Sekretarz watykańskiej dykasterii zakonnej o „ludziach peryferii”

Czas kryzysu wymaga przemyślenia, niezbędnego do podjęcia właściwych decyzji, solidnej formacji niezbędnej do autentycznego życia zakonnego – twierdzi abp José Rodríguez Carballo OFM. Sekretarz Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego zaznaczył, że polskie zakonnice i zakonnicy muszą się też nauczyć bycia mniejszością, prostoty i pokory. Arcybiskup był gościem zgromadzonych w Warszawie wyższych przełożonych żeńskich zgromadzeń zakonnych. Przy tej okazji udzielił wywiadu Katolickiej Agencji Informacyjnej.

KAI: Często słyszymy o kryzysie życia zakonnego. Jakie wyzwania stoją dziś przede wszystkim, zdaniem Księdza Arcybiskupa, przed osobami konsekrowanymi?

Abp José Rodríguez Carballo OFM: Chciałbym przede wszystkim powiedzieć, że kryzys sam w sobie nie jest ani czymś dobrym, ani też złym. Jest zjawiskiem normalnym w rozwoju zarówno osoby jak i instytucji. Etymologicznie słowo to oznacza: moment w którym trzeba podjąć decyzję. Będzie więc czymś dobrym, jeśli podjęte przez nas decyzje będą dobre, nie będzie dobrym, jeśli podejmiemy niedobre decyzje. W obliczu kryzysu, który przeżywamy obecnie, konieczne jest rozeznanie, byśmy dostrzegli, co pochodzi od Boga, oraz to, co jest z tą wolą Bożą sprzeczne. Jeśli idzie o wyzwania stojące przed życiem konsekrowanym, to chciałbym powiedzieć, że stoi przed nami tak piękna misja i życie, że konieczna jest intensywna praca, żeby nie zmniejszyło się piękno życia i misji, lecz żeby ono wzrastało. Trzeba więc bardzo pracować nad formacją, zarówno nad formacją nieustanną jak i początkową. Bardzo trzeba pracować nad jej wymiarem ludzkim, zwłaszcza uczuciowym, wymiarem chrześcijańskim – czyli w zakresie wiary oraz wymiarem charyzmatycznym, rozwijając specyficzny charyzmat swojego instytutu.

Stoi też przed nami poważne wyzwanie związane ze strukturami. Wiele z nich nie możemy i nie powinniśmy już utrzymywać, gdyż odpowiadają na wyzwania przeszłości, a nie na wyzwania aktualne. Są też struktury niezgodne z naszym charyzmatem. Te struktury powinny zniknąć. Inne mogą być wartościowe, ale wymagają dogłębnej odnowy. Są też i takie, które trzeba dopiero stworzyć, zgodnie z wymaganiami czasu i miejsca. Innym wielkim wyzwaniem jest wyruszenie na kresy, na peryferie jak to nieustannie przypomina Ojciec Święty. Chodzi zarówno o peryferie ludzkie jak i geograficzne, kulturowe jak i religijne. Osoba konsekrowana, zakonnica czy zakonnik są ludźmi peryferii.

Innym ważnym wyzwaniem jest przebudzenie naszego powołania prorockiego. Nasze powołanie, oznacza, by być znakiem, przypowieścią, sakramentem; trzeba więc pracować, żeby nasze życie było znaczące w sensie ewangelicznym. Uważam, że dla życia konsekrowanego nadszedł czas ześrodkowania się, skoncentrowania i zdecentralizowania. Trzeba się ześrodkować na Chrystusie, On powinien być centrum naszego życia. Trzeba skoncentrować się na tym, co najistotniejsze, każdy zgodnie ze swoim charyzmatem. I zdecentralizować się – to znaczy iść do ludzi, do świata. Jesteśmy stworzeni dla innych. Misja nieustannie inter gentes, to znaczy w kontakcie z rzeczywistością, z ludźmi, z tymi którzy są na ulicach. Jest to chwila, kiedy Kościół, a zwłaszcza my zakonnicy musimy wyjść z naszych zamków, by wejść między ludzi. W ten sposób nauczymy się nowego języka, który przemawiałby do serca współczesnego człowieka. W tej dziedzinie mamy obecnie wielkiego nauczyciela – papieża Franciszka. Musimy nauczyć się od tego człowieka głęboko wierzącego, który zawsze żył w kontakcie z rzeczywistością, w jakiej ludzie żyją i dlatego umie mówić do ludzi. Zakonnicy i Kościół nigdy nie mogą sobie pozwolić, by nie przemawiać do serca ludzi. Dlatego musi wchodzić między ludzi.

KAI: Czy Ksiądz Arcybiskup dostrzega dziś konflikty między Kościołem charyzmatycznym, reprezentowanym przez zakony, a Kościołem hierarchicznym?

