„Sobór Watykański II. Polska historia” – promocja książki

„Sobór Watykański II. Polska historia” to tytuł najnowszej publikacji prof. Michała Białkowskiego, wydanej staraniem Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie. Autor starał się rozprawić z mitami i stereotypami na temat roli polskich biskupów w pracach soborowych. Jest to propozycja popularnego przedstawienia genezy i przebiegu soboru. – Niektórzy wybiegają w przyszłość i ochotnie myślą już o trzecim soborze, ale nie wiem, jak znają drugi, niech przeczytają tę książkę – powiedział obecny na promocji kard. Nycz.

Promocję w Pałacu Arcybiskupów w Warszawie poprzedziło uroczyste podpisanie umowy o bliższej współpracy dwóch muzeów: Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach i warszawskiego muzeum, noszącego nazwę: „Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego”.

Obecny na promocji kard. Kazimierz Nycz powiedział, że przybliżenie postaci, ale i dorobku tych dwóch wielkich postaci jest zobowiązaniem dla naszego pokolenia. – Mam takie głębokie przekonanie, że dla dzisiejszego świata pontyfikat Jana Pawła II i nauczanie prymasa Wyszyńskiego, ale też pontyfikat Benedykta XVI, są niewygodne, bo ich nauczanie staje w poprzek tego, co jest subiektywizmem i relatywizmem, i to jest powód tego ogromnego ataku na osobę Jana Pawła II – zauważył kardynał.

Kard. Nycz zauważył, że ciągle jesteśmy na etapie poznawania ducha soboru, ale też na etapie wprowadzania dokumentów i odnowy soborowej w życie – Niektórzy wybiegają w przyszłość i ochotnie myślą już o trzecim soborze, ale nie wiem, jak znają drugi, niech przeczytają tę książkę.

Rozpoczynając prezentację swojej książki prof. Michał Białkowski zaznaczył, że starał się rozprawić z mitami i stereotypami na temat roli polskich biskupów w pracach soborowych.

Przypomniał, że polscy biskupi byli znaczącą reprezentacją i bezsprzecznie najliczniejszym episkopatem, jaki uczestniczył w obradach spośród wszystkich „Kościołów milczenia”. Stanowili w Rzymie dość zwarte środowisko, mimo że władze PRL-u manipulując zezwoleniami na paszporty starały się ich skłócić i podzielić. Choć różniły ich poglądy na niektóre kwestie, np. na temat ekumenizmu, na zewnątrz prezentowali jednolitą postawę, ze skupieniem się wokół lidera, jakim był kard. Wyszyński.

Zasadniczą część publikacji stanowi opis przebiegu czterech sesji soborowych.

Prof. Białkowski zauważył, że polskich ojców soborowych nie można identyfikować z żadnym ze stronnictw soborowych, ani z konserwatystami, ani z tzw. progresistami. W ocenie autora kierowali się oni swoim własnym doświadczeniem i realizmem związanym z funkcjonowaniem w państwie komunistycznym.

Po drugie, wnieśli wkład w przygotowanie kilku najważniejszych dokumentów soborowych, m.in. Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” oraz Deklaracji o wolności religijnej „Dignitatis humanæ”. Prof. Białkowski zaznaczył, że na forum soborowym najaktywniej występowali trzej biskupi z polskiej grupy: kard. Wyszyński miał 10 publicznych wystąpień, bp Michał Klepacz – 9, a Wojtyła – 8.

Zasługą polskich biskupów było też ogłoszenie Maryi – Matką Kościoła. Tę polską inicjatywę podjął papież Paweł VI, nadając Maryi ten tytuł już poza obradami sesji.

Autor przypomniał, że polscy biskupi byli rzecznikami katolików żyjących „za żelazną kurtyną”. Na mapie Europy Środkowo-Wschodniej, na której Kościoły katolickie stanowiły trochę jakby białą plamę, polski Kościół tworzył wyrazisty punkt. Ich głos był zauważany i doceniany. Między innymi z powodu sprzeciwu polskich biskupów, w dokumentach soborowych nie ma jednoznacznego zapisu potępiającego komunizm, co stało się później powodem zarzutów wobec ojców soborowych. Według autora publikacji biskupi kierowali się w tym względzie realizmem, wiedzieli, że takie oświadczenie może bardzo zaszkodzić Kościołowi katolickiemu na wschodzie, zwłaszcza prześladowanym grekokatolikom. Prymas Wyszyński był także przeciwny zapisom o diakonacie stałym, obawiając się, że w państwach komunistycznych diakoni mogą stać się narzędziami infiltracji środowiska duchownego.

Polscy biskupi z wielką intensywnością podejmowali kontakty z episkopatami zagranicznymi, informując o problemach i bieżącej sytuacji Kościoła w Polsce. Profesor zaznaczył, że pobyt w Rzymie był czasem umacniania więzi z następcami św. Piotra: Janem XXIII i Pawłem VI. Kolejne sesje Soboru Watykańskiego II potwierdziły niekwestionowane przywództwo prymasa Stefana Wyszyńskiego, jego talent organizacyjny, zdolności myślenia koncepcyjnego i niezwykłą pracowitość. Dla biskupa (a od 1964 roku arcybiskupa) Karola Wojtyły, Sobór Watykański II stał się czasem intensywnego rozwoju i wewnętrznego przełomu – wzrastania do roli metropolity krakowskiego i jednego z najbliższych współpracowników papieża Pawła VI.

Podstawą źródłową książki są przede wszystkim materiały archiwalne, zgromadzone w Archiwum Archidiecezjalnym Warszawskim. Bibliografia zawiera również podstawową literaturę polską, dotyczącą Soboru Watykańskiego II. Autor zebrał najważniejsze prace, które powstały na przestrzeni minionych 60 lat od jego inauguracji. Całość zamyka aneks zdjęciowy, w którym umieszczono dokumenty i fotografie pochodzące z kilkunastu archiwów kościelnych. Zwracają uwagę niepublikowane dotąd materiały archiwalne pochodzące z Sekretariatu Prymasa Polski.

Promocję w Pałacu Arcybiskupów Warszawskich poprowadził redaktor KAI Dawid Gospodarek.

Książka jest dostępna w Sklepie Muzeum Mt 5,14: (https://sklep.mt514.pl). Do końca roku będzie sprzedawana z opustem 20%.

Michał Białkowski, Sobór Watykański II. Polska historia, Wyd. Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, Warszawa 2022.