Stulecie przywrócenia relacji dyplomatycznych Polska-Stolica Apostolska – jubileuszowa książka

Znaczenie relacji dyplomatycznych pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską w latach 1919 – 2019 r. prezentuje książka wydana przez Nuncjaturę Apostolską w Warszawie. Monografia jest pierwszym w Polsce systematycznym opracowaniem ukazującym wagę oraz meandry relacji pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską na przestrzeni stulecia. Książka opatrzona została wprowadzeniami kard. Pietro Parolina, watykańskiego Sekretarza Stanu oraz Mateusza Morawieckiego, Premiera RP.

Na tę bogato ilustrowaną monografię składają się trzy rozdziały opisujące relacje polsko-watykańskie w różnych okresach historii, od chwili ich reaktywowania w 1919 r. do dziś. Pierwszy, autorstwa ks. prof. Stanisława Wilka z KUL omawia sylwetkę i działalność abp. Achille Ratti, od chwili jego przyjazdu do Polski w 29 maja 1918 r. w roli wizytatora apostolskiego, a później pierwszego po odzyskaniu niepodległości Nuncjusza Apostolskiego w Warszawie, aż do momentu jego powrotu do Rzymu 4 czerwca 1921 r. 6 lutego 1922 r. został wybrany na papieża i przyjął imię Piusa XI.

Autor przypomina, że 30 marca 1919 r. Stolica Apostolska w sposób formalny uznała istnienie odrodzonego państwa Polskiego. 6 czerwca prałat Achilles Ratti został mianowany Nuncjuszem Apostolskim w Polsce i podniesiony do godności arcybiskupa tytularnego. Listy uwierzytelniające złożył na ręce naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego 19 lipca – co oznaczało wznowienie pełnych relacji dyplomatycznych pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską. Ks. prof. Wilk opisuje znaczenie, jakie odegrał Nuncjusz Ratii dla scalenia Kościoła w Polsce po 123 latach zaborów, dla odbudowania relacji z odrodzonym państwem polskim oraz rozpoczęcia prac nad Konkordatem, który ostatecznie został przyjęty w 1925 r.

Następny rozdział, autorstwa dr hab. Pawła Skibińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, prezentuje szczegóły relacji polsko-watykańskich w latach 1921 – 1989. Prezentuje dokonania kolejnych nuncjuszy: Lorenzo Lauriego, Francesco Marmaggi i Filippo Cortesi. Zauważa, że „Polska – choć jej relacje w okresie międzywojennym ze Stolicą Apostolską nie były pozbawione napięć – wypracowała stosunki wzajemne oparte na szacunku i współpracy, bodaj chyba jako jedyne duże państwo europejskie w tym czasie”. Skibiński następnie zwraca uwagę na moralne wspieranie narodu polskiego w czasie okupacji przez Piusa XII, na miarę możliwości, jakimi dysponował wówczas papież. Podkreśla, że bezpośrednio po wojnie – wbrew stanowisku Aliantów – Stolica Apostolska przez kilkanaście lat uznawała emigracyjny rząd polski w Londynie. Opisuje także skomplikowane meandry watykańskiej Ostpolitik w okresie PRL-u, oraz radykalną i korzystna jej zmianę po objęciu sterów przez Stolicy Piotrowej Jana Pawła II.

Trzeci rozdział książki – przygotowany przez Marcina Przeciszewskiego z Katolickiej Agencji Informacyjnej – zawiera problemowe kalendarium stosunków miedzy Polską a Stolicą Apostolską po 1989 r. Opisuje negocjacje jakie toczyły się wokół Konkordatu, podpisanego w 1993 r. a później przez 5 lat blokowanego przez parlamentarną lewicę. Przypomina, że w oparciu o Konkordat – i bazujące na nim zapisy w Konstytucji RP – został zbudowany w Polsce nowy model relacji z państwem, zgodny ze współczesnymi standardami prawa międzynarodowego. Dodaje, że polski Konkordat jest uznawany za jeden z najnowocześniejszych w świecie. Nie uprzywilejowuje Kościoła katolickiego, ale – zgodnie z zasadą równouprawnienia wyznań – otwiera również drogę do przyznania analogicznych swobód innym Kościołom i związkom religijnym. Autor podkreśla zasługi abp Józefa Kowalczyka, który był jednym z najdłużej urzędujących nuncjuszy papieskich w historii (21 lat) oraz jego następców abp Celestino Migliore i abp Salvatore Pennacchio.

Przeciszewski omawia też pracę Ambasady Polskiej przy Stolicy Apostolskiej, kierowanej w tym okresie przez Stefana Frankiewicza, Hannę Suchocką, Piotra Nowinę-Konopkę i obecnie Janusza Kotańskiego.

Wykazuje, że Polska w tym okresie stała się istotnym partnerem Stolicy Apostolskiej. Udzielała niejednokrotnie dyplomatycznego wsparcia inicjatywom Stolicy Apostolskiej: w obronie wolności religijnej w różnych częściach świata, w kwestiach natury etycznej, ochrony życia bądź badań genetycznych. Wspierała też starania Stolicy Apostolskiej o zapis nawiązujący do chrześcijańskiego dziedzictwa w projektowanej, acz nie przyjętej Konstytucji europejskiej.

Znaczenie relacji dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską w okresie ostatniego stulecia uwypuklają trzy zamieszczone na początku książki wstępy, napisane przez: kard. Pietro Parolina, Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej, Mateusza Morawieckiego, Prezesa Rady Ministrów RP oraz abp Salvatore Pennacchio, obecnego Nuncjusza Apostolskiego w Polsce.

„Stulecie przywrócenia relacji dyplomatycznych Polska – Stolica Apostolska. 1919 – 2019”, Nuncjatura Apostolska w Polsce, Warszawa 2019.