Sympozjum historyczne na temat bp. Józefa Gawliny

„Józef Gawlina – biskup, żołnierz, pielgrzym” to tytuł sympozjum upamiętniającego postać Biskupa Polowego Wojska Polskiego, a po II wojnie światowej Protektora Polaków mieszkających poza granicami Kraju. Konferencja odbędzie się w piątek 21 kwietnia o godz. 10.00 w Centrum Konferencyjnym Ordynariatu Polowego (ul. Długa 13/15). Spotkanie poprzedzi Msza św. sprawowana o godz. 9.00 w kościele oo. paulinów pw. Ducha Świętego przy ul. Długiej 3.

W tym roku mija 90. rocznica jego konsekracji biskupiej oraz nominacji na Biskupa Wojsk Polskich. Organizatorami konferencji są Ordynariat Polowy Wojska Polskiego oraz Centralna Biblioteka Wojskowa.

Zaplanowane zostały wystąpienia trzech historyków: prof. dr. hab. Andrzeja Nowaka, UJ, IPN, prof. dr. hab. Janusza Odziemkowskiego, UKSW i ks. dr. hab. Damiana Bednarskiego z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Ponadto odbędzie się projekcja filmu dokumentalnego Zofii Kunert „Biskup największej diecezji”.

Sympozjum będzie towarzyszyć wystawa przygotowana przez Centralną Bibliotekę Wojskową „Józef Gawlina – biskup, żołnierz, pielgrzym”, którą będzie można także oglądać od 22–30 kwietnia przed budynkiem Dowództwa Garnizonu Warszawa przy placu Marszałka Józefa Piłsudskiego 4 w Warszawie.

O godz. 19 w kościele paulinów odbędzie się koncert z okazji 90. rocznicy mianowania Józefa Gawliny Biskupem Polowym Wojska Polskiego w wykonaniu Orkiestry Reprezentacyjnej Sił Powietrznych pod dyrekcją mjr. Pawła Joksa.

***

Józef Gawlina urodził się 18 listopada 1892 r. w Strzybniku koło Raciborza. Filozofię i teologię ukończył w seminarium we Wrocławiu. Tuż przed święceniami wcielony został do armii pruskiej i wysłany na front palestyński. Po powrocie na Śląsk 19 czerwca 1921 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracę duszpasterską rozpoczął w parafii Dębieńsko i w Tychach, a następnie przeniósł się do Katowic, gdzie został sekretarzem generalnym nowo powstałej Kurii Biskupiej w Katowicach.

Gdy w 1926 r. Episkopat Polski założył Katolicką Agencję Prasową, jej organizację powierzył ks. Gawlinie. 15 lutego 1933 r. został mianowany biskupem polowym Wojska Polskiego. Sakrę biskupią otrzymał z rąk prymasa Augusta Hlonda w Chorzowie (dawniej Królewska Huta) 19 marca 1933 r.

Po wybuchu II wojny światowej przez granicę rumuńską przedostał się do Włoch. Papież odnowił jego jurysdykcję dla wszystkich żołnierzy polskich. Po pakcie Sikorski-Majski w 1941 r. bp Gawlina udał się do ZSRR, by objąć opiekę nad żołnierzami polskimi i deportowaną z Polski ludnością. Po przymusowym opuszczeniu tego kraju udał się do Persji, Mezopotamii i Palestyny, a w 1943 r. – do Stanów Zjednoczonych, aby organizować pomoc dla ewakuowanych z ZSRR. W 1942 r. założył na Bliskim Wschodzie drukarnię i wydawnictwo biskupa polowego (przekształcone po wojnie w Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas w Londynie).

W marcu 1944 r. bp Gawlina udał się na front włoski, gdzie z 2. Korpusem Polskim pod dowództwem gen. dyw. Władysława Andersa uczestniczył w bitwie o Monte Cassino jako kapelan liniowy, pracując w Sanitarnym Ośrodku Ewakuacyjnym. Po bitwie został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.

Po zakończeniu wojny w 1945 r. bp Gawlina został ordynariuszem Polaków w Niemczech, a w 1947 r. papież Pius XII mianował go protektorem polskich uchodźców w świecie. W listopadzie 1952 r. został arcybiskupem. Przeprowadzał wizytacje polskich parafii w Anglii, Niemczech, Francji, Belgii, Holandii, Szwajcarii, Turcji, Ameryce i Australii. Ostatnią wizytę odbył w sierpniu 1964 r. Podczas Soboru Watykańskiego II pełnił funkcję sekretarza komisji biskupów i diecezji.

Abp Gawlina powołał i przewodniczył Światowemu Komitetowi Obchodów Tysiąclecia Chrztu w Polsce. Brał udział w tworzeniu polskich misji katolickich w Argentynie, Brazylii, Chile, Australii, Tanzanii, RPA, Danii, Hiszpanii, Luksemburgu, Szwajcarii, Holandii i Szwecji. Został odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Wielkim Krzyżem Magistralnym Kawalerów Maltańskich.
Zmarł nagle na zawał serca w nocy z 21 na 22 września 1964 r. w Rzymie. Pierwszy pogrzeb gen. biskupa Józefa Gawliny odbył się w Rzymie. Pochowano go na cmentarzu Campo Verano w grobowcu sióstr felicjanek. Drugi pogrzeb odbył się 8 kwietnia 1965 r., kiedy to zgodnie z jego wolą zwłoki przeniesiono na Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino.