Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej

Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej jest najstarszą i największą w Polsce kalwarią. To drugie po Jasnej Górze sanktuarium; rocznie przybywa tu milion pielgrzymów z kraju i zagranicy.
Kalwarię Zebrzydowską ufundował wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski, który po lekturze dzieła Christiana Adrichomiusza opisującego Jerozolimę w czasach Chrystusa w 1600 roku postanowił w swoich posiadłościach odwzorować miejsca Ziemi Świętej.
Ponieważ odległości okazały się większe niż w Jerozolimie – miejsca 42 kościołów i kaplic wkomponowanych w malowniczy krajobraz beskidzki wyznaczył w odpowiednio dłuższych odstępach, zachowując proporcje. Miał ponoć powiedzieć, że „za jeden krok Zbawiciela można przejść nawet dziesięć”. Wzgórze Żarek nazwał Golgotą, wzniesienie pod Lanckoroną Górą Oliwną, a rzeka Skawinka otrzymała biblijną nazwę Cedron.
Pierwszą kaplicę wzorowaną na kaplicy Krzyża Świętego w Bazylice Zmartwychwstania Pańskiego w Ziemi Świętej wzniósł w 1600 roku i tym samym rozpoczął tworzenie „polskiej Jerozolimy”. Najpiękniejsze z kalwaryjskich kaplic, to zarazem te najstarsze, ufundowane jeszcze przez Mikołaja Zebrzydowskiego w latach 1605-17, a zaprojektowane przez niderlandzkiego artchitekta i jubilera Pawła Baudartha: Ratusz Piłata, od którego zazwyczaj pątnicy rozpoczynają swoją modlitewną wędrówkę po Kalwarii, Grób Pana Jezusa, Ogrójec, Pojmanie, Dom Annasza, Dom Kajfasza, Pałac Heroda, Włożenie Krzyża, Wieczernik, II Upadek oraz należące do Dróżek Matki Bożej: tzw. Grobek, czyli kościół Grobu Matki Bożej, Domek Maryi i Serce Maryi – kaplica, która w rzucie pionowym ma kształt serca.
Pozostałe kaplice pochodzące już z późniejszych czasów, a ufundowane przez Jana Zebrzydowskiego, syna Mikołaja oraz jego wnuka Michała, nie dorównują budowlom zaprojektowanym przez Baudartha, ale dla pielgrzymów i tak mają ogromną wartość duchową.

*Misteria Męki Pańskiej*
Misteria kalwaryjskie wystawiane są już od przeszło 300 lat. To właśnie dzięki nim Kalwaria zyskała rozgłos. Co roku „Chwalebne Misterium Pańskie” rozpoczyna się w Niedzielę Palmową. Kalwaryjscy przewodnicy i alumni bernardyńskiego seminarium duchownego w strojach z epoki odgrywają ewangeliczne sceny opisujące Mękę Jezusa Chrystusa. W Wielką Środę odtwarzają ucztę u Szymona i zdradę Judasza, w Wielki Czwartek biorą udział w procesji pasyjnej rozpoczynającej się obrzędem umycia nóg Apostołom, potem na Dróżkach odtwarzają sceny „Modlitwy w Ogrójcu”, „Pojmania”, „Sądu Kajfasza”. W Wielki Piątek odbywa się „Sąd Piłata”, który gromadzi najwięcej pątników, oraz „Sąd Kajfasza”, po czym procesja rusza w kierunku Góry Ukrzyżowania, gdzie kończy się liturgią Męki Pańskiej oraz przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do kaplicy Grobu Pańskiego.
Nabożeństwa ku czci Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej mają już długą tradycję. Odprawiano je jeszcze zanim przystąpiono do budowy kaplic. Bernardyni prowadzili wiernych dopiero co wytyczonymi drogami, a przy krzyżach, w miejscu których później wzniesiono kaplice, opowiadali o wydarzeniach ewangelicznych i odmawiali stosowne modlitwy.
Wieść o nowym „jerozolimskim nabożeństwie” rozeszła się bardzo szybko i coraz liczniejsze pielgrzymki zaczęły przybywać na uroczystość Krzyża Świętego i na Wielki Piątek. Obchody dróżkowe były zawsze najważniejszą częścią pobożności kalwaryjskiej. Nieodłącznym ich elementem były od samego początku specyficzne pieśni kalwaryjskie i udział w nabożeństwie orkiestr dętych. To, że misteria pasyjne w Kalwarii dotrwały do dziś, to m.in. zasługa. o. Augustyna Chadama, który w 1946 roku podjął się odnowy formy misteriów Wielkiego Tygodnia, tak by zainteresowa ły one także współczesnych. W ostatnich latach przybywa na nie nawet 100 tys. wiernych.
Bazylika, klasztor oo. bernardynów i Dróżki jako jedyna na świecie kalwaria trafiła w 2000 roku na Listę Światowego Dziedzictwa *UNESCO* pod nazwą Krajobrazowy Zespół Manierystycznego Parku w Kalwarii Zebrzydowskiej. O wpisie na tę prestiżową listę zadecydowało m.in. to, że stanowi ona wyjątkowy zabytek kultury, w którym krajobraz wykorzystano jako otoczenie dla symbolicznego przedstawienia w postaci kaplic i dróg poszczególnych stacji Męki Chrystusa.

*Bernardyni w Kalwarii*
|

Bazylika w Kalwarii Zebrzydowskiej (archiwum Polskiej Agencji Informacyjnej)

|
Z woli Mikołaja Zebrzydowskiego Kalwarią opiekuje się jedna z gałęzi zakonu franciszkanów, zwana w Polsce bernardynami. Ich klasztor i bazylika z cudownym obrazem Matki Bożej stanowią centralne miejsce sanktuarium. Początkowo fundator zamierzał zbudować w tym miejscu niewielką pustelnię dla kilku, a najwyżej dwunastu zakonników, jako filię bernardyńskiego klasztoru krakowskiego.
Zgodnie z wolą Zebrzydowskiego zakonnicy mieli opiekować się jego kalwarią. W dokumencie fundacyjnym z 1 grudnia 1602 roku Zebrzydowski oddał bernardynom kościół Ukrzyżowania wraz z połową góry Żar, zobowiązał się do wybudowania klasztoru i kościoła oraz założenia kalwarii. Budowa rozpoczęła się dopiero w 1604 roku według planów jezuickiego architekta Jana Bernardoniego. Dziś w tym miejscu znajduje się klasztor pw. św. Franciszka z Asyżu, a nieopodal na fundamentach pałacu Czartoryskich zbudowano budynek Wyższego Seminarium Duchownego oo. Bernardynów. W 1993 roku gmach poświęcił kard. Franciszek Macharski, metropolita krakowski. Obecnie studiuje tu 70 alumnów z Zakonu Braci Mniejszych – bernardynów.
Bernardyni – duchowi synowie św. Franciszka służą Bogu i bliźnim przez modlitwę i posługę apostolską w kraju i na misjach, w duszpasterstwie, w katechezie, poprzez głoszenie rekolekcji, posługę ubogim, oraz jako duszpasterze wielu sanktuariów.