Skalbmierz: artystyczne ujęcie dawnej kolegiaty w publikacji

„Artystyczne dzieje kolegiaty świętego Jana Chrzciciela w Skalbmierzu” – to tytuł książki ukazującej od strony wartości artystycznej dawną kolegiatą, z m.in. unikatowym w Polsce obrazem „Pokłon Trzech Króli” Jakuba Jordaensa.

Książka autorstwa Wojciecha Sowały (Instytut Historii Sztuki UJ) ukazała się nakładem wydawnictwa „Jedność”. Jest pokłosiem 6-letniej pracy badawczej autora. Jak mówi ks. Marian Fatyga, proboszcz w Skalbmierzu – wydawnictwo jest formą uczczenia 680. rocznicy lokacji miasta, obchodzonej w tym roku.

– W niedzielę 20 lutego zapraszam na uroczystą Mszę św. z tej okazji, z udziałem mieszkańców, władz, gości. Wtedy dokładnie przypada ta rocznica – mówi proboszcz.

Książka, bogato ilustrowana zdjęciowo, jest napisana przystępnym językiem, tak aby turyści i pielgrzymi mogli z niej skorzystać. Ma układ chronologiczny, który pomaga czytelnikowi odtworzyć wygląd kościoła w różnych okresach czasu.

Do najcenniejszych elementów kolegiaty należy m.in. kielich ufundowany przez Bractwo Krwi Chrystusa z 1630 roku, obraz „Pokłon Trzech Króli” Jakuba Jordaensa, ornaty z XVII wieku, odrestaurowane stalle, barokowe ołtarze, oryginalna chrzcielnica zwieńczona wizerunkiem głowy patrona – św. Jana Chrzciciela.

Tutaj urodził się i mieszkał Stanisław ze Skalbmierza, pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, spowiednik św. królowej Jadwigi. Jest upamiętniony w kościele.

Najstarszy źródłowy przekaz o Skalbmierzu pochodzi z 1217 r. W tym okresie w miejscu obecnego Skalbmierza istniała osada, przez którą przebiegał prastary szlak handlowy. Prowadził on z ziem niemieckich przez Wrocław do Krakowa, Sandomierza i dalej aż na Ruś.
Ważną datą w dziejach Skalbmierza był 20 lutego 1342 r., gdy na Zamku Królewskim w Krakowie, król Kazimierz Wielki wydał dokument lokacyjny miasta Skalbmierza na prawie średzkim. Był to przełomowy moment w historii miasta. Najświetniejszy okres przeżywał Skalbmierz w XV i XVI w. Zaliczano go wówczas do tzw. miast drugiej kategorii. Prawa miejskie utracił po upadku powstania styczniowego.

Pierwszy kościół w Skalbmierzu wzniesiono w XII wieku, obecny zbudowano w XV wieku, zachowując z dawnego prezbiterium i dwie wieże. Kościół jest gotycki, trójnawowy, w typie bazylikowym. Był przebudowywany w XVII wieku, sukcesywnie odnawiany w XIX i XX wieku.