Tytus Brandsma, święty na dziś – sympozjum na KUL

Holenderski karmelita Tytus Brandsma, kanonizowany przez papieża Franciszka 15 maja br., swoim życiem i działalnością przypomina na nowo katolikom o najważniejszych aspektach wiary chrześcijanina i jego życia w tym świecie – taki wniosek płynie z referatów wygłoszonych w poniedziałek 6 czerwca na sympozjum zorganizowanym przez Katedrę Literatury Niderlandzkiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Koło Naukowe Studentów Filologii Niderlandzkiej.

Sympozjum, zatytułowane „Tytus Brandsma – nowy święty z Niderlandów” miało charakter interdyscyplinarny i zgromadziło nie tylko teologów reprezentujących różne dyscypliny i uczelnie, lecz także niderlandystów, literaturoznawców i przedstawicieli nauk społecznych. Szczególnym gościem była s. dr Anne-Marie Bos z Titus Brandsma Instituut przy Uniwersytecie Radbouda w Nijmegen, prowadząca od lat prace nad wydaniem krytycznym obfitej twórczości pisarskiej Brandsmy.

Święty Tytus Brandsma był karmelitą, znawcą pism św. Teresy z Avili oraz średniowiecznego ruchu devotio moderna, profesorem filozofii i publicystą. Pełnił m.in. funkcje rektora Uniwersytetu Katolickiej w Nijmegen oraz doradcy episkopatu Niderlandów do spraw prasy katolickiej. Z powodu niezłomnego oporu wobec ideologii nazistowskiej po zajęciu Holandii przez hitlerowskie Niemcy został uwięziony i zesłany do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Dachau, gdzie zmarł 26 lipca 1942 r., dobity zastrzykiem fenolu. Jego beatyfikację ogłosił w 1985 r. papież Jan Paweł II.

„Zajmuję się od kilku lat postacią Tytusa Brandsmy i odkryłem w jego pismach wiele inspirujących duchowo treści – mówi prof. Marcin Polkowski, prof. KUL, kierownik Katedry Literatury Niderlandzkiej, główny organizator konferencji. – Zdecydowałem się zorganizować konferencję, ponieważ jest on doskonałym przykładem, jak święci, których papież Franciszek nazwał „jaśniejącym odbiciem Pana w dziejach”, są obecni także w Niderlandach, znanych jako jeden z najbardziej zsekularyzowanych krajów Europy”.

Siostra Anne-Marie Bos, która przedstawiła główne obszary działalności naukowej i publicystycznej świętego Tytusa, podkreśliła jego życiowy praktycyzm i pogodę ducha przy jednoczesnym trwaniu przy zasadach wiary niezależnie od konsekwencji: „Ponieważ uważał, że prasa ma ważne znaczenie dla edukacji, założył czasopismo katolickie i promował dziennikarstwo”. W swoich artykułach zajmował się sprawami ważnymi dla społeczeństwa, takimi jak wojna i pokój, bezrobocie, przeciwstawianie się narodowemu socjalizmowi i wykluczeniu społecznemu. Badaczka z Niderlandów podkreśliła, że w dzisiejszych czasach indywidualizmu i zwiększonej troski o środowisko naturalne postać Tytusa Brandsmy, który podkreślał wagę indywidualnego kontaktu z Bogiem i poświęcał wiele miejsca w swoich pismach przyrodzie, pomaga docierać do zlaicyzowanego społeczeństwa. „Młodzi ludzie w Niderlandach dzisiaj bardziej interesują się Bogiem niż poprzednie pokolenie, są bardziej otwarci, i Tytus Brandsma może nas wiele nauczyć” – podkreśliła.

Z wypowiedzią siostry Anne-Marie Bos korespondował referat o. dr. Wiesława Strzeleckiego, prowincjała polskiej prowincji zakonu karmelitów, pt. „Zamknięty ogród – życie duchowe chrześcijanina według św. Tytusa Brandsmy”. Karmelitański prelegent przedstawił zaproponowaną przez świętego Tytusa symbolikę poszczególnych roślin „rosnących w ogrodzie duszy”, jako metafor poszczególnych cnót i praktyk pobożnościowych. Na przykład słonecznik w jego systemie symbolizował nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny, której kult Brandsma wytrwale szerzył, róża – żarliwą miłość Boga itd.

