Św. Ignacy Loyola – założyciel Towarzystwa Jezusowego i jego pierwszy święty

Ignacy Loyola, a właściwie Iñigo López de Oñaz y Loyola, urodził się 23 października 1491 roku w miejscowości Azpeitia w dzisiejszej baskijskiej prowincji Gipuzkoa, na zamku w należącym do jego rodziny majątku Loyola. Jego ojciec był zamożnym feudałem pochodzenia baskijskiego.

Był trzynastym dzieckiem w bardzo licznej rodzinie szlacheckiej, której członkowie w przeszłości z narażeniem życia bronili króla Kastylii. W dzieciństwie i wczesnej młodości otrzymał staranne wychowanie religijne, modlił się z innymi w domu, nawiedzał pobliskie sanktuarium maryjne. Zarazem jednak chłopca przyuczano do służby na dworze królewskim a on sam już wówczas marzył o sławie doczesnej. Chciał się ożenić się z ukochaną z rodu książęcego, a może nawet królewskiego. Po latach w swej „Opowieści Pielgrzyma” przyznał, że prowadził życie nieuporządkowane.

W wieku 16 lat rozpoczął służbę w gwardii przybocznej wicekróla Nawarry a życie wojskowe tak bardzo mu odpowiadało, że zupełnie nie dbał o sprawy wiary. Ale 20 maja 1521 roku podczas walk z wojskiem francuską w Pampelunie kula armatnia roztrzaskała mu lewą nogę. Musiał wrócić do domu rodzinnego, gdzie z wielkim trudem i długo powracał do zdrowia. Zdarzały mu się chwile zwątpienia i zupełnej rezygnacji.

Z braku innych zajęć zaczął czytać Pismo Święte i książki o tematyce duchowej, zwłaszcza żywoty świętych, m.in. „Złotą Legendę” Jakuba de Voragine. Zauważył wówczas, że ich lektura daje mu więcej radości i pociechy niż pragnienia i przyjemności ziemskie. I właśnie wtedy – w uroczystość świętych apostołów Piotra i Pawła 29 czerwca 1521 dokonał się w nim przełom, nastąpiła całkowita przemiana jego życia, chociaż on sam wielką wagę przywiązywał do 20 maja tego roku, gdy został ranny w Pampelunie, gdyż to właśnie wtedy dokonała się w nim pierwsza przemiana.

Ostatecznie w 1522 Iñigo całkowicie zerwał z dotychczasowym światowym życiem, by bez reszty oddać się Jezusowi. Swój rycerski i żołnierski strój dał żebrakowi a sam w jego zgrzebnej szacie udał się pieszo do sanktuarium Matki Bożej w Montserracie. Tam czuwał przez całą noc, jak przystało na prawdziwego rycerza swojej Pani. W zamian otrzymał wtedy dozgonną łaskę całkowitego wyzwolenia od pokus cielesnych. Następnie poszedł do Manresy (na północny zachód od Barcelony), gdzie spędził 11 miesięcy, posługując chorym w szpitalu i dużo się modląc. Był to też czas jego wewnętrznej walki i rozterek duchowych, myślał nawet o samobójstwie. Odbył też kilkudniową spowiedź. Jednocześnie spisywał swe rozważania i przeżycia mistyczne, które miały stać się w przyszłości podstawą najsłynniejszego jego dzieła – „Ćwiczeń duchowych”, dziś znanych powszechnie jako ćwiczenia ignacjańskie. W 1548 zatwierdził je papież.

To właśnie nad rzeczką Cardoner koło Manresy doświadczył widzenia „całości wiary”, ogarniając w jednej chwili najważniejsze tajemnice chrześcijaństwa w ich wzajemnym powiązaniu. Po latach wyznał, że łaska tego widzenia była większa od wszystkich innych otrzymanych w całym życiu. W Manresie też zapragnął przez całe życie „być z Jezusem” – Królem wieków, by z pełnym oddaniem walczyć pod Sztandarem Krzyża.

W 1523 Loyola udał się z pielgrzymką do Ziemi Świętej. Chciał tam pozostać dłużej, ale posługujący tam franciszkanie dostrzegli w nim „iskrę Bożą”, jakiś szczególny charyzmat i namówili go, aby wrócił do swej ojczyzny i podjął studia teologiczne. Początkowo kształcił się w Alcali, potem krótko w Salamance, ale w 1528 przeniósł się na paryską Sorbonę. Poznał tam kilka „bratnich dusz”, m.in. Piotra Favre’a (Faber), Franciszka Ksawerego i Szymona Rodrigueza, z którymi później miał założyć Towarzystwo Jezusowe. I właśnie z nimi 15 sierpnia 1534 złożył śluby czystości i ubóstwa, tworząc podwaliny przyszłego zakonu. Ignacy (takie imię zakonne przyjął) i jego towarzysze chcieli przede wszystkim nawracać muzułmanów w Palestynie a także bronić papieża przed atakami ze strony protestantów (były to czasy Reformacji).

W ówczesnej Republice Weneckiej 24 czerwca 1537 przyjęli święcenia kapłańskie a na Boże Narodzenie 25 grudnia 1538 Ignacy odprawił w Rzymie swoją Mszę prymicyjną. Tam też on i jego towarzysze oddali się pod opiekę i do dyspozycji Pawła III, który 27 września 1540 zatwierdził założone przez nich Towarzystwo Jezusowe, czyli jezuitów. On sam w rok później został pierwszym przełożonym generalnym nowej wspólnoty zakonnej i pełnił to stanowisko aż do śmierci. Napisał też konstytucje swego zakonu. Jego największym osiągnięciem było założenie w 1551 Kolegium Gregorianum, które stało się wzorcem i zalążkiem późniejszych kolegiów jezuickich, cieszących się wielką sławą i autorytetem.

Zakon szybko się rozwijał i w chwili śmierci swego założyciela w 1656 liczył już prawie tysiąc członków, stając się z czasem najliczniejszym i jednym z najpotężniejszych zakonów Kościoła katolickiego. Jego celem jest m.in. wszechstronne kształcenie młodzieży.

Ignacy Loyola zmarł w Rzymie 31 lipca 1556. Niektórzy spośród blisko 1000 ówczesnych zakonników byli ekspertami na Soborze Trydenckim. Pierwsi jezuici szybko też zaczęli się rozjeżdżać po całym świecie, nie tylko głosząc wszędzie Słowo Boże i wiarę Chrystusową, ale także pracując na polu oświatowym, wychowawczym, naukowym i wielu innych. Nie pomniejszając zasług innych zakonów i zgromadzeń należy podkreślić ogromny wkład jezuitów w działalność misyjną i ewangelizacyjną w Azji, szczególnie na Dalekim Wschodzie: w Japonii i Chinach, jak również w Indiach i na Molukach (Azja Południowo-Wschodnia).

Ignacy jest pierwszym jezuitą, wyniesionym na ołtarze: błogosławionym ogłosił go 27 lipca 1609 Paweł V, a świętym – 12 marca 1622 – Grzegorz XV. W 1922 Pius XI ogłosił go patronem rekolekcji.