Spycimierska tradycja dywanów kwiatowych na Boże Ciało na Listę UNESCO

Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała z Spycimierza w diecezji włocławskiej, która od dwóch lat figuruje na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, ma teraz szansę znaleźć się również na światowej liście UNESCO. 30 marca br. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński, złożył w imieniu społeczności parafii w Spycimierzu wniosek o wpis procesji na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Procesja Bożego Ciała, która odbywa się w Spycimierzu, ma unikatowy charakter, ze względu na zwyczaj układania kwietnych dywanów.

Spycimierz to niewielka parafia diecezji włocławskiej, położona niedaleko Uniejowa w centralnej Polsce. Już od ponad 200 lat w miejscowości istnieje tradycja układania kwietnych dywanów na Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej. Cała trasa to ponad kilometr kwietnych kobierców.

14 lutego 2018 r. Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński wpisał „Boże Ciało z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu” na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Stało się to na wniosek Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało” i ówczesnego proboszcza parafii ks. Wojciecha Kaźmierczaka.

Dla stowarzyszenia był to pierwszy etap podejmowanych działań. Parafialne Stowarzyszenie „Spycimierskie Boże Ciało” z prezes stowarzyszenia Marią Pełka wraz z włoskimi stowarzyszeniami kwiatowymi „Infioritalia” przy poparciu burmistrza gminy Uniejów Józefa Kaczmarka od razu rozpoczęli intensywne starania o wpisanie Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu na listę niematerialnego dziedzictwa światowego UNESCO.

Spycimierz tym samym, ze swoimi kwietnymi dywanami, może dołączyć do jedynego jak na razie polskiego elementu wpisanego na światową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, jakim jest Szopkarstwo krakowskie.

30 marca br. prof. Piotr Gliński, wiceprezes Rady Ministrów, minister kultury i dziedzictwa narodowego złożył w imieniu społeczności parafii w Spycimierzu wniosek zatytułowany „Tradycja kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała” o wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Wniosek obejmuje również tradycje układania kwiatowych dywanów w trzech wsiach w regionie opolskim – Olszowej, Zimnej Wódce i Kluczu. Wniosek promuje zamieszczony na stronie ministerstwa film opowiadający o tradycji kwiatowych dywanów.

Nad wnioskiem pracował zespół redakcyjny pod kierunkiem radcy ministra Joanny Cichej-Kuczyńskiej. Najpierw powstała wersja w języku polskim, która została przesłana do Rady ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Po uzyskaniu pozytywnej opinii, dokument został uzupełniony i przetłumaczony na język angielski. Równolegle trwały prace nad adaptacją filmu w reżyserii Janusza Tatarkiewicza „Spycimierskie Boże Ciało” na potrzeby wniosku. Niezbędną częścią dokumentacji była zgoda społeczności spycimierskiej na złożenie wniosku. Jego treść była na bieżąco konsultowana podczas spotkań, w których uczestniczyli reprezentanci mieszkańców Spycimierza – pani Maria Pełka, prezes Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, radna Rady Miejskiej w Uniejowie Jolanta Ilska i sołtys Stanisław Pełka. W spotkaniach konsultacyjnych uczestniczył także burmistrz Uniejowa Józef Kaczmarek, który informował o działaniach Gminy na rzecz ochrony spycimierskiego dziedzictwa.

Burmistrz Uniejowa Józef Kaczmarek podkreśla, że „celem jest znalezienie się na światowej liście dziedzictwa UNESCO. „Spycimierz to miejscowość, której mieszkańcy mają ogromną miłość do kwiatów. Od kilku lat staramy się tak prowadzić inwestycje, aby zachęcić turystów do odwiedzania Spycimierza przez cały rok, a nie tylko w dzień Bożego Ciała” – mówi.

Tradycja dywanów kwiatowych istnieje nieprzerwanie od ponad 200 lat. Kwiaty niemal od zawsze wpisane były w obchody Bożego Ciała. „Spycimierski dywan kwiatowy” liczący około kilometra długości usypywany jest z kolorowych płatków oraz całych kwiatów ogrodowych i polnych. Praca nad jego przygotowaniem jest zadaniem angażującym całą społeczność spycimierskiej parafii liczącą niewiele ponad 600 osób.

W kultywowanie tradycji zaangażowane są wielopokoleniowe rodziny, które w sposób zwyczajowy każdego roku angażują się w układanie dywanów kwiatowych. Istotną rolę odgrywa przekaz rodzinny, gdyż zjawisko przekazywane jest na drodze bezpośredniej transmisji międzypokoleniowej. Religijność jest istotnym składnikiem ich tożsamości indywidualnej oraz kulturowej. Układanie dywanów rozpoczyna się w samą uroczystość, w czwartek ok. godziny 10. Projektantami dekoracji oraz ich wykonawcami są parafianie spycimierscy, którzy pracują do godzin popołudniowych, by na szarych drogach codziennego użytku usypać wzorzyste kobierce, po których przejdzie uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem.

Każdego roku do Spycimierza na Boże Ciało przyjeżdżają tłumy wiernych z całej Polski. Przez tę mała miejscowość w dzień Bożego Ciała potrafi przewinąć się nawet 40 tysięcy osób.

W bieżącym 2020 roku, ze względu na epidemię koronawirusa nie będzie procesji z Najświętszym Sakramentem podążającej ulicami wsi, a jedynie wokół kościoła parafialnego. Tradycja kwietnych dywanów i czterech ołtarzy będzie jednak podtrzymana, choć jej forma zostanie dostosowana do obecnych warunków sanitarnych.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad. Wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy standardów Konwencji.

Od 2012 roku Lista obejmuje 366 wpisów. Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.

W 2018 roku jako pierwszy polski element dziedzictwa Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Port Louis na Mauritiusie wpisał Szopkarstwo krakowskie.