Święta Góra: od dziś V Festiwal Muzyki Oratoryjnej „Musica Sacromontana”

Koncertem Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia Amadeus pod dyr. Agnieszki Duczmal 25 września wieczorem rozpocznie się V Festiwal Muzyki Oratoryjnej „Musica Sacromontana”. Organizowany jest on w bazylice na Świętej Górze pod Gostyniem Wlkp. przez Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera.

Odbywające się na Świętej Górze od pięciu lat festiwale mają przyczynić się, w zamyśle ich organizatorów, do przywrócenia do życia liturgicznego i koncertowego dawnych utworów znajdujących się w archiwum tamtejszego Oratorium św. Filipa Neri.

Wszystko zaczęło się w latach 60-tych XX w., kiedy muzykolodzy natknęli się na Świętej Górze na zapisy nutowe utworów sakralnych Józefa Zeidlera, kompozytora tworzącego na przełomie XVIII i XIX w. Wtedy to, po przeszło stu latach, doceniono na nowo wielką klasę tego artysty.

Do kompozycji Zeidlera wrócono w czasach już bardziej przychylnych muzyce liturgicznej. Wówczas to w 2004 r., podczas trwającego w Gostyniu Wlkp. Międzynarodowego Kongresu Duszpasterstw Oratoryjnych, wykonano utwór „Veni Creator” tego kompozytora. Opinia, iż jest to muzyka najwyższej próby, i że Józef Zeidler może być nazywany „polskim Mozartem” została wtedy potwierdzona przez polskie autorytety w tej dziedzinie.

„Mniej więcej rok później zrodziła się inicjatywa, aby tę muzykę, zamkniętą na razie w nutach, pokazać światu. W tym celu zawiązało się Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera, a że zbliżała się dwusetna rocznica śmierci wielkiego kompozytora, rok 2006 ogłosiliśmy Rokiem Zeidlerowskim” – mówi KAI ks. Jakub Przybylski COr, dyrektor festiwalu i członek zarządu stowarzyszenia.

Ks. Przybylski podkreśla również, że stowarzyszenie, m.in. przez organizację festiwalu „Musica Sacromontana”, pragnie, zgodnie z filipińskim charyzmatem prowadzenia duszpasterstwa przez szeroko pojętą kulturę, wspierać edukację i działalność muzyczną dla potrzeb dzisiejszej liturgii.

Z kolei Wojciech Czemplik, dyrektor artystyczny festiwalu zwraca uwagę na ogromny wysiłek potrzebny do tego, „aby utwory z archiwum księży filipinów, tej «cudownej szafy z nutami», jak je nazywamy, zostały na nowo rzetelnie opracowane dla współczesnych wykonawców”. „Jednak na tym właśnie polega zachowywanie dziedzictwa muzycznego, które dopiero wówczas może zostać zaprezentowane szerszej publiczności. Sama wiedza o istnieniu dawnych utworów muzycznych nie wystarczy” – stwierdza Wojciech Czemplik.

Dyrektor artystyczny festiwalu wyjaśnia również, że zanim usłyszymy odkryty w archiwach, w zapisie nutowy, utwór podczas koncertu, „specjaliści muszą przeprowadzić wnikliwe studia nad każdym manuskryptem: zrekonstruować partyturę z zapisu poszczególnych głosów, wykryć drobne błędy kopistów, którzy kiedyś przepisywali nuty z oryginału i dokonać analizy muzykologicznej całości”. „Następnie trzeba jeszcze postarać się o zebranie odpowiednich muzyków grających muzykę «dawną», których w Polsce jest jeszcze stosunkowo niewielu” – dodaje Wojciech Czemplik.

Efekty tej pracy słyszalne były już podczas I Festiwalu Muzyki Oratoryjnej „Musica Sacromontana”, który odbył się w 2006 r. Przypomnijmy bowiem, że zarejestrowana wówczas płyta otrzymała nagrodę Fryderyka 2008 w kategorii „Album Roku. Muzyka chóralna i oratoryjna”.

Kolejny, piąty już festiwal, jak zapewniają organizatorzy, będzie równie wielkim muzycznym wydarzeniem. Rozpocznie się on 25 września wieczorem koncertem Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia Amadeus pod dyr. Agnieszki Duczmal. Następne festiwalowe koncerty odbędą się 26 września, w 250. rocznicę urodzin kompozytora Macieja Gembalskiego (1760-1806) oraz 2 i 3 października. Szczegóły dotyczące programu festiwalu i działalności Stowarzyszenia im. Józefa Zeidlera można znaleźć na: www.jozefzeidler.eu.

Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera nawiązuje swoją działalnością do inicjatyw podejmowanych w Rzymie przez żyjącego w XVI w. św. Filipa Neri i jego uczniów, którzy przybyli do Gostynia w 1668 r. W założonym tu Oratorium dokładali oni starań, aby muzyka liturgiczna rozwijała się, co było możliwe przy wsparciu możnych rodów Wielkopolski.

Ta działalność na polu muzyki skupiała się wokół kapeli klasztornej, do której starano się zatrudniać najlepszych instrumentalistów i kompozytorów, do których należał m.in. Józef Zeidler. Muzyków wysyłano też na studia zagraniczne, sprowadzano dzieła ówczesnych mistrzów i prowadzono bibliotekę muzyczną. Dzięki tym wysiłkom powstało wtedy i zachowało się do naszych czasów wiele kompozycji, z których część wciąż czeka jeszcze na odkrycie, stanowiących cenne dziedzictwo kulturowe Polski i Kościoła.

Józef Zeidler (ok. 1744-1806) był wybitnym kompozytorem i muzykiem, wywodzącym się z rodziny wielkopolskiej. Dokładna data i miejsce jego urodzenia są nieznane. Wiadomo jednak, że ok. 1780 r. przybył do Gostynia, gdzie do swojej śmierci tworzył dla potrzeb Oratorium św. Filipa Neri na Świętej Górze, jako członek tutejszej kapeli. Zostawił on po sobie bogatą spuściznę kompozytorską, liczącą ponad 30 kompozycji liturgicznych, w tym 7 mszy, requiem, 5 nieszporów, 11 litanii, 6 motetów i pastorałki. Rękopisy tych utworów zachowały się m.in. w zbiorach klasztoru w Gostyniu i na Jasnej Górze w Częstochowie.