– Nigdy nie widziałem tego konfliktu. Bardzo lubię cytować pewne zdanie Benedykta XVI, wypowiedziane do biskupów Brazylii 5 listopada 2010 r., kiedy stwierdził, że dary charyzmatyczne i dary hierarchiczne są w Kościele równie istotne. A propozycja nr. 50 ostatniego Synodu Biskupów właśnie o tym mówi – ponieważ dary hierarchiczne i dary charyzmatyczne pochodzą od tego samego Ducha, nie może być konfliktu, konkurencji – istnieje bowiem jedność między jednymi a drugimi. Czasami jako ludzie powodujemy konflikty, ale to nie pochodzi od Ducha Świętego. Wierzę więc w Kościół, który potrafi wspólnie wykorzystywać dary hierarchiczne i dary charyzmatyczne. Wierzę, że życie religijne potrafi prowadzić dialog z hierarchią a hierarchia potrafi prowadzić dialog z życiem zakonnym. Dary charyzmatyczne i dary hierarchiczne są w Kościele równie istotne.

KAI: Jakie słowo chciałby Ksiądz Arcybiskup skierować szczególnie do Kościoła w Polsce i do żyjących w nim osób konsekrowanych? Jakie wyzwanie wydaje się Księdzu Arcybiskupowi najpilniejsze w przypadku zakonnic i zakonników polskich?

– Być może, mówię to z wielką pokorą, bo nie znam dogłębnie sytuacji – to nauczenie się bycia mniejszością. Kościół w Polsce był w przeszłości jedną z najważniejszych instytucji w kraju, z którego opinią wszyscy się liczyli. Być może musi się uczyć być znacznie pokorniejszym, prostszym, a to nie jest łatwe. Podobną sytuację przeżywano także w innych krajach. Wielkim więc dla nas wyzywaniem jest wykorzystanie tego czasu kenozy, ogołocenia, by go przeżywać z radością, jako szansę, byśmy stali się tym, czym jesteśmy z tytułu naszego powołania: to znaczy zaczynem, ziarnem, znakiem, przypowieścią. Kościół w Polsce, życie zakonne może wiele dać Kościołowi powszechnemu, ponieważ jest wiele młodych powołań. Tutaj jednak można dostrzec inne wyzwanie- formacja. Musi być ona bardzo głęboka, bardzo wymagająca w ewangelicznym tego słowa znaczeniu i bardzo ludzka, po Bożemu ludzka – jeśli tak można powiedzieć. Tak więc przed życiem konsekrowanym w Polsce można dostrzec wiele dróg, pełnych życia, przyszłości. Nie oznacza to jednak zwolnienia z wysiłku, by sprawić, żeby życie zakonne było bardziej konsekrowane i bardziej zakonne, a w ten sposób bardziej znaczące. Życzę życiu konsekrowanemu w Polsce, by stało się dla całego świata punktem odniesienia, żeby przejść od tego co dobre, ku lepszemu.

Rozmawiał o. Stanisław Tasiemski OP (KAI)

***
José Rodríguez Carballo urodził się 11 sierpnia 1953 r. w Lodoselo Orense w hiszpańskiej Galicji. Do Zakonu wstąpił 31 lipca 1970 w prowincji św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii, profesję uroczystą złożył 1 stycznia 1976, natomiast 29 czerwca 1977 r. przyjął święcenia kapłańskie w Rzymie z rąk papieża Pawła VI.

Uzyskał licencjat z teologii biblijnej w Jerozolimie w Studium Biblicum Franciscanum i licencjat z Pisma świętego na Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie. Następnie był wykładowcą w Wyższym Seminarium Duchownym w Vigo i na Wydziale Teologicznym w Santiago de Compostela. W swojej prowincji zakonnej był gwardianem, magistrem postulantów, nowicjuszy, profesów czasowych, sekretarzem prowincjalnym ds. formacji i studiów, komisarzem Ziemi Świętej, definitorem, ministrem prowincjalnym i przewodniczącym UFME (Unio Fratrum Minorum Europae – Unia Braci Mniejszych Europy).

Wybrany na Kapitule w Asyżu w 1997 na definitora generalnego, był jednocześnie sekretarzem generalnym ds. formacji i studiów w latach 1997-2003.

Ministrem generalnym został wybrany 5 czerwca 2003 na 186. Kapitule Generalnej w Asyżu, której przewodniczył legat papieski kard. Jorge Arturo Medina Estévez. Ponownie wybrany 4 czerwca 2009, podczas 187. Kapituły Generalnej w Asyżu; wyborom przewodniczył legat papieski kard. José Saraiva Martins. 23 listopada ub. roku został wybrany przewodniczącym Unii Przełożonych Wyższych (USG).

Bł. Jan Paweł II 7 sierpnia 2004 r. mianował go członkiem Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. Uczestniczył w zgromadzeniach ogólnych Synodu Biskupów w 2005, 2008 i 2012, a także w Synodzie dla Bliskiego Wschodu w 2010. Zna języki: hiszpański, włoski, portugalski, francuski, angielski i kataloński.