„Tablice czasu. Katedry” – wystawa w Muzeum Diecezjalnym w Rzeszowie

Pod takim tytułem można obejrzeć wystawę prac prof. Zdzisławy Ludwiniak w Muzeum Diecezjalnym w Rzeszowie, otwartą 12 marca. Wcześniej „Tablice czasu. Katedry” były eksponowane w Muzeum Archidiecezjalnym im. św. Józefa Sebastiana Pelczara w Przemyślu.

Wystawa może wzbudzić zainteresowanie szczególnie z dwóch powodów. Pierwszym jest profesjonalna technika wykonania prac. Rysunki zostały wykonane ołówkami i kredkami, choć mogą się wydawać nie pracą odręczną a wydrukiem komputerowym.

Po drugie, istotne jest przesłanie płynące z prezentowanej w pracach treści. „Tablice czasu” to cykl rysunków, które mogą się kojarzyć z tablicami Dekalogu, które Bóg dał Mojżeszowi. Wywołują skojarzenie z upływającym czasem, który ma wpływ na ludzkie postrzeganie świata, rozumienie Dziesięciu Słów, przyjęcie lub odrzucenie przykazań. Tematem przykazań Boskich zajmowali się ludzie filmu, Krzysztof Kieślowski i Krzysztof Piesiewicz, którzy skonfrontowali się Dekalogiem w cyklu dziesięciu filmów. Ostatnio, również w formie artystycznej, zrobiła to prof. Zdzisława Ludwiniak.

Artystka na otwarciu wystawy wyznała, że prace powstały w czasie pandemii Covid-19. Zacytowała wypowiedź prof. Grzegorza Mazurka, który jak się okazało, miał podobne inspiracje: „Tablice czasu dzisiaj możemy odczytać jako swoiste memento, niepokój, ostrzeżenie przed nadciągającą katastrofą. Tytuł sugeruje skojarzenie z biblijnymi tablicami, na których Bóg wyrył 10 przykazań. I faktycznie każda kompozycja zawiera dwie formy kojarzące się z kamiennymi tablicami, macewami, ale nie ma na nich przykazań, tablice są puste. Czy przekaz jest taki, że dzisiaj ludzie wymazali ze swojej świadomości przykazania boskie? Czy mamona zastąpiła Boga? Przykazania nie kradnij, nie zabijaj, czy ktoś jeszcze pamięta? Mojżesz też rozbił pierwsze tablice, gdy zobaczył, jak lud Izraela czci złotego cielca”.

„Tablice czasu” zatrzymują i pobudzają do kontemplacji, zajrzenia w głąb serca, intymnego zapytania o Dekalog, przedstawionego samą tylko formą zewnętrzną. Czy ma ona prowadzić do skojarzenia z Osobą Jezusa, który powiedział, że nie przyszedł znieść prawa, ale je wypełnić (patrz Mt 5, 17-37)?

„Katedry” to drugi prezentowany na wystawie cykl prac artystki, powstały po pożarze katedry Notre Dame w Paryżu. Jednak nie sam pożar był powodem do powstania prac, ale słowa św. Jana Pawła II: „Francjo, najstarsza córo Kościoła, co zrobiłaś ze swoim chrztem?”.

W kontekście tych słów, pożar katedry, symbolu wiary Francuzów i ich przynależności do Boga, jawi się bardzo symbolicznie, tak jak rysunki prof. Ludwiniak.
Nie był mi znany kontekst powstawania prac. Widziałam je podobnie, jak „Tablice czasu”, po raz pierwszy. Obrazu dymu przedostającego się przez sklepienie i ubytków w konstrukcji więźby dachowej, nie odczytywałam jako skutków pożaru, wręcz odwrotnie, zobaczyłam dym kadzidła unoszący się mocą modlitwy w górę, do Boga. Miałam w myślach słowa z księgi Liczb (28,4): „Niech moja modlitwa będzie stale przed Tobą jak kadzidło; wzniesienie rąk moich – jak ofiara wieczorna”.

Być może, prof. Ludwisiak chciała powiedzieć odbiorcom, że mają płonąć duchem modlitwy i wołaniem do Boga o przemianę swojego życia, o poszanowanie sacrum, o docenienie kościołów.

Artystka nie demonstruje swojej wiary, ale dzięki wierze wydobywa w swych pracach głębię i piękno. Wiara i modlitwa Ludwiniak znajdują wyraz w doskonałej formie jej dzieła, w środkach plastycznych, kolorze, modelunku, świetle, przestrzeni. Jej prace wymagają od niej niezwykłej cierpliwości i wytrwałości, są też jej modlitwą. Uprawia sztukę uczciwą i prawdziwą. Jest świadkiem i uczestnikiem swego czasu. Rysunkiem, własnym językiem plastycznym wyraża trudną rzeczywistość, w jakiej żyje. Jednocześnie broni nie tylko wartości i sensu sztuki, ale i sensu życia. Jest wspaniałym pedagogiem. Jeżeli jest coś, co ją niepokoi, to kłamstwo i pozory efektywności.

Wystawa prezentowana w rzeszowskim Muzeum Diecezjalnym będzie czynna do 15 kwietnia.

s. M. Natanaela Wiesława Błażejczyk CSSF, doktor sztuk pięknych