Światowa Rada Kościołów wydała ekumeniczne dzieło o „rozeznaniu moralnym”

Grupa ekspertów Komisji „Wiara i Ustrój” Światowej Rady Kościołów (ŚRK) przygotowała dwutomowe opracowanie nt. „rozeznania moralnego” w świetle nauczania 14 różnych tradycji chrześcijańskich. Dzieło ukazuje tę tematykę w ujęciu nie tylko ekumenicznym, ale także historycznym, przemierzając różne okresy dziejów świata.

„Pielgrzymowanie ekumeniczne wymaga zawsze bardzo uważnego słuchania innych” – napisali we wstępie autorzy książki, uzasadniając potrzebę jej wydania. Zwrócili uwagę, że „w świecie coraz bardziej złożonym, w którym współżyją ze sobą osoby z różnych Kościołów i w którym wierni, należący do tego samego Kościoła, żyją w najczęściej różnych kontekstach na całym świecie, Kościoły stają w obliczu nowych zagadnień moralnych i etycznych”. Często w odniesieniu do niektórych spraw mamy do czynienia z „dyskusyjnym podejściem i ewentualnymi podziałami, co wystawia na poważną próbę bycie wiarygodnymi, wiernymi i skutecznymi świadkami Chrystusa na tym świecie” – uważają redaktorzy dzieła.

Obie publikacje „zapraszają przede wszystkim do wsłuchania się w to, co inni mają do powiedzenia, a następnie do uważnego wysłuchania lekcji, jakie możemy znaleźć w naszej historii” – napisała Susan Durber, moderatorka Komisji. Jej zdaniem, gdy pojawiające się pytania i problemy „wydają się nieraz przykre i trudne, cudownie jest odkryć, że mamy środki do pełniejszego zrozumienia siebie nawzajem i do wzajemnego uczenia się od siebie”. I dwa tomy tego opracowania „są prawdziwym darem dla Kościołów naszych czasów” – stwierdziła pastorka ze Zjednoczonego Kościoła Reformowanego Wielkiej Brytanii.

Inna kobieta, profesorka katolickiego prawa kanonicznego na Uniwersytecie Erfurckim Myriam Wijlens z Niemiec, podkreśliła wyjątkowość dwóch książek, gdyż „ukazują one w fascynujący sposób punkty wspólne i różnice między 14 tradycjami w ich rozeznaniu moralnym a także przyczyny i sposoby rzeczywistych zmian postrzegania przez nie danego problemu”. W tym znaczeniu „proponują bogaty proces nauczania dla wszystkich” – dodała współredaktorka obu tomów.

Są one owocem długiej, wielostronnej pracy badawczej i ekumenicznej grupy ekspertów, teologów i historyków 14 różnych tradycji chrześcijańskich, skupionej wokół takich zagadnień etycznych jak lichwa, niewolnictwo, wolność religii, małżeństwo, samobójstwo, ale również stosunki państwo-Kościół czy zaangażowanie wierzeń religijnych w wojny czy w budowanie pokoju. Komisja „Wiara i Ustrój” dokonała więc odważnego wyboru, stawiając pośrodku badań tematy etyczne, które nierzadko są przyczyną „napięć i rozbieżności wewnątrz Kościołów i między nimi”. W ten sposób praca ta może pomóc we wzajemnym zrozumieniu i dialogu. W redagowaniu opracowania wzięli udział katolicy, prawosławni, anglikanie, starokatolicy, protestanci i zielonoświątkowcy.

Omawiane dzieło nosi wspólny tytuł „Kościół a rozeznanie moralne”, a każdy z dwóch tomów ma dodatkowy podtytuł: „Uczyć się od tradycji” (I) i „Uczyć się z historii” (II). W pierwszym z nich naukowcy opisują, jak dany Kościół angażuje się w procesy rozeznania moralnego, kto w nich uczestniczy, jakie źródła wykorzystuje i jak one współdziałają ze sobą.

Drugi tom omawia różne tematy, próbując także odpowiedzieć na pytania, jak i dlaczego Kościoły zmieniały swe rozumienie tych zagadnień. Przedstawiono 19 przypadków historycznych „rozeznania moralnego” i w ten sposób przeanalizowano niektóre ciemne okresy dziejów świata i postawy Kościołów w nich. Wiele uwagi autorzy poświęcili np. długiemu procesowi, jaki trwał wśród metodystów afrykańskich, aby pozbawić fundamentu prawnego niewolnictwo w czasach kolonializmu brytyjskiego. W rozdziale poświęconym stosunkom państwowo-kościelnym ukazano rolę poszczególnych Kościołów w trzech różnych sytuacjach: apartheidu w Afryce Południowej, dyktatury wojskowej w Brazylii i nazizmu w Niemczech.

Inne poruszone problemy to np. udział Kościołów w wojnie i jak odpowiadają one na rzeczywistość konfliktu czy też zagadnienia związane z małżeństwem (antykoncepcja, poligamia, małżeństwa międzywyznaniowe itp.). W sprawie samobójstw ukazano ewolucję stanowiska katolickiego od jednoznacznego potępienia, obowiązującego jeszcze do XIX wieku, przez rozpatrywanie konkretnych przypadków po całkowite zniesienie kanonicznego zakazu pochówku samobójców po Soborze Watykańskim II.

Z badań, zawartych w dziele, wynika m.in., że podejście Kościołów do spraw etycznych nie jest statyczne, ale że ciągle podejmują one wysiłek, aby przyjąć i zrozumieć te zjawiska – napisała we wstępie do II tomu Simone Sinn. Podkreśliła, że Kościoły zdały sobie sprawę, że w przeszłości były „wspólnikami systemów władzy i hegemonii”, przyczyniając się do „upadku moralnego” społeczeństw, ale nauczyły się uwzględniać również „nowe wiadomości, dostarczane przez nauki humanistyczne” i poznawać skutki niektórych elementów ich nauczania dla osoby ludzkiej.