Świat ubolewa z powodu śmierci Benedykta XVI

Śmierć papieża emeryta Benedykta XVI w Sylwestra 2022 roku okryła żałobą Kościół katolicki na całym świecie. Na wszystkich kontynentach kardynałowie i przewodniczący konferencji biskupów oddali hołd zmarłemu papieżowi seniorowi. Podkreślano rolę Josepha Ratzingera/Benedykta XVI jako teologa i postaci, która ukształtowała Kościół powszechny, ale także jego zaangażowanie na rzecz danego Kościoła lokalnego, ekumenizmu czy dialogu międzyreligijnego. Niemal bez wyjątku kardynałowie i biskupi podkreślali też prostotę, skromność i głęboką wiarę byłego prefekta wiary i późniejszego papieża.

Kardynał Jean-Claude Hollerich oddał hołd zmarłemu jako ważkiemu głosowi Europy. „Jego pontyfikat zachowa wartość w historii Kościoła. Przede wszystkim to, co mówił o rozumie i wierze: że te dwa elementy nie wykluczają się, ale muszą iść razem” – powiedział arcybiskup Luksemburga i przewodniczący Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE). Podkreślił, że Benedykt XVI dał w ten sposób ważny impuls dla europejskiego „Kościoła, który staje się mniejszy”, który nie może zachowywać się jak sekta, ale musi zachować „jedność rozumu i wiary”. Książki teologiczne Benedykta były „owocem długiej refleksji”, a jednocześnie ujmującej prostoty wyrazu. Kard. Hollerich pochwalił też rezygnację Benedykta z urzędu w 2013 roku, czym otworzył nowe możliwości dla papiestwa.

„Benedykt XVI kochał jedność Kościoła i Sobór [Watykański II], do którego realizacji tak bardzo się przyczynił” – powiedział przewodniczący Konferencji Episkopatu Włoch kard. Matteo Zuppi. Przez całe swoje życie papież emeryt zawsze powtarzał, „że życie nie jest kołem, które się zamyka, ale linią, która zmierza ku swojej pełni” – podkreślił arcybiskup Bolonii. Podziękował zmarłemu za „jasność wiary, osobistą szczerość i uważność”, a także za „prostotę, z jaką zawsze żył i z jaką przekazywał głębię tajemnicy Boga”.

Polska, Słowenia i Węgry

Przedstawiciele Kościoła w krajach słowiańskich W krajach słowiańskich określili papieża Benedykta jako trwale wielką postać Kościoła. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki oświadczył, że Benedykt XVI był jednym z najważniejszych następców św. Piotra: „człowiekiem głębokiej wiary” i wieloletnim współpracownikiem Jana Pawła II.

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Słowenii Andrej Saje podziękował emerytowanemu papieżowi „za jego rolę nauczyciela i pasterza, którą pełnił w sposób wybitny oraz za ojcowską czułość, z jaką czuwał nad Kościołem katolickim w Słowenii”. Benedykt XVI ustanowił w Słowenii trzy nowe diecezje i podniósł Maribor do rangi archidiecezji. Również pochodzący ze Słowenii, były prefekt Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego, 88-letni kardynał Franc Rodé wspominał Benedykta jako „jednego z największych papieży” i „wybitnego kapłana, biskupa oraz papieża”. Podkreślił w sposób szczególny „ewangeliczną osobowość, skromność i wyjątkowo ostry intelekt” wyróżniające zmarłego papieża seniora.

Konferencja Episkopatu Węgier w swoim wspomnieniu pośmiertnym podkreśliła, że całe życie Josepha Ratzingera było „świadectwem jego niewzruszonej, osobistej wiary”. Wiedza i mądrość Benedykta „prowadziła całe pokolenia”. Kardynał Peter Erdö skomentował to szerzej: Benedykt był „prawdziwym Europejczykiem” i „człowiekiem dialogu”, nosił w sercu Sobór Watykański II i rozumiał problemy i radości Węgier, powiedział arcybiskup Esztergomu-Budapesztu. Dodał, że nawet w latach słabości i choroby papież emeryt promieniował pogodą ducha. „Odszedł największy teolog katolicki naszych czasów. Wyczuwał i rozumiał znaki czasu” – podkreślił kard. Erdö.

