„Szkoła Letnia Dialogi Kultur” buduje pomosty pomiędzy emigrantami z Rosji, Białorusi i Ukrainy

W sierpniu, na wileńskiej Litwie, w lasach koło Rudziszek w powiecie Trockim,  w gospodarstwie agroturystycznym Sadyba Bajambalės, odbyła się w ramach projektu „Szkoła Letnia Dialogi Kultur”, spotkanie chrześcijan różnych wyznań z Europy wschodniej: rosyjskich emigrantów, Ukraińców i Białorusinów, których wojna prowadzona przez reżim Putina, a w przypadku Białorusinów również i reżim Łukaszenki rozrzuciły po całej Europie.

Uczestniczyli w nim również miejscowi Litwini, Estończycy, Gruzinka, prawosławni księża z Egzarchatu Patriarchatu Konstantynopolitańskiego na Litwie i  pastor  wraz z małżonką, jeden z liderów ewangelickiego ruchu Braci Morawskich z Herrnhutu, odrodzonego  dziś na Łotwie. Bracia z Hernhutu, poczynając od lat 20-tych XVIII w. odegrali nadzwyczaj ważną rolę w kształtowaniu oblicza protestantyzmu w Łotwie, Estonii i Finlandii.

Polskę na spotkaniu w Bajambalės, reprezentowali Bohdan Cywiński, pisarz i publicysta, emerytowany profesor Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i niżej podpisany. Z Warszawy i okolic przybyli również emigranci białoruscy, którzy włączyli się aktywnie do wspólnoty prawosławnej parafii pw. św. Grzegorza Peradze, prowadzonej przez ks. prof. Henryka Paprockiego. Sala w której odbywały się wykłady i dyskusje była ozdobiona galerią kopii portretów więźniów sumienia reżimu Łukaszenki, autorstwa Kseni Angieławej, białoruskiej malarki, aktorki i prezenterki radiowo-telewizyjnej, również emigrantki.

Letnia Szkoła Dialogi Kultur to wspólny projekt Kijowskiego Ośrodka św. Klemensa „Relacje i Dialog Kultur” oraz Wileńskiego Towarzystwa „Dialogi Kultur”, kontynuujący tradycje spotkań w ramach projektu „Kijowski Letni  Instytut Teologiczny” jakie odbywały się w latach 2003 – 2019. Kijowski Letni Instytut był realizowany wspólnie przez Ośrodek św. Klemensa i redakcję kijowskiego ekumenicznego wydawnictwa „Duch i Litera”, wydającego książki w trzech językach wschodniosłowiańskich.

Letnia Szkoła zaś została powołana do życia dzięki ogromnej pracy organizacyjnej  Andreja i Kariny Czerniaków, małżeństwa rosyjskich emigrantów mieszkających w Wilnie. Przed laty byli on aktywnymi członkami kręgu duszpasterskiego o. Aleksandra Mienia. Od początku lat 90-tych prowadzili chrześcijańską wspólnotę młodzieżową „Hosanna” i wydawali pismo pod tym samym tytułem. Znalazłszy się w Wilnie założyli Towarzystwo „Dialogi Kultur” zrzeszające nie tylko emigrantów, ale również miejscowych, jak na przykład wybitny prawosławny duszpasterz ks. Vitalius Mockus, kapłan Patriarchatu Ekumenicznego, czy Tomas Milevičius czołowy działacz litewskiego oddziału Comunione e Liberazione albo Maria Krupowies-Berg, rodowita wilnianka z doktoratem z kulturologii, wykonawczyni pieśni i muzyki z kręgu kultury wileńskiej: żydowskiej, litewskiej i polskiej.

Temat tegorocznej szkoły „Korzenie wytrwałości i solidarności” został wybrany przez organizatorów jako aktualny nie tylko dla emigrantów, ale  także dla Ukraińców walczących  przeciwko rosyjskiej agresji. A także Białorusinów i Rosjan starających się okazywać możliwie skuteczny opór reżimom totalitarnym panującym w ich własnych krajach i dla wszystkich Europejczyków pragnących uczestniczyć we wspólnej walce o niepodległość, demokrację i wolność.

