Śmierć Papieża i wybór następcy

Zgodnie z prawem kanonicznym oficjalnie śmierć papieża potwierdza i ogłasza Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. Urząd ten od 1993 roku piastuje hiszpański kardynał Eduardo Martinez Somalo.

Kardynał kamerling czyni to w obecności mistrza papieskich ceremonii liturgicznych, prałatów oraz sekretarza i kanclerza Kamery Apostolskiej. Z chwilą śmierci papieża jego pracownia i prywatne apartamenty zostają zapieczętowane.
Kard. kamerling o śmierci powiadamia następnie wikariusza papieskiego dla diecezji rzymskiej, czyli w obecnej chwili kard. Camillo Ruiniego, który specjalnym komunikatem przekazuje tę wiadomość swym diecezjanom. Pozostałych kardynałów i głowy państw o śmierci papieża powiadamia dziekan Kolegium Kardynalskiego kard. Joseph Ratzinger.
Do obowiązków kamerlinga należy też zarządzanie na bieżąco sprawami Kościoła i Kurii Rzymskiej, ale bez prawa podejmowania decyzji, zastrzeżonych normalnie dla papieża; nie może więc np. mianować nowych biskupów i nuncjuszy, tworzyć bądź zmieniać diecezji, wydawać wiążących rozporządzeń i dokumentów itp. To na ręce kardynała kamerlinga szefowie państw i rządów przesyłają depesze kondolencyjne po śmierci Ojca Świętego
W czasie wakansu Stolicy Apostolskiej zawieszone są najwyższe urzędy watykańskie, m.in. sekretarza stanu, kardynałów prefektów stojących na czele kongregacji, przewodniczących papieskich rad. Funkcjonują urzędy niezbędne Kościołowi, jak np. Penitencjarnia Apostolska, która podejmuje decyzje m.in. w sprawach związanych z sakramentem spowiedzi, ale zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej.
Po śmierci Biskupa Rzymu kardynałowie mają przybyć do Rzymu na posiedzenia Kolegium Kardynalskiego. Będą odprawiać nabożeństwa żałobne za spokój duszy zmarłego papieża przez dziewięć kolejnych dni, czyli w okresie tzw. novendialia. Szczegółowe wskazania dotyczące pogrzebu i miejsca pochówku Biskup Rzymu może przekazać w testamencie. Zgodnie z prawem złożenie do grobu zwłok zmarłego papieża powinno nastąpić między czwartym a szóstym dniem po śmierci, chyba żeby zaistniały inne szczególne racje.
Miejscem pochówku ostatnich Biskupów Rzymu są podziemia bazyliki watykańskiej. Wcześniej ciało papieża ubranego w szaty pontyfikalne wystawione jest w górnej części Bazyliki, by wierni mogli mu oddać hołd. Do tego czasu nikomu nie wolno fotografować ani filmować papieża zarówno chorego w łóżku, jak zmarłego, ani nagrywać za pomocą jakiegokolwiek urządzenia jego słów, aby je potem odtworzyć.
Jeśli ktoś, po śmierci papieża, chciałby fotografować go w celach dokumentacyjnych, musi poprosić o zgodę kardynała kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, który może pozwolić jedynie na wykonanie fotografii papieża ubranego już w szaty pontyfikalne.
Na zgromadzenia Kolegium do Rzymu mają obowiązek przybyć wszyscy kardynałowie, których obecnie jest 183. Ci spośród nich, którzy ukończyli najpóźniej w dniu śmierci papieża 80 lat, nie mają już prawa wyboru jego następcy.
Uczestnicy konklawe są ściśle odcięci od świata. Nie mogą się z nikim kontaktować, korzystać ze środków przekazu, telefonów komórkowych itp. Przebywają wyłącznie na terenie Państwa Watykańskiego, a mieszkają w przygotowanym specjalnie na ten cel w latach dziewięćdziesiątych XX wieku Domu Świętej Marty.
Konklawe, które dokonuje wyboru nowego papieża, powinno rozpocząć się po upływie pełnych 15 dni od śmierci Biskupa Rzymu. Kardynałowie mogą przełożyć początek wyboru, ale muszą rozpocząć głosowanie nie później niż po upływie 20 dni od chwili wakatu Stolicy Apostolskiej. Decyzje o dokładnej dacie podejmą kardynałowie zgromadzeni na kongregacji pod kierunkiem kard. Ratzingera, dziekana Kolegium Kardynalskiego, który tę funkcję pełni od grudnia 2002 roku.
Obecnie prawo wyboru papieża posiada 117 kardynałów, w tym 3 mianowanych jeszcze przez Pawła VI. Wyboru dokonuje się przez głosowanie. Kardynałowie elektorzy składają swoje głosy na kartkach do urny na ołtarzu w Kaplicy Sykstyńskiej. Kandydat musi uzyskać większość 2/3 głosów spośród głosujących. Wszystkie sprawy związane z konklawe i wyborem są objęte ścisłą tajemnicą pod karą ekskomuniki.
Wszystkie te sprawy szczegółowo reguluje konstytucja apostolska „Universi Dominici Gregis” o wakansie Stolicy Piotrowej i wyborze nowego Biskupa Rzymu, którą 22 lutego 1996 r. wydał Jan Paweł II.