Słowacja: kontrowersje wokół ustawy o klauzuli sumienia

Na Słowacji trwa dyskusja wokół projektu nowej ustawy o klauzuli sumienia. Przewiduje ona, że chrześcijańscy sędziowie, lekarze i nauczyciele będą mieli możliwość odmowy uczestniczenia w działaniach sprzecznych z zasadami chrześcijańskimi.

Ustawa byłaby dopełnieniem umowy zasadniczej podpisanej 2000 r. między Słowacją a Stolicą Apostolską. Nie ma zgody między słowackimi prawnikami, czy proponowana ustawa będzie również dotyczyła ateistów. Tak samo nie jest pewne, czy przyjęcie ustawy musi pociągnąć za sobą inne zmiany prawne.
Ustawa ma np. umożliwić sędziom katolikom nieuczestniczenie w procedurach prawnych, których celem jest doprowadzenie do rozwodu, lekarzom zapewni podstawę prawną do odmowy przeprowadzenia aborcji, a nauczycielom – do przedstawienia teorii ewolucji w oparciu o nauczanie Kościoła, choć program nauczania wymaga, aby interpretować ją w duchu poglądów Karola Darwina.

Rząd Słowacji stara się równolegle z podpisaniem umowy z Watykanem dotyczącej katolików podpisać umowę z wszystkimi pozostałymi związkami wyznaniowymi na Słowacji. Ma to na celu uniknięcia wrażenia, że Kościół katolicki jest w jakikolwiek sposób uprzywilejowany w państwie. Tak było w przypadku podpisania umowy o nauczaniu religii w szkołach.

W przypadku klauzuli sumienia sytuacja jest o tyle bardziej skomplikowana, że takiego samego prawa mogą domagać się ludzie niewierzący. Rzecznik prasowy ministerstwa sprawiedliwości, Richard Fides, twierdzi, że takie prawo gwarantuje każdemu obywatelowi konstytucja. Cytowana przez dziennik „Sme” prawniczka Jarmila Lajcakova, twierdzi, że „klauzuli sumienia nie można się domagać odwołując się do ateizmu, agnostycyzmu czy pacyfizmu”.

Spór między prawnikami dotyczy również ewentualnych zmian w innych prawnych aktach, szczególnie chodzi i przepisy dotyczące lekarzy, prawników czy w ogólności kodeksu pracy. Izba adwokacka sądzi, że nie będą konieczne żadne zmiany w przepisach. Ministerstwo spraw społecznych wypowiada się na temat ustawy bardzo ostrożnie.

Ustawa na pewno wywoła gorącą dyskusję w parlamencie, zwłaszcza między neoliberałami i chadekami. Na razie zdecydowanymi przeciwnikami ustawy są politycy skupieni w ANO (Sojuszu Nowego Obywatela) reprezentujący pogląd, że jeśli ktoś podejmuje obowiązki publiczne, jego „indywidualne decyzje sumienia muszą zejść na plan dalszy”. Za przyjęciem ustawy będzie na pewno partia chrześcijańskich demokratów KDH.

Jeśli ustawa o klauzuli sumienia zostanie przyjęta przez parlament, Słowacja będzie pierwszym krajem na świecie posiadającym takie prawo.

Umowa zasadnicza podpisana między Republiką Słowacji i Watykanem w grudniu 2000 zobowiązuje do podpisania czterech szczegółowych umów: o posłudze duszpasterskiej w wojsku, policji i więziennictwie, o katolickim szkolnictwie i nauczaniu religii w szkołach publicznych, o finansowaniu Kościoła oraz o klauzurze sumienia. Dotychczas podpisano dwie pierwsze umowy: w sierpniu 2002 r. o posłudze w armii, a w styczniu 2004 r. o katolickim szkolnictwie.