Zaangażowanie w demokrację i rozum

Przewodniczący Konferencji Biskupów Katolickich Anglii i Walii, kardynał Vincent Nichols powiedział dla portalu Vatican News, że Benedykt zawsze stawiał Boga w centrum i „nakłaniał ludzi do modlitwy i dążenia do świętości, bo wiedział, że tam leży szczęście”. Przypomniał, że podczas wizyty w Anglii w 2010 roku papież Benedykt wyraził uznanie dla demokracji, ale jednocześnie podkreślił, „że demokracja musi być zakorzeniona w jasnych i twardych zasadach moralnych”. Nie są one ustanawiane przez konsensus społeczny, ale przez użycie rozumu oświetlonego wiarą. Fakt, że Benedykt XVI spotkał się z tak wspaniałym przyjęciem społeczeństwa Wielkiej Brytanii w tamtym czasie, był czymś, o czym nigdy bym nie marzył” – przyznał kard. Nichols.

W Hiszpanii kardynał Juan José Omella również podkreślił przywiązanie Benedykta do Kościoła lokalnego. Ten „teolog na tronie Piotrowym” beatyfikował i kanonizował wielu Hiszpanów, a św. Jana od Krzyża uznał za doktora Kościoła – przypomniał arcybiskup Barcelony. Benedykt odbył trzy pielgrzymki na Półwysep Iberyjski. Kiedyś – podczas Światowych Dni Młodzieży w Madrycie w 2011 roku – zachęcał milion młodych ludzi do „przechodzenia prób życia z Chrystusem”.

Biskup diecezji Orihuela-Alicante, José Ignacio Munilla, nazwał zmarłego „głosem na pustyni dyktatury relatywizmu”. Zdaniem hiszpańskiego hierarchy od czasu rezygnacji z godności papieża Benedykt XVI poprzez swoje modlitwy w ciszy kontynuował swoją służbę Kościołowi. Biskup Kadyksu-Ceuty, Rafael Zornoza, podkreślił w sposób szczególny „otwarty dialog ze zsekularyzowaną kulturą” papieża seniora.

Ameryka: „bogate dziedzictwo dla przyszłości”

Na kontynencie amerykańskim abp Timothy P. Broglio, przewodniczący Konferencji Biskupów Katolickich USA, nazwał papieża z Niemiec „wybitnym teologiem” i „skutecznym nauczycielem wiary”. Jego głos przyczynił się „do pogłębienia autentycznego zrozumienia i głębszego umiłowania prawdy i tajemnicy Boga”. Minie wiele lat, „zanim będziemy mogli pogłębić bogactwo wiedzy, które nam zostawił” – powiedział abp Broglio, dodając, że „pokolenia będą nadal ubogacane przez jego książki, przemówienia i homilie”. Wszystko to ukazuje głębię nauki i refleksji, która jest niezbędna zarówno w naszych czasach, jak i w przyszłości”. Abp Broglio uważa, że rezygnacja, na którą papież zdecydował się w 2013 roku, jest kontynuacją „nauczania Benedykta o odwadze, pokorze i miłości do Kościoła”.

W podobny sposób biskupi Meksyku we wspólnym nekrologu nazwali Benedykta XVI „wiernym sługą, który pozostawił wielkie dziedzictwo”. Tę służbę – stwierdzili – papież senior pełnił „przede wszystkim w ostatnich latach, które pod pokorną obecnością kontemplacyjnej modlitwy dodawały papieżowi Franciszkowi sił do kontynuowania dzieła apostolskiego na czele misji Kościoła”. Zdaniem biskupów Meksyku „bogactwo refleksji duchowych i teologicznych” Benedykta XVI musi być podejmowane wciąż na nowo, jako wkład w pokój w obliczu licznych prób współczesności.

W Brazylii kardynał Odilo Scherer nazwał Benedykta XVI „osobą prostą, skromną, wrażliwą, a nawet nieśmiałą, bardzo uważną i wyrafinowaną w kontaktach z innymi. Był intelektualistą i teologiem o wielkiej głębi, a jego pisma i homilie z pewnością będą w przyszłości punktem odniesienia dla Kościoła”. Niemiecko-brazylijski biskup emeryt Zeno Hastenteufel widzi w Benedykcie „wielkiego teologa, który zostawił światu lekcję pokory”. Całe dzieło Ratzingera stało się dziedzictwem dla Kościoła i „nie musi on żyć, aby to nauczanie było podtrzymywane”.

