RPD: Moja aktywność dla ochrony dzieci nienarodzonych jest pożądana

Wszelka aktywność Rzecznika Praw Dziecka dla ochrony dzieci w okresie prenatalnym jest pożądana – stwierdził Mikołaj Pawlak w złożonej w Sejmie informacji o działalności RPD w 2019 roku. Rzecznik zaznaczył też, że nie ma i nie będzie jego zgody na „nakłanianie, organizowanie i finansowanie nielegalnej aborcji”. W informacji poruszył ponadto kwestię zmiany przepisów mogących poprawić sytuację niepełnoletnich matek czy rodzin dzieci niepełnosprawnych.

Pawlak przypomniał, że istotnym aspektem działania Rzecznika Praw Dziecka są wystąpienia generalne kierowane do instytucji i podmiotów, w związku z działalnością których zgłaszane są RPD zarówno sprawy indywidualne, jak i szerokie zagadnienia wymagające np. inicjatywy legislacyjnej, zmiany praktyki lub wsparcia w rozwiązaniu zgodnym z dobrem dzieci.

W swoich uwagach o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce w 2019 roku Pawlak poinformował, że ubiegły rok był okresem znaczącego wpływu skarg i wniosków. A wśród najważniejszych spraw odniósł się do „podstawowego i niezmiennego prawa dziecka i człowieka”, które przysługuje każdej osobie, tj. prawa do życia.

„W polskim systemie prawnym prawo do życia dziecka od poczęcia zostało podniesione do rangi ustawy, tj. ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka” – napisał Pawlak. Ustawa ta w art. 2 ust. 1 stwierdza, że: „W rozumieniu ustawy dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności”.

W tym kontekście zauważył, że istnieje sprzeczność przepisów ustawy z 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z przepisami ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka. „Wynikają z tego daleko idące konsekwencje, w szczególności w odniesieniu do ochrony życia przy jego zagrożeniu dopuszczalnym na podstawie innej ustawy, tj. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży”.

Ustawa z 1993 r. w art. 4a mówi o trzech przesłankach, w których możliwe jest legalne przerwanie ciąży. Chodzi o zagrożenie życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, że prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu oraz podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego – gwałtu lub stosunku kazirodczego. Zdaniem RPD zachodzi więc „niewątpliwa niezgodność przepisów ustawy z 1993 r. z przepisami Konstytucji RP”.

„Dlatego też wszelka aktywność Rzecznika dla ochrony dzieci w okresie prenatalnym jest pożądana” – dodał.

W 2019 r. RPD monitorował wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego a dotyczący stwierdzenia za niezgodny z Konstytucją RP, przepis ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Popierał także złożenie nowego wniosku do TK, który ostatecznie został złożony 23 grudnia 2019.

RPD stwierdził jednocześnie, że jego działalność w tym zakresie jest ograniczona, ponieważ zgodnie z art. 119 Konstytucji RP i przepisami ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nie może samodzielnie występować z wnioskami do TK, a jedynie przystępować z głosem jako „amicus curiae”.

RPD wspomniał też o swoich działaniach w ramach zwalczania tzw. „podziemia aborcyjnego” w Polsce. Jego zdaniem, skuteczność urzędu w tym zakresie wyraża się m.in. we wszystkich powziętych działaniach, które doprowadziły do złożenia zawiadomienia i wszczęcia postępowania przez Prokuratury wobec międzynarodowego projektu „aborcja bez granic”.

„Nie ma i nie będzie zgody Rzecznika Praw Dziecka na nakłanianie, organizowanie i finansowanie nielegalnej aborcji” – podkreślił Mikołaj Pawlak.

Rzecznik Praw Dziecka prowadził działania promujące życie, w tym współpracował m.in. ze specjalistami w zakresie A1koho1owego Zespołu Płodowego (FAS), Parlamentarnym Zespołem na rzecz Życia i Rodziny, lekarzami ze szpitalnych oddziałów dziecięcych i ginekologiczno-położniczych oraz licznymi organizacjami pozarządowymi, które ukazują ważność każdego poczętego życia.

Ponadto Rzecznik Praw Dziecka uczestniczył w wielu konferencjach i spotkaniach propagujących obronę życia, w tym m.in. w Hospicjum dla Dzieci czy w Ogó1nopolskiej Pielgrzymce Małżeństw i Rodzin na Jasną Górę.

W 2019 r. RPD uhonorował odznaką za zasługi na rzecz ochrony praw dziecka Virginię Coda Nunziante i dr Wandę Półtawską za ich niestrudzoną działalność w obronie życia poczętych dzieci.

RPD pozytywnie ocenił w swoim sprawozdaniu zmiany przepisów dotyczące wsparcia finansowego udzielonego przez państwo rodzicom i opiekunom wszystkich dzieci. Od lipca 2019 rozszerzono program ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci na wszystkie dzieci, czyli od pierwszego w rodzinie – tzw. 500+.

