Rozpoczyna się program badania strat wojennych w Archidiecezji Łódzkiej

– Jeśli ktoś posiadałby jakiekolwiek informacje o przedmiotach, które zostały zrabowane z parafii na terenie Archidiecezji Łódzkiej w czasie II wojny światowej to  proszę o przekazanie tej informacji do Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi. – apeluje ks. prof. Mieczysław Różański. Ks. prof. Różański zajmuje się programem badań strat wojennych w obiektach sakralnych Archidiecezji Łódzkiej.

Program Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Badanie polskich strat wojennych” zainaugurowany został w listopadzie 2016 r. Początkowo skierowany był do instytucji państwowych i samorządowych. W kolejnych latach umożliwił staranie się o granty organizacjom pozarządowym, kościołom i związkom wyznaniowym, a także państwowym uczelniom wyższym. Głównym celem programu jest wsparcie badań proweniencyjnych związanych ze stratami wojennymi poniesionymi w zakresie zbiorów artystycznych, należących do kolekcji publicznych i związków wyznaniowych.

Tematem programu dotyczącego badań strat wojennych w obiektach sakralnych Archidiecezji Łódzkiej zajmuje się ks. prof. Mieczysław Różański, wicedyrektor Archiwum Archidiecezji Łódzkiej, który wyjaśnia, że  stratami wojennymi określone są wszystkie te zabytki, wszystkie te dzieła sztuki, które znajdowały się na terenie Rzeczpospolitej po roku 1945. – Tym programem mogą być objęte także te tereny, które przed rokiem 1945 należały do Niemiec czyli np. straty, które zostały dokonane we Wrocławiu czy w Olsztynie, a nie mogą być nimi objęte te straty, które przed 1945 rokiem znajdowały się na terenie Rzeczpospolitej, a zatem nie można tam badać tych rzeczy, które zostały zniszczone na ziemiach wschodnich w Wilnie czy też we Lwowie.  – zauważa historyk.

– Straty wojenne to zniszczenie dóbr kultury, które zostało dokonane albo w wyniku działań wojennych poprzez bombardowanie, albo poprzez zniszczenie w inny fizyczny sposób. Straty obejmują też dobra kultury, które zostały skradzione. – dodaje ks. Różański.

Według założeń Ministerstwa do programu badania polskich strat wojennych należą kwerendy krajowe lub zagraniczne (archiwalne i ikonograficzne) wraz z opracowaniem, digitalizacja lub pozyskanie cyfrowych kopii źródeł (ze zbiorów własnych oraz innych instytucji krajowych lub zagranicznych), dostępne bezpłatnie publikacje drukowane lub elektroniczne, budowa strony internetowej poświęconej stratom wojennym lub badaniom proweniencyjnym, konferencje naukowe z publikacją towarzyszącą lub bez, szkolenia z zakresu prowadzenia badań proweniencyjnych lub identyfikacji strat wojennych oraz zadania obejmujące zakresem kilka działań.

Priorytetem są projekty kompleksowe i multidyscyplinarne obejmujące badania konserwatorskie, poszukiwanie źródeł archiwalnych i ikonograficznych (które są szczególnie istotne dla identyfikacji zaginionych dóbr kultury i późniejszych, ewentualnych działań restytucyjnych) oraz popularyzację wyników kwerend i badań.

Jak zauważa ks. prof. Różański – program dotyczący Diecezji Łódzkiej, a dziś Archidiecezji Łódzkiej Kościoła Rzymskokatolickiego ogranicza się do granic określonych bullą Totus Tuus Poloniae populus z 1992 roku. W latach 1939-1945 teren Diecezji Łódzkiej znajdował się na terenie ziem włączonych do III Rzeszy (94 parafie) oraz Generalnej Guberni (26 parafii). W czasie okupacji diecezja poniosła straty kultury duchowej oraz materialnej. W części włączonej do III Rzeszy świątynie zostały zamknięte i przeznaczone do innych celów. Dotychczas w bazie strat materialnych prowadzonych przez Ministerstwo znajduje się 95 rekordów z 21 parafii na 120 wówczas istniejących. – tłumaczy duchowny.

– Niektóre z dóbr kultury instytucji kościelnych uległy zniszczeniu, inne uległy kradzieży, rozproszeniu. Stąd wynika konieczność szerokiej wieloaspektowej kwerendy, która ma oszacować wielkość strat. Dotychczas nie powstały całościowe spisy strat wojennych parafii diecezji łódzkiej. Wstępne oszacowanie strat odbędzie się w oparciu o ostatnie spisane przed II wojną światową Fundi Instructi parafii (inwentarz parafii) i pierwsze powojenne Fundii Instructi oraz rozproszone informacje w innych aktach powstałych w diecezji (np. akta dekanalne, Kapituły Katedralnej, Kurii Biskupiej) dotyczących utraconych dóbr kultury. Zebrany materiał stanie się podstawą do dalszych badań w archiwach polskich i jednym zagranicznym. W polskich archiwach państwowych zbadane zostaną zespoły dokumentujące administrację lokalną działającą w czasie II wojny światowej, oraz administrację lokalną działającą w pierwszych latach powojennych a także organy administracji centralnej Polski po II wojnie światowej, które dokumentowały straty materialne dóbr kultury – dodaje ks. Różański.

Jeśli ktoś posiadałby jakiekolwiek informacje o przedmiotach, które zostały zrabowane z parafii na terenie Archidiecezji Łódzkiej w czasie II wojny światowej to – proszę o przekazanie tej informacji do Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi, albo w formie listowanej na adres: Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi, ul. Ks. Ignacego Skorupki 3, 90-458 Łódź albo też za pośrednictwem poczty elektronicznej na adres: archiwum@archidiecezja.lodz.pl – apeluje ks. prof. Różański.