Sierpc: tradycje i obrzędy wielkanocne na wystawie w skansenie

Wystawę „Wielkanoc na Mazowszu” obejrzeć można w zabytkowych obiektach Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu w diecezji płockiej. Tradycyjnie dniem jej otwarcia jest w skansenie Niedziela Palmowa. Wystawa przybliża dawne wielkanocne tradycje i obyczaje, na przykład bielenie ścian przed świętami, wykonywanie lampek do Grobu Pańskiego czy chodzenie po wsi z kogucikiem.

Wystawa „Wielkanoc na Mazowszu” w zabytkowych chałupach wiejskich, kościele i dworze ilustruje zajęcia, zwyczaje i obrzędy od Niedzieli Palmowej do drugiego dnia świąt Wielkiej Nocy. Są to: wyrób palm wielkanocnych, malowanie jaj, przyrządzanie świątecznych potraw, wypiek ciast i pieczywa. We wnętrzach chałup, dworów oraz kościoła można się przekonać, że Wielkanoc była czymś wyjątkowym religijnie i obrzędowo – zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa zasługiwało na długie przygotowania i uroczyste obchody.

Przygotowania do świąt jawią się jako porządkowanie izb, bielenie ścian, przygotowywanie nowych, barwnych dekoracji. W kościele z Drążdżewa zobaczyć można tradycję stawiania straży przy Grobie Pańskim. W zagrodzie z Rempina trwa przygotowywanie tradycyjnych palm wielkanocnych, w izbie kuchennej chałupy z Izdebna Kościelnego gospodyni wypieka chleb oraz ciasta świąteczne.

Czymże byłyby święta Wielkiejnocy bez kolorowych jajek? Te tradycyjnie zdobione woskiem, sitowiem oraz wycinanką prezentowane są w chałupie z Czermna, a w chałupie z Zawad trwa przygotowywanie lampek do grobu Pańskiego.

Idąc w głąb wsi można zobaczyć żmudne przygotowania do świętowania, na przykład w chałupie sołtysa z Dzierżążni powszechne na wsiach wspólne święcenie pokarmów. Potem zaobserwować można śniadanie wielkanocne w chałupie z Ligówka, a wreszcie przygotowania do wesołych, mokrych obchodów Poniedziałku Wielkanocnego w chałupie z Jonnego.

– Dawniej łączono obrzędy chrześcijańskie z pogańskimi, dlatego wierzono, że tego dnia o świcie obmycie się i wykąpanie w bieżącej wodzie, ma pomóc w wyleczeniu chorób skóry, a także przynieść szczęście i pomyślność. Panny dzięki tym zabiegom miały zyskać urodę i powodzenie u kawalerów. Dlatego niektórzy zamiast na mszę udawali się do najbliższych zbiorników z wodą – informują pracownicy skansenu.

W malutkiej chałupie z Chwał zwiedzający spotkają dziewczyny z gaikiem, a u bogatego chłopa w Rębowie – chłopców chodzących z kogucikiem. Wystawa obrazuje również kontrast pomiędzy obchodzeniem świąt przez chłopów i szlachtę, dlatego we dworze z Bojanowa pokazany jest zdecydowanie bardziej bogato zastawiony świąteczny stół.

Śniadanie we dworze od tego w wiejskiej chałupie różniło się ilością potraw, ale także ich rodzajem jak również zastawą stołową. We dworze kładziono najlepsze porcelanowe talerze i srebrne sztućce. Stoły uginały i kredensy uginały się pod ciężarem pasztetów, kotletów, przeróżnego mięsiwa, pieczywa i ciast.

– Po rezurekcji ludzie wychodzący z kościoła spieszyli się do swoich wozów, aby jak najszybciej dotrzeć do domu. Panował przesąd, że kto pierwszy wjedzie do wsi będzie miał w danym roku najlepsze plony. Gdy wszyscy już dotarli do domów, zbierała się cała rodzina i zaczynało się świętowanie, którego początkiem było wielkanocne śniadanie. Przed rozpoczęciem posiłku, każdy domownik musiał zjeść łyżkę tartego chrzanu, jako znak już ostatniego umartwiania się, a także, żeby ustrzec się przed bólem zębów i brzucha, aż do następnej Wielkanocy – informują regionaliści.

***
Założone w 1971 r. Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu (skansen) zajmuje powierzchnię ponad 60 ha. Na ekspozycję składają się: wieś rzędówka z 10 zagrodami, kościół, dworek, karczma i kuźnia. Całość wyróżnia przede wszystkim pietyzm, z jakim odwzorowano gospodarstwa z XIX i XX wieku. Zadbano nie tylko o wnętrza, ale również o otoczenie budynków – ogrody, pola, sady, pasieki oraz zwierzęta pasące się za miedzą.

Skansen drobiazgowo odwzorowuje wieś mazowiecką drugiej połowy XIX wieku. Dzięki wielu atrakcjom dla zwiedzających, a także modernizacji i poszerzaniu infrastruktury, turysta w aktywny sposób może zapoznać się z dziedzictwem Mazowsza. Muzeum zachwyca nie tylko zwiedzających, jego plenery wykorzystywano w takich filmach jak „Ogniem i mieczem” czy „Pan Tadeusz”, a także w wielu reklamach i video klipach.