„Nie ulega wątpliwości, że program ten wpływa na poprawę stanu finansowego rodzin, a co za tym idzie – dla ogromnej liczby dzieci stanowi realizację prawa dziecka do godziwych warunków socjalnych” – napisał Pawlak.

Za właściwe RPD uznał ponadto wprowadzenie przepisów chroniących dzieci przed czynami godzącymi w seksualność, tzn. ustawy z 31 sierpnia 2019 r. o Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec osób poniżej 15. roku życia, do której RPD „ma prawo powołać jednego z członków, co stanowi realizację prawa dzieci do ochrony przed przemocą, okrucieństwem i demoralizacją”.

Odnosząc się do ubiegłorocznego strajku nauczycieli RPD stwierdził, że naruszone zostały konstytucyjne prawa dzieci do edukacji. Tymczasem powinno ono stać przed prawem do strajku w formie, jaka została zastosowania w 2019, tzn. z zamknięciem szkół i brakiem realizowania programu nauczania przez kilka tygodni.

Pawlak wskazuje też na problem nieletnich matek przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.

W świetle obecnie obowiązujących przepisów, nieletnia matka przebywająca w młodzieżowym ośrodku wychowawczym będzie mogła osobiście wychowywać dziecko, jeśli sąd zmieni postanowienie w kwestii zastosowanego wobec niej środka wychowawczego (np. na nadzór kuratora) lub warunkowo zwolni ją z placówki resocjalizacyjnej.

Analogiczna sytuacja dotyczy wychowanek przebywających w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich – będą mogły być ze swoimi dziećmi tylko wtedy, gdy sąd umieści je poza schroniskiem lub zakładem poprawczym lub też warunkowo zwolni z pobytu w tej placówce.

RPD optuje też za wprowadzeniem do przepisów tzw. rodzinnego postępowania mediacyjnego, w trakcie którego rodzice zobowiązani byliby do wypracowania porozumienia zwłaszcza w zakresie świadczeń alimentacyjnych, kontaktów i władzy rodzicielskiej.

W ub. roku Rzecznik Praw Dziecka aktywnie uczestniczył w wypracowaniu projektu ustawy dotyczącej ograniczenia dostępu osób małoletnich do treści pornograficznych. Projekt pozostaje na etapie konsultacji społecznych.

Ponadto, zdaniem RPD, konieczna jest zmiana przepisów dotyczących przeprowadzania adopcji zagranicznych, tak aby lepiej chronić prawa dziecka.

Zgodnie z polskim prawem, dziecko może być zakwalifikowane do przysposobienia związanego ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania na terytorium naszego kraju na zamieszkanie w innym państwie po wyczerpaniu wszelkich możliwości znalezienia dla niego rodziny na terenie Polski. „Adopcja zagraniczna powinna być przeprowadzana ze szczególną dbałością o dobro dziecka” – przypomina RPD i postuluje, aby w prawie znalazł się przepis nakładający na ministra rodziny „obowiązek sporządzenia uzasadnienia decyzji odmawiającej przyznanie dziecku kwalifikacji do przysposobienia międzynarodowego”.

„Wszczęcie postępowania adopcyjnego niekoniecznie gwarantuje pozytywny wynik, jako ze ostateczna decyzja zawsze należy do sądu” – napisał Mikołaj Pawlak.

RPD ponadto zaznacza, że wciąż bardzo niepokojący jest wysoki odsetek kobiet spożywających alkohol w trakcie ciąży. Może prowadzić to do występowania nieprawidłowości neurobehawioralnych oraz innych trwałych uszkodzeń organizmu dziecka.

RPD postuluje szersze działania edukacyjne, profilaktyczne i prawne, aby pomóc dziecku i matce, w szczególności trzeba wprowadzić ochronę prawnokarną dziecka poczętego i odpowiedzialność karną matki spożywającej alkohol w trakcie ciąży.

Obecnie, zdaniem Rzecznika, organy prowadzące postępowanie przygotowawcze w sposób zbyt ogólnikowy, bez odniesienia się do realiów konkretnej, rozpoznawanej sprawy uznają, że na podstawie art. 160 kodeksu karnego dziecko poczęte nie podlega ochronie prawnej. Zdaniem RPD, potrzeba inicjatywy ustawodawczej dążącej do przyjęcia takich przepisów, które za czyny skierowane przeciwko życiu i zdrowiu człowieka uznają także czyny przeciwko życiu i zdrowiu człowieka poczętego.

Rzecznik praw dziecka interweniował ponadto w ub. roku w sprawach dotyczących poprawy sytuacji społecznej oraz przepisów prawnych na rzecz rodzin dzieci niepełnosprawnych. Chodziło m.in. o zmianę przepisów dotyczących braku możliwości uzyskania renty rodzinnej przez dziecko niepełnosprawne po śmierci rodzica pobierającego świadczenie pielęgnacyjne.