Słowacja: hierarchowie na listach współpracowników

Abp Jan Sokol, ordynariusz archidiecezji trnawsko-bratysławskiej, metropolita Nikołaj, prawosławny zwierzchnik Kościoła prawosławnego Słowacji i Ziem Czeskich oraz emerytowany biskup Jan Hirka, były zwierzchnik Kościoła greckokatolickiego na Słowacji figurują na listach tajnych współpracowników komunistycznych służb bezpieczeństwa byłej Czechosłowacji.

Kuria metropolitarna w Trnawie wydała oficjalny komunikat abp Jana Sokola w którym hierarcha napisał, że szerzone pogłoski o jego rzekomej świadomej współpracy są kłamliwe i mają na celu zdyskredytowanie jego osoby w opinii publicznej jak również Kościoła katolickiego, „który w czasie komunizmu zdołał mimo wielu ofiar stać po stronie prawdy”.
Obecność nazwiska Jana Sokola na liście tajnych współpracowników potwierdził na konferencji prasowej prezes słowackiego Instytutu Pamięci Narodu Jan Lango?.
Katolicki hierarcha widnieje w ewidencji od 1972 jako kandydat na agenta. Od kwietnia 1989 r. jest już rejestrowany jako agent pod pseudonimem „Świętopełk”. We wrześniu tego samego roku był mianowany ordynariuszem diecezji trnawsko-bratysławskiej. Jan Lango� zaznaczał jednak, że gdy w roku 1990 r. przejmował archiwa po rozwiązanej służbie bezpieczeństwa przy nazwisku Sokol była informacja, że jego personalna teczka została zniszczona.
Abp Jan Sokol urodził się w Janovciach w zachodniej Słowacji, 9 października 1933 roku. Święcenia kapłańskie przyjął 23 czerwca 1957 roku. W latach 1968 – 70 był prefektem jedynego seminarium duchownego na Słowacji w Bratysławie. W okresie normalizacji został przeniesiony jako wikary do Seredy koło Bratysławy. W listopadzie 1987 roku został mianowany administratorem diecezji trnawsko-bratysławskiej. Stolica Apostolska zatwierdziła ten wybór i 12 czerwca 1988 r. Jan Sokol mógł przyjąć sakrę biskupią. 26 lipca 1989 r. Papież Jan Paweł II mianował go arcybiskupem trnawsko-bratysławskim. W latach 2000 -2003 był wiceprzewodniczącym Konferencji Biskupów Słowacji.
Prezes IPN bardzo mocno podkreślał, że listy służby bezpieczeństwa są wiarygodnym źródłem informacji. Procedura wpisania tajnego współpracownika na listę była tak skomplikowana, że możliwość manipulowania archiwum była praktycznie równa zeru. Wpis jednak potwierdza jedynie chęć współpracy, ale nie jest dowodem na rzeczywistą współpracę.
Podejrzenie o prowokację ze strony służb jest bardzo duże w przypadku emerytowany biskupa greckokatolickiego Jana Hirki. Pod kryptonimem „Vladimir” został zapisany 24 listopada 1989 r. – dokładnie tydzień po upadku komunizmu w Czechosłowacji. W dodatku ten wpis jest ostatnią pozycją w ewidencji tajnej policji. Słowacki Instytut Pamięci Narodu nie posiada osobnej teczki agenta Vladimira. W Instytucie jest jedynie teczka personalna Jana Hirki założona przez państwową bezpiekę jeszcze w roku 1974. W niej jest jednak ks. Jan Hirka notowany jako „wrogi osobnik”.
Dziennik „Pravda” dotarł do agenta �tB, który miał prowadzić Jana Hirka – Vladimira Fecko. Ten twierdzi, że w połowie lat 80-tych ks. Jan Hirka, wtedy administrator Kościoła greckokatolickiego miał duże problemy z funkcjonowaniem Kościoła, co skłoniło go do nawiązania kontaktu z komunistycznymi władzami. W roku 1987 był zaproszony na Synod Biskupów do Rzymu i bardzo zabiegał o pozwolenie na wyjazd. Ostatecznie, jednak nie wyjechał, co na pewien czas zamroziło jego kontakty z władzami.
W aktach jest zapis takim prowadzeniu rozmów z ks. Hirką, aby się przekonał, że tylko w wypadku zgody na współpracę z �tB może być mianowany biskupem”. Bp Jan Hirka te uwagi uważa za pozbawione jakiegokolwiek sensu.
Biskup Jan Hirka, który w tym miesiącu będzie obchodził piętnastolecie sakry biskupiej, urodził się 16 listopada 1923 r. w Abramovcach na terenie eparchii (diecezji) preszowskiej. Święcenia kapłańskie przyjął 31 lipca 1949 r. Po zamknięciu przez władze komunistyczne w 1950 r. Kościoła greckokatolickiego w ówczesnej Czechosłowacji ukrywał się i potajemnie działał jako kapłan. W r. 1952 został aresztowany. 2 kwietnia 1968 r., gdy grekokatolicy odzyskali możność publicznego działania, został mianowany administratorem apostolskim eparchii preszowskiej z prawami biskupa diecezjalnego. Jan Paweł II mianował go biskupem 21 grudnia 1989 r. Sakrę biskup-nominat otrzymał z rąk słowackiego kard. Jozefa Tomki 17 lutego następnego roku.
W ewidencji tajnych współpracowników widnieje również zwierzchnik Kościoła prawosławnego arcybiskup Nikołaj, zarejestrowany pod cywilnym imieniem – Mikołaj Kocvár. W jego sprawie Kościół prawosławny dotąd nie wydał żadnego oświadczenia.
Kilka tygodni temu Instytut Pamięci Narodu rozpoczął publikacje w internecie spisów osób widniejących w aktach komunistycznych służb bezpieczeństwa. Na razie zostały opublikowane spisy województwa koszyckiego i bańskobystrzyckiego. W przygotowaniu jest województwo bratysławskie. Przed podziałem Czechosłowacji Słowacja posiadała tylko trzy województwa.
Chociaż w spisach tajnej policji znaleźli się duchowni jako tajni współpracownicy, na razie Kościoły, w tym katolicki, nie chcą komentować tego faktu. Rzecznik słowackiego episkopatu, ks. Marian Gavenda zapewnia, że sprawa teczek będzie tematem najbliższej konferencji plenarnej Konferencji Biskupów Słowacji pod koniec lutego.
Na razie w sposób najbardziej radykalny wypowiedział się zwierzchnik Kościoła kalwińskiego. W jego szeregach znalazło się czterech wysokich kościelnych dostojników. Bp Geza Erdely wyzwał ich do złożenia służby. W przeciwnym wypadku będzie się starał podjąć inne kroki formalne.