Zajęcia składały się z wykładów i spotkań dyskusyjnych, jak i referatów zawierających świadectwa ludzi mogących służyć za przykład  wytrwałość i wierność prawdzie. Po zajęciach odbywały się wieczory poetyckie i ogniska w trakcie których śpiewano głównie pieśni ukraińskie i białoruskie, ale również litewskie i estońskie. Mimo, że językiem, który łączył wszystkich uczestników Szkoły był rosyjski, nikt nawet nie wystąpił z propozycją zaśpiewania którejkolwiek z pieśni rosyjskich. Wsród uczestników  „Szkoły Letniej” w Bajambalės nie było formalnego podziału na wykładowców i słuchaczy.

Andrej Czerniak, otwierając Szkołę, przeprowadził biblijno-filologiczną analizę pojęć „wytrwałość” i „solidarność”. Podkreślił, że pojęcia te, bardzo często nadużywane podobnie jak pojęcie dobra, mają pełną i prawdziwą wartość tylko w Bogu i w łączności z Nim. Co dotyczy wzoru wytrwałości, to w Biblii Bóg znosi wszystko, ale jednocześnie w najmniejszym stopniu nie poddaje się złu idącemu od narodu wybranego. Biblijny wzór solidarności odnajduje się przede wszystkim w psalmach, w których następuję złączenie się „ja” łączy się w „my”, po to, aby sławić Pana. Dziś rozumiemy to jako wspólną drogę z niewoli ku wolności. Przypomniał, że wzór solidarności dla chrześcijanina jest werset z Modlitwy Arcykapłańskiej Chrystusa (J 17,12) ”aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno” .

Grigorij Protaszenko, docent na Wydziale Historycznym w Wilnie, rozwijając rozważania przedmówcy, wygłosił referat na temat solidarności w pamięci historycznej narodów Europy Środkowej i Wschodniej.

Z kolei o spuściźnie dawnej Rzeczypospolitej mówił Bohdan Cywiński. Swój wykład skoncentrował wokół próby odpowiedzi na pytanie: W czym konkretnie wyrażał się wpływ Rzeczypospolitej na Europę wschodnią  i co z tego dziedzictwa pozostało do dziś?

Charakter ważnego świadectwa miało  wystąpienie Jaūhena Bryćki, psychologa i filozofa, człowieka całkowicie niewidomego. Jest on Białorusinem żyjącym na emigracji na Litwie. A swój wykład poświęcił Uładzimirowi Mackiewiczowi, białoruskiego opozycyjnego filozofa dużej klasy. Mackiewicz, urodzony w 1956 roku, to  filozof, metodyk, eseista, publicysta, działacz społeczny i prezenter telewizyjny. Który stał się jednym z najbardziej wpływowych myślicieli współczesnej Białorusi. Zasłynął jako założyciel i lider Agencji Technologii Humanitarnych oraz „Uniwersytetu Latającego”, mającego na celu stworzenie na Białorusi nowoczesnej, niezależnej od państwa, uczelni wyższej. Aktywnie uczestniczył w tworzeniu obywatelskiej inicjatywy „Karta’97”. Został aresztowany przez reżim Łukaszenki, skazany na 5 lat, i obecnie trzymany jest, podobnie jak Andrzej Poczobut, w warunkach urągających wszelkim standardom więziennym.

Z duża uwagą spotkało się wystąpienie Andreja Strocaūa, młodego białoruskiego poety i publicysty, poświęcone twórczości Johna Ronalda Tolkiena. Jest on tolkenistą liczącym się w świecie. Z podobnym aplauzem spotkały się dwa wystąpienia dr. Darii Zyberowej, ukraińskiej antropolożki, kulturolożki i egiptolożki. Godne uwagi były także świadectwa ludzi, którzy dokonali niestandardowych wyborów jak choćby Inna Karezina, filolog klasyczny, która ukończywszy Kolegium św. Tomasza z Akwinu w Moskwie została teologiem katolickim i  uczestniczką projektu  Sosieta Biblica Catholica Internationale Paoline. Uznana przez władze rosyjskie za „agenta cudzoziemskiego” wyemigrowała na Litwę.

Do kategorii świadectw należało również wystąpienie Dzmitrija Strocaūa, ojca poety Andreja. Żyje on na emigracji w Berlinie, gdzie zogniskował wokół siebie krąg białoruskich poetów i pisarzy. Podobnie jak mieszkający na Litwie jego syn, jest obrońcą praw człowieka. Wystąpienie swoje poświęcił tragicznym losom białoruskich Żydów.