Sandomierz: konferencja na temat architektury średniowiecznej katedry

Konferencja naukowa na temat architektury, wystroju i walorów artystycznych średniowiecznej bazyliki katedralnej odbyła się 22 maja w Sandomierzu. Przedstawione zostały także prace konserwatorskie, jakie prowadzone są obecnie w niej i obejmują sklepienia i ściany boczne.

Konferencja odbyła się w ramach projektu „Konserwacja wnętrz korpusu nawowego perły wczesnogotyckiej architektury sakralnej – Bazyliki Katedralnej w Sandomierzu”, który współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020.

Bp Krzysztof Nitkiewicz podkreślił w swoim wystąpieniu, że bazylika katedralna – najważniejsza świątynia diecezji, należy zarazem do światowego dziedzictwa kultury.

– W jej wystroju, w układzie wnętrza, malowidłach i rzeźbach współistnieją tradycje chrześcijańskiego Zachodu i Wschodu, z których wyrasta Europa. Ta bezcenna skarbnica ducha i piękna jest ratunkiem dla naszej spłaszczonej sekularyzmem oraz pragmatyzmem tożsamości. Cieszę się, że dzięki mądrym, kompetentnym ludziom oraz instytucjom to wszystko zostanie ocalone, aby przetrwało kolejne wieki, służąc nam oraz następnym pokoleniom – mówił ordynariusz.

Dr hab. Marek Walczak z Uniwersytetu Jagiellońskiego w swym wykładzie zwrócił uwagę na katedrę sandomierską, jako dzieło architektury i budowli XIV- wiecznej związanej z mecenatem Kazimierza Wielkiego.

– Jan Długosz umieszcza ten kościół wśród fundacji Kazimierza Wielkiego. Znamy datę jej konsekracji w 1382 r., ale niedawno przeprowadzone badania konserwatorskie dowiodły, że prezbiterium świątyni jest wcześniejsze prawdopodobnie sięga początku XIV w. Jest to kościół halowy o trzech nawach równej wielkości, w niezwykle eleganckich formach. Jej dekoracja architektoniczna jest typowa dla fundacji kazimierzowskich, gdzie pojawiają się herby ziem tworzących Królestwo Polskie – wyjaśniał dr hab. Marek Walczak.

Dr hab. Paweł Pencakowski prof. Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, mówiąc o dekoracji i wyposażeniu bazyliki katedralnej podkreślał, że jest ona unikatowym dziełem, nie tylko w skali kraju, ale także Europy.

– Dekoracja wnętrza łączy w sobie elementy wywodzące się z różnych kultur i okresów artystycznych, począwszy od malowideł bizantyjskich, przez późnobarokowe ołtarze i malowidła, aż do polichromii z okresu II Rzeczypospolitej. To wszystko wykonywali wybitni artyści, którzy mieli świetne wyczucie walorów tego, co już tam było. Katedra jest, więc wielkim zobowiązaniem kulturowym nie tylko dla Sandomierza czy Polski, ale także dla Europy i świata – podkreślał dr hab. Paweł Pencakowski.

W swoim wykładzie dr hab. Jan Ptak, prof. KUL mówił o zespołach herbów obecnych w wystroju architektonicznym i dekoracjach bazyliki katedralnej. Zwrócił uwagę na znajdujące się w niej zespoły herbów.

– Pierwszy zespół herbów znajduje się w zwornikach korpusu nawowego. Powstały one w XIV wieku i są one świadectwem pierwotnego ich istnienia na ziemiach polskich. W czasach Kazimierza Wielkiego było to jednak pewne nowum. Odnoszą się one do ziem wchodzących w skład ówczesnego państwa. Drugi, to zespół dziewięciu herbów umieszczonych w północnej ścianie prezbiterium katedry, zasłonięte są one obecnie stalami kanonickimi. Trzeci zespół herbów to polichromie pochodzące z okresu międzywojennego wykonane przez Jana Bukowskiego. Przedstawiają one 50 herbów ziem i miast leżących na terenie Polski – wyjaśniał dr hab. Jan Ptak.

Pan Roland Róg, kierownik prac konserwatorskich przedstawił etapy renowacji sklepienia i ścian. Dzięki przeprowadzonym pracom konserwatorskim i zastosowanej technologii udało się powstrzymać postępujący proces zniszczenia, który dotyczył sklepienia.. Zniszczone fragmenty poddano odpowiednim pracom konserwatorskim i restauratorskim. Wspomniał także o odnalezionych inskrypcjach z datami z 1918 r. i z 1938 r., co uzupełnia informacje o pracach, jakie były podejmowane wcześniej w katedrze.

O pracach związanych z konserwacją witraży opowiedziała konserwator Anna Hohendorff. Podkreśliła, że witraże miały liczne ubytki, spękania, przemieszczenia i pęknięcia, dlatego ich konserwacja była konieczna.

Podczas podsumowania ks. Zygmunt Gil, proboszcz parafii katedralnej i ks. Andrzej Rusak, diecezjalny konserwator zabytków, mówili o przyszłych pracach renowacyjnych wskazując najpilniejsze potrzeby konserwatorskie. Uczestnicy konferencji mieli okazję zwiedzić katedrę oraz zobaczyć przebieg i efekty prowadzanego w niej programu konserwacji.

Katedra w Sandomierzu jest jednym z najstarszych obiektów architektury sakralnej w Polsce. Nazywana jest „Matką kościołów diecezji sandomierskiej” zarówno ze względu na jej symbolikę religijną, jak i niekwestionowaną wartość historyczną i kulturową.