Strzegocin: poświęcenie mogiły Polaków zamordowanych w czasie II wojny światowej

Na cmentarzu parafialnym w Strzegocinie (diecezja płocka) odbyło się odsłonięcie i poświęcenie pomnika – grobu Polaków zamordowanych w 1944 roku w Forcie III Twierdzy Modlin w Pomiechówku. Ich ciała zostały rozpoznane przez rodziny podczas ekshumacji. W Forcie III Niemcy zabili około 15 tysięcy osób różnej narodowości.

Wierni parafii Strzegocin i lokalne władze samorządowe z wójtem Adamem Misiewiczem modlili się za zabitych w Forcie III w Pomiechówku podczas Mszy św. w kościele parafii pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Strzegocinie. Mszy św. przewodniczył proboszcz parafii ks. Andrzej Zych.

Proboszcz poświęcił także pomnik – grób siedmiu więźniów, zamordowanych w tym obozie w dniu 30 lipca 1944 roku, pochodzących z okolic Strzegocina. Byli to: Stanisław Brodowski, Wincenty Jaskułowski, Bronisław Pałaszewski, Lucjan Pielarski, Władysław Sokołowski oraz bracia Edward i Tadeusz Wroniewscy. Ich ciała zostały rozpoznane przez rodziny podczas ekshumacji w kwietniu 1945 roku. Według relacji najbliższych, braci Wroniewskich rozpoznano po ręcznie haftowanej chusteczce do nosa i swetrze zrobionym na drutach.

Pomnik – grób w Strzegocinie powstał dzięki staraniom społeczności lokalnej o zachowanie pamięci o więźniach Fortu, a tym samym pamięci o zbrodniach popełnionych w Polsce przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Uroczystościom w Strzegocinie towarzyszyła wystawa dotycząca wydarzeń i ofiar Fortu III w Pomiechówku. Wystawę przygotowała Fundacja Fort III Pomiechówek.

***

Fort III w Pomiechówku zbudowany został pod koniec XIX w., jest częścią wewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. W okresie II wojny światowej obiekt pełnił funkcję obozu dla przesiedleńców (1941-1945), miejsca przetrzymywania Żydów (lipiec-sierpień 1941) i więzienia karno-śledczego (1942-1945). Zaimprowizowany przez Niemców obóz (chociaż statusu obozu koncentracyjnego nie posiadał) według dawnych więźniów i świadków określany był jako jedna z „największych katowni na terenie III Rzeszy i terenów zagarniętych przez wojska niemieckie”.

Z północnego Mazowsza masowo zwożono do niego ludzi, często byli to przedstawiciele elit miasteczek i wsi. 30 lipca 1944 r. w ostatniej egzekucji Niemcy rozstrzelali w obozie 281 osób. Nazajutrz zlikwidowali i opuścili obóz. Trudno jednoznacznie oszacować liczbę wszystkich zamordowanych. Prawdopodobnie więziono tu 50 tys. osób, a zabito 15 tys. osób. Podobna liczba pojawia się w dokumentach Polskiego Czerwonego Krzyża. Od jesieni 2018 r. IPN prowadzi prace ekshumacyjne na terenie Fortu III. W grudniu 2018 r. odbył się pierwszy uroczysty pochówek kilkudziesięciu ekshumowanych ofiar, drugi miał miejsce we wrześniu 2019 roku, a trzeci w grudniu 2020 r.

Fort III Twierdzy Modlin w Pomiechówku jest największym na terenie województwa mazowieckiego – obok Treblinki – miejscem niemieckich zbrodni popełnionych na obywatelach II RP – Polakach i Żydach. Pamięć o ofiarach podtrzymuje Fundacja Fort III Pomiechówek. Wspólnie z IPN doprowadziła ona między innymi do prac ekshumacyjnych na terenie Fortu.