„Specjalne traktowanie” Afryki

Kardynał Fridolin Ambongo z Konga podkreślił, że Benedykt dał Kościołowi w Afryce „nowy impuls” poprzez drugie Zgromadzenie Specjalne Synodu Biskupów dla Afryki w 2009 roku. Zmarły papież senior „odnosił się do kontynentu z pasją, przekonaniem i wielkodusznością” i traktował Afrykę w „bardzo szczególny sposób”, aby wszyscy mogli to odczuć, stwierdził arcybiskup Kinszasy w oświadczeniu wydanym przez Sympozjum Konferencji Episkopatów Afryki i Madagaskaru (SECAM). Przypomniał też, że zmarły papież senior przyczynił się do dialogu między kulturami i działał na rzecz sprawiedliwości, pokoju i pojednania. „Zachęcał Afrykę do wiary w siebie i do rozwoju w godności”, stwierdził kard. Ambongo.

„Benedykt zawsze był dla nas ojcem” podkreślił rzecznik Konferencji Biskupów Republiki Afryki Południowej, Phiti Makgabo. Przypomniał, że Zmarły zawsze jasno przedstawiał swoje stanowisko, nie przebierał w słowach, prowadził Kościół we właściwym kierunku i w ten sposób położył fundament pod pontyfikat Franciszka”. Abp Stephen Brislin, metropolita Kapsztadu, powiedział, że Benedykt XVI „nie był afropesymistą”, ale był przekonany, „że Kościół afrykański jest Kościołem żywym i młodym i wiązał z tym wielką nadzieję na przyszłość”. Jednocześnie Benedykt był świadomy konfliktów na kontynencie i zachęcał do „pojednania i pokoju” – wyjaśnił arcybiskup.

Azja: odniesienie do zasług międzyreligijnych

W Indiach kardynał Oswald Gracias podkreślił, że Benedykt był „wielkim wsparciem dla Kościołów Azji, a w szczególności dla Indii”. Arcybiskup Felix Machado, sekretarz Konferencji Episkopatu Indii, przez 15 lat zasiadający w Watykanie w Papieskiej Radzie (obecnie Dykasterii) ds. Dialogu Międzyreligijnego, podkreślił, że Benedykt „nie oskarżał żadnej religii”, nawet w swoim bardzo krytykowanym przemówieniu z Ratyzbony w 2006 roku, ale raczej „zawsze wskazywał drogę do autentycznego dialogu” i „korygował to, co uważał za nadużycie dialogu”.

Benedykta jako „proroka stosunków z islamem” chwalił patriarcha Kościoła chaldejskiego, iracki kardynał Louis Raphaël Sako. Był on arcybiskupem Kirkuku w 2006 roku, gdzie po kontrowersyjnym przemówieniu papieża w Ratyzbonie przed kościołem wybuchła bomba samochodowa, zabijając ministranta. Dopiero później zrozumiano, „że Benedykt miał rację” i że dał również podstawy dla wielkiego postępu w dialogu zarówno z islamem sunnickim, jak i szyickim, który obecnie prowadzi papież Franciszek. Benedykt zawsze okazywał wielką bliskość chrześcijanom Wschodu, co pomagało im „kontynuować nasze życie i umacniać pokojowe współistnienie”. Benedykt od razu podjął też pomysł zwołania zgromadzenia Synodu Biskupów dla Bliskiego Wschodu. Kard. Sako uważa, że „ze względu na to, co zrobił dla Kościoła” Benedykt XVI powinien zostać uznany świętym.

Na Filipinach przewodniczący konferencji episkopatu tego najbardziej katolickiego kraju Azji, bp Pablo Virgilio David złożył hołd papieżowi emerytowi. „Jeśli papież Franciszek jest znany jako papież miłosierdzia i radości, to papież Benedykt zostanie zapamiętany jako papież miłosierdzia. Swój pontyfikat rozpoczął od głęboko teologicznej encykliki zatytułowanej «Deus caritas est» (Bóg jest miłością)” – przypomniał biskup diecezji Kalookan.

Inni hierarchowie Filipin, jak np. bp Ruperto C. Santos z diecezji Balanga, zwracali uwagę, że Benedykt XVI podczas spotkań przyjmował i odpowiadał na każde pytanie z wielką pokorą i cierpliwością.