Dr hab. Marcin Polkowski, prof. KUL, kierownik Katedry Literatury Niderlandzkiej, przedstawił literacką działalność świętego Tytusa z punktu widzenia literaturoznawcy. Specjalny nacisk położył na jego zapiski więzienne, powstałe w kolejnych miejscach odosobnienia, w których holenderski męczennik II wojny światowej przebywał po uwięzieniu przez Niemców. Profesor Polkowski stwierdził, że zapiski więzienne, pisane prostym językiem i najbardziej osobiste, najmocniej z całej obfitej twórczości pisarskiej Brandsmy przemawiają do współczesnego odbiorcy. Są świadectwem ugruntowania się jego wiary w Boga i człowieka, mimo nieludzkiego losu, jaki mu zgotowano. Mają znaczne walory literackie i zdradzają poczucie humoru autora. „Tytus Brandsma do końca stara się zachować pogodę i cierpliwość. Także w wierszu pt. «Jezu, gdy spoglądam na Ciebie» ponawia zawierzenie Bogu. Niezasłużone cierpienie i samotność przyjmuje jako paradoksalną łaskę prowadzącą do zbawienia” – podkreślił prof. Polkowski. Nawet w strażnikach, przesłuchujących, pielęgniarce, która wstrzyknęła mu zabójczy zastrzyk, Brandsma do końca widział dzieci Boże.

Kolejny prelegent, ks. dr hab. Antoni Nadbrzeżny, prof. KUL, autor referatu pt. „Kanonizacja o. Tytusa Brandsmy jako «memoria sanctitatis»”, postawił tezę, że kanonizacja ta jest wielkim orędziem o Bogu miłosiernym oraz objawiającym swoją miłość ludziom i światu. Zachęcił do traktowania Tytusa Brandsmy jako postaci realnej, zawsze żywej, z którą możemy nawiązać relację dzięki tajemnicy świętych obcowania. „Święci są argumentem, że ideał Ewangelii można wcielić w życie w każdych, nawet najbardziej dramatycznych okolicznościach. Ich życie jest protestem przeciw mierności wynikającej z bazowania na antywartościach – stwierdził ks. prof. Nadbrzeżny. – Tytus Brandsma ukazuje, że Kościół nie może się dostosowywać do antyludzkich antywartości, lecz powinien przypominać o wartościach transcendentnych, o dobru, które można częściowo wcielać w życie także w tym świecie”. To zaś pozwala realizować główną misję Kościoła: bycie solą ziemi, uświęcanie całego świata przez wzmacnianie tego, co dobre w człowieku.

Pozostałe referaty poświęcone były chrześcijańskiemu rozumieniu świętości (ks. dr hab. Radosław Kimsza, Politechnika Białostocka), roli nowych mediów w przeżywaniu beatyfikacji i kanonizacji (mgr Grzegorz Kowalczyk, Uniwersytet Warszawski) oraz obozowi w Dachau jako miejscu męczeństwa duchowieństwa rzymskokatolickiego (mgr Tomasz Chojnacki, KUL). Na koniec dr Dominika Krupińska, prezes Stowarzyszenia Brandsma, którego święty Tytus jest patronem, opowiedziała o realizowaniu misji tej organizacji, jaką jest upowszechnianie w Polsce chrześcijańskiego dziedzictwa kulturowego ziem niderlandzkich oraz wspieranie jego ochrony.

„W swoim referacie sformułowałem pytanie, czy Brandsmą wolno się zajmować literaturoznawcy czy też mogą się nim zajmować tylko teolodzy i historycy Kościoła. Uznałem, że tak, ponieważ postać Tytusa Brandsmy nie da się ograniczyć do jednej dziedziny naukowej, i wymaga nakreślenia z wielu stron – dodaje prof. Marcin Polkowski, główny organizator konferencji. – Bardzo się cieszę, że mogła się ona odbyć na KUL, i mam nadzieję, że będzie początkiem spotkań środowiska naukowego w Polsce, zajmującego się św. ojcem Tytusem, jak również osób propagujących jego postać, oraz przyczyni się do pogłębienia wiedzy o tej postaci w Polsce”.