomniała, że ubiegłych stuleciach duchowni i osoby zakonne zapoczątkowali wiele przełomowych osiągnięć w nauce i technologii. Jednak wśród laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny i ekonomii nie ma księży ani zakonników. Nagrodę literacką otrzymała świecka dominikanka, kilka osób duchownych jest wśród laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. KNA przypomniała sylwetki niektórych z nich.

W 1928 roku literacką Nagrodę Nobla otrzymała Sigrid Undset. Norweska pisarka przeszła z Kościoła protestanckiego do katolickiego w 1924 roku i został świecką dominikanką. Swoją drogę do Kościoła katolickiego omawia w kilku publikacjach. Już po śmierci Undset ukazała się biografia Katarzyny ze Sieny jej autorstwa. Literacką Nagrodę Nobla przyznano Undset „głównie za poruszające opisy życia w Skandynawii w średniowieczu”.

W 1952 roku Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał Albert Schweitzer. Pochodził z rodziny pastora protestanckiego. Doktor teologii studiował także medycynę, a następnie pracował jako lekarz na kontynencie afrykańskim. Komitet Noblowski przyznał mu Pokojową Nagrodę Nobla „za altruizm, szacunek dla życia i niestrudzoną pracę humanitarną, która pomogła urzeczywistnić ideę braterstwa między ludźmi i narodami”.

W 1958 roku Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał belgijski dominikanin o. Dominique Pire. Uhonorowany został za swoją pracę na rzecz pomocy uchodźcom w wychodzeniu z obozów i powrocie do życia w wolności i godności”. Podczas II wojny światowej był kapelanem ruchu oporu, agentem tajnych służb i pomocnikiem podziemnego systemu ucieczki, który doprowadzał zestrzelonych pilotów alianckich z powrotem do ich własnych oddziałów. Organizował także pomoc dla osób przebywających w austriackich obozach dla uchodźców. Dzięki temu zaangażowaniu po wojnie powstało kilka wiosek dla uchodźców na obrzeżach miast – m.in. w Akwizgranie, Bregencji, Augsburgu, Wuppertalu i Euskirchen.

Martin Luther King otrzymał w 1964 roku Pokojową Nagrodę Nobla za wolną od przemocy walkę o prawa obywatelskie ludności afroamerykańskiej. Obywatelskim nieposłuszeństwem walczył przeciwko segregacji rasowej w państwach Ameryki południowej. W 1963 roku pastor baptystów maszerował z 250 tys. demonstrantów pod pomnik Lincolna w Waszyngtonie, gdzie wygłosił słynne przemówienie „I Have a Dream” („Mam marzenie”). W następnym roku prezydent Johnson uchwalił ustawę zabraniającą wszelkiej dyskryminacji rasowej. Działacz na rzecz praw obywatelskich został zamordowany w 1968 roku.

Znana jako „Matka ubogich” Matka Teresa z Kalkuty została uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla w 1979 r. za pomoc cierpiącej ludzkości, podkreśliło jury nagrody. Agnes Gonxha Bojaxhiu, która urodziła się w Skopje w dzisiejszej Macedonii, w wieku 18 lat została siostrą loretanką i wyjechała do Kalkuty jako nauczycielka. Opuściła wspólnotę klasztorną, aby być blisko biednych w jednym z najgorszych slumsów Kalkuty. Tam założyła zgromadzenie Misjonarek Miłości. Działania Matka Teresa szybko zyskała sławę poza Indiami przede wszystkim dzięki otwieraniu domów dla porzuconych dzieci, a także domów, w których znajdowali opiekę nieuleczalnie chorzy bezdomni. Papież Jan Paweł II beatyfikował Matkę Teresę 19 października 2003 roku, a kanonizował ją 4 września 2016 roku papież Franciszek.

W 1984 roku laureatem Pokojowej Nagrody Nobla został Desmond Tutu. Biskup anglikański był jednym z najważniejszych bojowników przeciwko apartheidowi w Republice Południowej Afryki. Po rezygnacji z funkcji anglikańskiego arcybiskupa Kapsztadu, od 1996 roku był przewodniczącym południowoafrykańskiej Komisji Prawdy, której zadaniem było badanie przestępstw i łamania praw człowieka w okresie apartheidu.

Katolicki biskup Carlos Filipe Ximenes Belo otrzymał w 1996 roku Pokojową Nagrodę Nobla za swoją pracę na rzecz sprawiedliwego i pokojowego rozwiązania konfliktu w Timorze Wschodnim. Młody biskup został obrońcą praw człowieka i głosem społeczeństwa. Po uzyskaniu przez Indonezję niepodległości w 2002 roku salezjanin złożył rezygnację z funkcji biskupa i na pewien czas wyjechał jako misjonarz do Mozambiku. Od tego czasu mieszka w Portugalii. Niedawno upublicznione zostały różne akty przemocy wobec młodych mężczyzn w latach 70. i 90. XX w., o których prawdopodobnie od dawna było wiadomo w ojczyźnie Belo. Watykan nałożył przeciwko niemu środki karne i zapobiegawcze w latach 2020-2021.

Wśród dotychczasowych laureatów Nagrody Nobla nie ma papieży – mimo iż papieże są co pewien czas nominowani do Pokojowej Nagrody Nobla. Według Komitetu Nagrody Nobla, Benedykt XV (1854-1922) był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla. Jego następca Pius XI (1857-1939), Pius XII (1876-1958) i Paweł VI (1897-1978) co najmniej dwukrotnie. Do Nagrody Nobla nominowany był także papież Jan Paweł II, jednak Komitet Noblowski propozycji nie przyjął, gdyż złożono ją już po śmierci papieża.

Obecnie dostępne są listy nominacyjne tylko do roku 1971. Wśród osób nominowanych w późniejszym okresie są także inne osoby z najnowszej historii Kościoła, takie jak twórca teorii Wielkiego Wybuchu prałat Georges-Henri Lemaître z Belgii, nikaraguański teolog wyzwolenia ks. Ernesto Cardenal oraz brazylijski opiekun ubogich abp Hélder Pessôa Câmara.