„Szalom na Wspólnej” – spotkanie w klimacie kultury żydowskiej

Sobota 19 czerwca w Chmielniku, zgodnie z kilkunastoletnią tradycją – zapowiada się pod znakiem charakterystycznej dla dziejów miasta kultury żydowskiej. Wydarzenie pn. „Szalom na Wspólnej”, obejmujące konkursy wiedzy, koncerty, warsztaty, spektakle, skoncentruje się w synagodze, na rynku i w Domu Kultury.

Nazwa jest nawiązaniem do ulicy Wspólnej, przy której znajduje się XVIII-wieczna synagoga, funkcjonująca obecnie jako interaktywne muzeum Ośrodek Edukacyjno-Muzelany „Świętokrzyski Sztetl” w Chmielniku.

Wydarzenie rozpocznie spotkanie autorskie z dziennikarką Anną Piątkowską na temat książki „Ostatni sprawiedliwi. Rozmowy z Polakami, którzy ratowali Żydów podczas II wojny światowej. To zarazem inauguracja cyklu „Kto ratuje jedno życie…”, realizowanego przez „Świętokrzyski Sztetl” dzięki wsparciu Muzeum Historii Polski w ramach projektu Patriotyzm Jutra 2021.

Oczekiwanym punktem programu jest gala ogólnopolskiego Konkursu „Nasi sąsiedzi – Żydzi”, z wręczeniem nagród i spotkaniem uczestników, a także z otwarciem wystawy pokonkursowej. Uczestnicy konkursu – uczniowie z bardzo różnych regionów Polski, m.in. z Wielkopolski, Śląska, Podkarpacia, przygotowali w tym roku rekordową liczbę blisko 80 prac.

Wieczór przyniesie szereg propozycji artystycznych na chmielnickim rynku, które zainaugurują Młodzieżowa Orkiestra Dęta i Chmielnickie Mażoretki. Nie może zabraknąć klimatów klezmerskich, a zapewnią je koncerty: zespołu lubelskiego „Berberys” oraz osadzonego w lokalnych klimatach „Chmielnikers”. Okazją do wspólnej zabawy będą warsztaty tańca żydowskiego, które poprowadzi artystka z Krakowa, Julia Makosz. Nie zbraknie interaktywnych warsztatów plastycznych.

Humor i rozrywkę w dobrym wydaniu zapewni kabaret żydowski w najlepszym stylu – „Moniek Przepiórko”, rekrutujący się z aktorów Teatru Żydowskiego w Warszawie.

Początki obecności społeczności żydowskiej w Chmielniku być może sięgają nawet średniowiecza, niemniej udokumentowane dane to XVII wiek, gdy Krzysztof Gołuchowski wydał przywilej lokacyjny. Żydzi chmielniccy zajmowali się przede wszystkim handlem zbożem, zwierzętami i drewnem, słynęli m.in. z tuczarni gęsi. Pod koniec XVIII wieku w Chmielniku pojawili się chasydzi. W mieście osiedlił się jeden z synów cadyka Elimelecha z Leżajska, Eliezer Lipa Weissblum. Pierwsza poł. XIX wieku to czas dominacji w mieście zwolenników Menachema Mendla Morgenszterna z Kocka, który m.in. nawoływał do poparcia powstania listopadowego.

W XIX wieku Chmielnik nawiedzały pożary, nie zahamowały one jednak rozwoju miasta. Chmielnickie jarmarki należały do największych w całej guberni. W 1939 r. Żydzi stanowili ok. 80% mieszkańców miasteczka. Podczas niemieckiej okupacji wskutek napływu uchodźców, liczba Żydów w mieście wzrosła do 12 tysięcy. Niemal wszyscy ponieśli śmierć w obozie Zagłady w Treblince.